Αντίστοιχα, η οικονομία της Κίνας συρρικνώθηκε κατά 6.8% στο 1ο τρίμηνο, ενώ στις αναλύσεις για το σύνολο του έτους, ο ρυθμός ανάπτυξης αναμένεται να περιοριστεί στο 1.2% - 2.5%, συγκριτικά με 6.1% το 2019.
Ο αντίκτυπος στην ενέργεια και το περιβάλλον
Οι παρενέργειες της πανδημίας στον τομέα της ενέργειας, παρά τη διαφοροποίηση της έντασής τους, είναι κοινές σε πολλές χώρες. Η βύθιση της ζήτησης ηλεκτρισμού, η υποχώρηση των τιμών χονδρεμπορικής, η ενίσχυση των αρνητικών επιπέδων τους, και τα προβλήματα εισπραξιμότητας, αποτελούν μια πρόκληση για τον ενεργειακό κλάδο διεθνώς. Οι παραπάνω παράμετροι, σε συνδυασμό με τα ήδη χαμηλά επίπεδα των τιμών φυσικού αερίου και την πρωτόγνωρη υποχώρηση των τιμών πετρελαίου, ως αντανάκλαση και του «πολέμου τιμών», ανέτρεψαν τους ισολογισμούς των ενεργειακών εταιρειών, σε διαφορετικό βαθμό, ανάλογα με τη δομή και το χαρτοφυλάκιο τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι ενώ οι πετρελαϊκές εταιρείες κατέγραψαν σημαντικές απώλειες, η παραγωγή από ΑΠΕ εμφάνισε ανθεκτικότητα, και συχνά ενισχυμένη κερδοφορία, λόγω προτεραιότητας στα δίκτυα ή χαμηλότερου κόστους. Είναι ενδεικτικό ότι στο Αμπού Ντάμπι δρομολογήθηκε το μεγαλύτερο φωτοβολταϊκό πάρκο στον κόσμο, 2000 MW, που θα παρέχει ενέργεια με τιμή 1.35 $ ανά KWh.
Ωστόσο, η δυναμική των ΑΠΕ θα επηρεαστεί αισθητά φέτος, με τον ΔΟΕ να εκτιμά πτώση στον ρυθμό ανόδου της νέας ισχύος, κατά 13%, συγκριτικά με το 2019. Επιπρόσθετα, η πτώση του κόστους CO2 ενισχύει την ανταγωνιστικότητα των ορυκτών καυσίμων, περιορίζει την ελκυστικότητα των ηλεκτρικών αυτοκινήτων αλλά και τα έσοδα από δημοπρασίες ρύπων που διοχετεύονται σε πράσινες δράσεις. Στον αντίποδα, πολυάριθμα projects, ιδίως εξόρυξης υδρογονανθράκων, μετατέθηκαν για το μέλλον, καθώς η οικονομική βιωσιμότητά τους καθίσταται πλέον αμφίβολη.
Ο αντίκτυπος των περιοριστικών μέτρων στο περιβάλλον είναι εξίσου ισχυρός. Ο καταλυτικός περιορισμός μετακινήσεων και οικονομικών δραστηριοτήτων, οι διασυνοριακές απαγορεύσεις, η εκτεταμένη εφαρμογή της τηλε-εργασίας και της τηλε-εκπαίδευσης, αποτέλεσαν μια προσωρινή ανάσα για το περιβάλλον. Αυτό αποτυπώθηκε με απτό τρόπο στην υποχώρηση των επιπέδων της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ιδίως στις πόλεις μας, από την Αθήνα έως το Μιλάνο, το Πεκίνο και τη Νέα Υόρκη. Στο βαθμό που ο ψηφιακός μετασχηματισμός κάποιων τομέων, όπως της εργασίας και του εμπορίου, διατηρηθεί εν μέρει και στο μέλλον, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των μεταφορών μπορεί να υποστεί μια δομική αλλαγή με θετικό πρόσημο.
