Σήμερα βρισκόμαστε στο επίκεντρο μιας νέας, πρωτόγνωρης πανδημίας με χαρακτηριστικά που σε άλλες εποχές θα δημιουργούσαν τρόμο και θα δρομολογούσαν γεγονότα αποσάθρωσης, κοινωνικής και οικονομικής. Όμως οι σημερινές συνθήκες μας βρίσκουν με πολλά όπλα και με μια ιδιαίτερη δυναμική που δεν εγείρει τον ίδιο πανικό. Θα μπορέσουμε γρήγορα να βρούμε τη διέξοδο και τον βηματισμό μας προς μια κανονικότητα; Ναι, γιατί η ιατρική επιστήμη καλπάζει και η επιστήμη της πληροφορίας συνεπικουρεί δυναμικά τόσο τον αγώνα προς φάρμακα και εμβόλια, όσο και τη δυνατότητά μας για ταχύτητα πληροφόρησης και ορθολογική ανάδραση σε ακραίες κοινωνικές συνθήκες.
Η ενέργεια, παρότι δεν είναι άμεσα συνδεδεμένη με την έναρξη και την εξέλιξη της πανδημίας του Covid- 19, βρίσκεται ακριβώς στο μάτι του κυκλώνα. Ο ηλεκτρισμός διαπερνά στο σύνολό της την κοινωνική διάσταση του φαινομένου και των παρενεργειών του (όλοι χρειαζόμαστε ενέργεια, αλλά πόση τώρα;). Συνάμα, επιδρά άμεσα στην οικονομική διάσταση των αποτελεσμάτων που η πανδημία καταγράφει (εταιρίες παραγωγής και εμπορίας αλλά και καταναλωτές επηρεάζονται σημαντικά).
Μερικές απλές παρατηρήσεις δείχνουν το πόσο άμεσες και καταιγιστικές ήταν οι επιπτώσεις του κορωνοϊού στην αγορά ηλεκτρισμού, ιδιαίτερα μετά τα μέτρα που η κυβέρνηση έλαβε το Μάρτιο: η ζήτηση ρεύματος με τα μέτρα σε πλήρη επιβολή κατρακυλά πολύ πέρα από την προϋπάρχουσα μείωση κατανάλωσης και φτάνει το 13% τον Απρίλιο σε σχέση με τα επίπεδα του 2019. Ακολουθώντας τα διεθνή σήματα (όπου είδαμε και αρνητικές τιμές στα υγρά καύσιμα!), οι πτωτικές τάσεις των τιμών ηλεκτρικού ρεύματος έγιναν ολοφάνερες: Από τα στοιχεία των αποτελεσμάτων του Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού που το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ) τρέχει, βουτιά των τιμών 54% για τον Απρίλιο! Επίπεδα που κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει και εξακολουθούν να ορίζουν τάσεις με έντονη μεταβλητότητα (έχει για παράδειγμα ενδιαφέρον η μεταβολή τόσο τον εισαγωγών όσο και των εξαγωγών) που χρειάζονται χρόνο και ηρεμία για να σταθεροποιηθούν.
Μέσα σε τούτο το περιβάλλον ανατάραξης, το ΕΧΕ μπήκε σε μια νέα αγορά, αυτή των Ενεργειακών Παραγώγων, όπου οι παίκτες θα ενεργοποιούνταν για να προάγουν αντισταθμίσεις κινδύνων και να συνθέτουν προβλέψεις εξέλιξης των τιμών. Αν και δεν είχε προηγούμενο η ταχύτητα έναρξης αυτής της αγοράς (έξι μήνες νωρίτερα από το αρχικό πρόγραμμα), ο χρονισμός της συνέπεσε με την ανακοίνωση των μέτρων κατά της εξάπλωσης του Covid-19. Αυτό δημιούργησε μια κατάσταση οξύμωρη: Να πρέπει να ενταχθούν παίκτες, οι οποίοι βρίσκονταν σε μια διαδικασία ανάσχεσης των πρώτων βασικών επιπτώσεων των μέτρων κατά της πανδημίας και της αλλαγής του τρόπου της καθημερινής λειτουργίας τους, σε μια νέα αγορά που δεν την είχαν συνηθίσει και είχε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, μακριά από την ρουτίνα της καθημερινής τους εργασίας. Το επίτευγμα όμως παραμένει: Η αγορά των Ενεργειακών Παραγώγων άνοιξε, υπάρχει και όσο ο Ειδικός Διαπραγματευτής τη στηρίζει δίνοντας ζεύγη τιμών προσφοράς και ζήτησης, οι παίκτες θα εντάσσονται σε αυτή και θα μαθαίνουν, με δικές τους προσφορές, με συμβόλαια και με εμπέδωση των κανόνων ενός θεσμού που για τους ίδιους στην ουσία έχει στηθεί.