Ο ΔΟΕ εκτιμά ότι οι εκπομπές CO2 παγκοσμίως θα υποχωρήσουν το 2020 κατά 8%, δηλαδή κατά 3 δις τόνους, ποσότητα που ισοδυναμεί με τις ετήσιες εκπομπές της Ινδίας. Ωστόσο, όπως τονίζουν ερευνητές της κλιματικής αλλαγής, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της κλιματικής ουδετερότητας του 2050, ο φετινός ρυθμός μείωσης CO2 θα πρέπει να διατηρηθεί αμείωτος, περίπου στο 5%, για κάθε έτος εφεξής. Η επισήμανση αυτή υπογραμμίζει τις θεμελιώδεις αλλαγές που πρέπει να υλοποιηθούν, ώστε οι κλιματικές πολιτικές, και όχι τα περιοριστικά μέτρα, να προκαλούν ένα ισοδύναμο και συνεχές αποτέλεσμα.
Ισχυρός πράσινος προσανατολισμός
Όπως αναφέρεται συχνά, είναι κρίσιμο η ανασυγκρότηση της παγκόσμιας οικονομίας να διατηρήσει έναν ισχυρό πράσινο προσανατολισμό. Είναι ενδεικτικό ότι στην οικονομική κρίση του 2009, οι εκπομπές υποχώρησαν κατά 1.4% αλλά το επόμενο έτος εμφάνισαν άνοδο 5.1%. Αποκαλυπτική για την αναγκαιότητα της πράσινης μετάβασης ήταν η ενδελεχής μελέτη που εκπονήθηκε από ομάδα καταξιωμένων οικονομολόγων, μεταξύ των οποίων ο Joseph Stiglitz, κάτοχος του Νόμπελ οικονομικών. Η μελέτη ανέλυσε 700 σχέδια στήριξης, μετά την παγκόσμια κρίση του 2008, και διενήργησε συνεντεύξεις 230 ειδικών, καταλήγοντας ότι οι πράσινες επενδύσεις είχαν την υψηλότερη προστιθέμενη αξία συγκριτικά με συμβατικά δημοσιονομικά μέτρα.
Στην Ευρώπη, η Νέα Πράσινη Συμφωνία θα διοχετεύσει 1 τρισ € κατά την προσεχή δεκαετία, με στόχο την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050. Σε αυτό το στάδιο, η ΕΕ οφείλει να εξειδικεύσει άμεσα τα πράσινα χρηματοδοτικά εργαλεία, ιδίως μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης. Οι επίσημες ανακοινώσεις αναμένονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις 27 Μάϊου. Παράλληλα, αναθεωρείται το κοινοτικό πλαίσιο για τις τραπεζικές χρηματοδοτήσεις καθώς και τις κρατικές ενισχύσεις, ώστε να ενσωματώσει, με αυξημένη βαρύτητα, περιβαλλοντικά κριτήρια. Στη χώρα μας, μια ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων για την πράσινη μετάβαση αλλά και τη σταθεροποίηση του ενεργειακού τομέα στις όποιες παρενέργειες του covid-19, βρίσκεται ήδη σε τροχιά υλοποίησης, καθώς και πρωτοβουλίες για διεθνή σύγκλιση.
Η προσέγγιση όμως ως προς την τροχιά της ανάκαμψης δεν είναι ομοιόμορφη σε παγκόσμιο επίπεδο. Στις ΗΠΑ, το πακέτο διάσωσης των 2.2 τρισ $, απέδωσε ιδιαίτερη έμφαση στα ορυκτά καύσιμα και τις αεροπορικές εταιρείες, χωρίς να περιλαμβάνει χρηματοδοτήσεις για ενίσχυση των ΑΠΕ. Παράλληλα, το πετρελαϊκό lobbying ήταν επιτυχές και ως προς την αναστολή εφαρμογής περιβαλλοντικών κανονισμών. Αντίστοιχα, στην Κίνα αδειοδοτήθηκαν μέσα στον Μάρτιο περισσότερες μονάδες ορυκτών καυσίμων από ότι συνολικά εντός του 2019.
Ευρεία κινητοποίηση σε κάθε επίπεδο
Παρά τις προκλήσεις και τις αντίρροπες θέσεις αρκετών κρατών, κάποιες πρωτοβουλίες είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές. Όπως τονίστηκε σε διακήρυξη 13 Υπουργών Ενέργειας της ΕΕ, με ισχυρή συμμετοχή της χώρας μας, οι ΑΠΕ, η εξοικονόμηση ενέργειας, η αποθήκευση, το υδρογόνο, τα έξυπνα δίκτυα, οι διασυνδέσεις, η ηλεκτροκίνηση, και η δίκαιη μετάβαση των περιοχών άνθρακα, πρέπει να συνιστούν σημείο αναφοράς στο στάδιο της ανάκαμψης. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι θέσεις αυτές έχουν σημαντική αποδοχή σε πολλαπλά επίπεδα.