Το άλλο μέτωπο όπου το ΕΧΕ έχει άμεση εμπλοκή εν μέσο κορωνοϊού είναι το Μοντέλο Στόχος, μια εθνική προσπάθεια για την ευθυγράμμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Εκεί είχαμε μια εξέλιξη που αναδεικνύει ένα όχι και τόσο κοινά αποδεκτό στοιχείο: Ότι δηλαδή μια διεθνής, καταξιωμένη εταιρία, μπορεί να εγείρει ανωτέρα βία, το κύριο ανασχετικό ζήτημα για τη μη ολοκλήρωση μέσα στο προσυμφωνημένο πρόγραμμα ενός σημαντικού έργου. Και τούτο, κόντρα σε “μικρούς, τοπικούς παίκτες” που πραγματικά ξεπερνούν τον εαυτό τους μέσα σε μια πανδημία που είναι για όλους ίδια. Αυτό είναι ένα καλό μάθημα για τον τρόπο που αντιμετωπίζονται έργα σημαντικά για τη χώρα. Όμως και αναφορικά με το Μοντέλο Στόχος, ο Covid-19 μόνο μικρές καθυστερήσεις θα επιφέρει, και με γνώμονα τη βούληση της πολιτικής ηγεσίας και την άοκνη προσπάθεια των ανθρώπων του Ομίλου του ΕΧΕ και των άλλων εμπλεκομένων φορέων, θα υλοποιηθεί με επιτυχία.
Μέσα στην πανδημία μάθαμε να δουλεύουμε πιο συστηματικά “εξ’ αποστάσεως”, χωρίς να έχουμε δίπλα μας τον άλλο και να συνεννοούμαστε με νεύματα (το κάνουμε εμείς οι Έλληνες το τελευταίο). Αλλάξαμε τη ροή εργασίας, υιοθετώντας μια ηλεκτρονική συνέχεια που δεν μπορεί να σπάσει (κάτι που στις κανονικές πρότερες συνθήκες ξεχνάγαμε και παρεμβαίναμε από παράδρομους, δημιουργώντας Κερκόπορτες). Πήραμε ηλεκτρονικές υπογραφές και αναγκάσαμε όλο το οικονομικό σύστημα όχι μόνο να τις αποδέχεται αλλά και να τις αναζητά. Ζούμε με τηλεδιασκέψεις και όχι συναντήσεις και μας αρέσει, γιατί μπορούμε πέρα από την παρουσία σε αυτές να εκτελούμε και παράλληλες δράσεις, να είμαστε αποτελεσματικοί. Μπορούμε πλέον να ανάγουμε την ελληνική πολυπραγμοσύνη σε προτέρημα και όχι αντίθετο δημιουργικότητας. Και μαθαίνουμε πλέον να ζούμε σε νέες συνθήκες με μια προσαρμοστικότητα που θα μας συντροφεύει για πολλές γενιές στο μέλλον – κι αυτό είναι κέρδος.
Ειδικά για την ενέργεια, το τέλος των περιοριστικών μέτρων θα βρει την αγορά συρρικνωμένη, τις τιμές σε απόλυτα χαμηλά, την παραγωγή σε αναταραχή, τις εξελίξεις συγκρατημένες. Όμως υπάρχει και η θετική πλευρά της ταχύτητας ανάκαμψης που πραγματικά περιμένω να έρθει μόλις, έστω και αχνά, φανεί η σύνθεση του φαρμάκου και η δημιουργία του εμβολίου για τον Covid-19. Η αγορά ενέργειας θα τρέξει με ρυθμούς πρωτόγνωρους και θα δημιουργήσει συνθήκες που θα φέρουν την ανάπτυξη σε επίπεδα απρόσμενα θετικά. Και σίγουρα αυτή την ανάπτυξη θα υποκινήσουν οι ενεργειακές χρηματιστηριακές αγορές, που θα είναι εκεί, έτοιμες να διαδραματίσουν το ρόλο που τους αναλογεί. Το ΕΧΕ θα συμβάλλει ουσιαστικά στην αναπτυξιακή μετάλλαξη που το τέλος της πανδημίας θα σηματοδοτήσει.
Λίγα λόγια για τον Καθηγητή Γεώργιο Ιωάννου, Διευθύνων Σύμβουλο EnExGroup
Ο Δρ. Γιώργος Ιωάννου είναι Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας, Καθηγητής του Τμήματος Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας και Διευθυντής του Εργαστηρίου Διοικητικής Επιστήμης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Η ερευνητική του δραστηριότητα επικεντρώνεται στην ποσοτική / αναλυτική μελέτη επιχειρησιακών συστημάτων, ενώ έχει μεγάλο συμβουλευτικό έργο σε ιδιωτικές εταιρίες και δημόσιους οργανισμούς. Πτυχιούχος Μηχανολόγος Μηχανικός από το ΕΜΠ, με M.Sc. από το Imperial College και διδακτορικό από το University of Maryland. Έχει τιμηθεί με το βραβείο Microsoft Excellence in Education και με Αριστεία Διδασκαλίας για τα μαθήματα που έχει διδάξει στα MBA του ΟΠΑ.