Ενδεικτικά, με πρωτοβουλία του προέδρου της Επιτροπής Περιβάλλοντος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, συγκροτήθηκε μια διευρυμένη συμμαχία για την πράσινη ανάκαμψη. Απαρτίζεται από υπουργούς, ευρωβουλευτές, ΜΚΟ, δεξαμενές σκέψεις και επικεφαλής επιχειρήσεων. Η συμμαχία προτείνει επενδύσεις για την μετα-κορωνοϊό εποχή, που συμβαδίζουν με τις δεσμεύσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Στο ίδιο μήκος κύματος, στη Γερμανία, εξήντα από τις μεγαλύτερες εταιρείες, από φαρμακευτικές έως βαριές βιομηχανίες, εισηγήθηκαν τα μέτρα στήριξης που θα εφαρμοστούν από την κυβέρνηση να συνδεθούν άμεσα με περιβαλλοντικούς δείκτες. Ενδεικτικά, η βιομηχανία χάλυβα πρότεινε τη μετάβαση από τον άνθρακα στο υδρογόνο, ως καύσιμο παραγωγής.
Στον χρηματοπιστωτικό τομέα, πάνω από πενήντα Διευθύνοντες Σύμβουλοι τραπεζών και ασφαλιστικών εταιρειών της Ευρώπης, ανακοίνωσαν ότι θα εστιάσουν στην ενεργειακή εξοικονόμηση σε κτίρια, τον εξηλεκτρισμό των μεταφορών και της θέρμανσης, τις ΑΠΕ και την αποθήκευση. Ακολουθώντας το ΔΝΤ, οι θεσμικοί επενδυτές στην κλιματική αλλαγή, με χαρτοφυλάκιο επενδύσεων 34 τρις $, κάλεσαν τις κυβερνήσεις, μέσω του συνδέσμου τους IIGCC, να εστιάσουν στην πράσινη ανάκαμψη.
Σε επίπεδο πόλεων, 96 δήμαρχοι, από το Λος Άντζελες έως το Χονγκ Κονγκ, εκπροσωπώντας 700 εκατ. πολίτες, συγκρότησαν, μέσω της πλατφόρμας αλληλεπίδρασης C-40, μια ειδική ομάδα εργασίας για καινοτόμα σχήματα χρηματοδότησης. Η έμφαση είναι στην ηλεκτροκίνηση και την εξοικονόμηση ενέργειας. Αντίστοιχα, στο Παρίσι 300 εκατ. € επενδύονται στην επέκταση ποδηλατοδρόμων, ενώ στο Μιλάνο, οι δρόμοι που μετατρέπονται για πεζούς και ποδήλατα αγγίζουν τα 35 χλμ.
Η κρίση του κορωνοϊού ανέδειξε, μεταξύ άλλων, ότι οφείλουμε να αναθεωρήσουμε ό,τι εκλαμβάναμε ως δεδομένο, ιδίως την περιβαλλοντική διάσταση των δραστηριοτήτων μας. Όπως αναφέρεται συχνά στα περιβαλλοντικά μαθήματα των παιδιών μας: «Υπάρχει πάντα ένα plan B, όχι όμως planet Β».
Λίγα λόγια για την κα. Νεκταρία Καρακατσάνη, μέλος της ΡΑΕ
Η Νεκταρία Καρακατσάνη είναι μέλος της ΡΑΕ, του ACER και του CEER. Είναι μαθηματικός, κάτοχος διδακτορικού τίτλου στα Οικονομικά της Ενέργειας από το London Business School και μεταπτυχιακού τίτλου από το Oxford University. Έχει εργαστεί στη Μ. Βρετανία, ως σύμβουλος σε θέματα ενεργειακών μεταρρυθμίσεων και behavioural finance, και στη ΡΑΕ στην ανάλυση αγορών και ανάπτυξη κωδίκων. Οι επιστημονικές εργασίες της έχουν δημοσιευτεί σε διακεκριμένα περιοδικά, ενώ έχει γράψει πλήθος άρθρων για το ευρύ κοινό με έμφαση στην ενεργειακή μετάβαση και τα δικαιώματα των καταναλωτών.