να αντιδράσει και αρκετά κράτη μέλη ολιγώρησαν ή αντέδρασαν αποσπασματικά. Οφείλουμε όμως να αναγνωρίσουμε ότι σε κοινοτικό επίπεδο, λίγα θα μπορούσαν να γίνουν. Οι Βρυξέλλες στερούνται αποτελεσματικών εργαλείων και μέσων αντίδρασης. Διότι πολύ απλά τα κράτη μέλη στερούνται πολιτικής βούλησης.
Αν και έχουν γίνει κάποια βήματα στο οικονομικό επίπεδο μετά την κρίση χρέους, στα θέματα υγείας, οι Βρυξέλλες δεν έχουν την παραμικρή αρμοδιότητα. Δεν υπάρχει κανένας μηχανισμός που να προβλέπει την παροχή έκτακτης βοήθειας σε καταστάσεις υγειονομικής κρίσης.
O υφιστάμενος Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ έχει παρέμβει σε περιπτώσεις ακραίων καιρικών φαινομένων (φωτιές, πλημύρες). Ωστόσο δεν ήταν έτοιμος να αντιμετωπίσει αυτή την πρωτοφανή κατάσταση, με τις δύο από τις μεγαλύτερες οικονομίες της ευρωζώνης, την Ιταλία και την Ισπανία να εκλιπαρούν για υλική βοήθεια (μάσκες, αναπνευστήρες) αλλά και ιατρικό προσωπικό.
Το παρήγορο είναι ότι υπήρξε κινητοποίηση έστω και αργά με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ανακοινώνει στις 19 Μαρτίου την δημιουργία στο πλαίσιο του μηχανισμού rescEU ενός στρατηγικού αποθέματος ιατρικού εξοπλισμού, π.χ. αναπνευστήρων και προστατευτικών μασκών, ώστε να βοηθήσει τις χώρες της ΕΕ στο πλαίσιο της πανδημίας της COVID-19. Μάλιστα την Τρίτη η Κομισιόν ανακοίνωσε ότι η διαδικασία κοινής προμήθειας μέσων ατομικής προστασίας για την αντιμετώπιση της κρίσης του κορωνοϊού στέφθηκε με επιτυχία. Η κοινή προμήθεια αφορά μάσκες τύπου 2 και 3, γάντια, γυαλιά, ασπίδες προσώπου, χειρουργικές μάσκες και στολές.
Ο εξοπλισμός θα είναι διαθέσιμος δύο εβδομάδες μετά την υπογραφή των συμβάσεων από τα κράτη μέλη με τους αναδόχους. Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι « το υλικό σύντομα θα παράσχει σημαντική ανακούφιση στην Ιταλία, την Ισπανία και σε άλλα 23 κράτη μέλη. Τώρα εναπόκειται στα κράτη μέλη να υπογράψουν γρήγορα τις απαραίτητες συμβάσεις.»
Αν και η σημαντική αυτή πρωτοβουλία σίγουρα θα ανακουφίσει τα κράτη μέλη, είναι προφανές ότι δεν αποτελεί μόνιμη λύση. Και αυτή η πανδημία δεν γνωρίζουμε ούτε πόσο θα διαρκέσει, ούτε αν θα επιστρέψει, ούτε πότε θα επαναληφθεί. Μια άλλη πρόταση που βρίσκεται στο τραπέζι είναι η δημιουργία ενός Έκτακτου Μηχανισμού Υγείας.
Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών Απόστολος Τζιτζικώστας διευκρίνισε προ ημερών ότι ο Έκτακτος Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Υγείας θα είναι σε θέση να βοηθήσει τις Περιφέρειες και τους Δήμους ολόκληρης της Ευρώπης να προσλάβουν πρόσθετο ιατρικό προσωπικό, να προμηθευτούν περισσότερα ιατροτεχνολογικά βοηθήματα, να χρηματοδοτήσουν μονάδες εντατικής θεραπείας και να προσφέρουν υγειονομικό εξοπλισμό στα νοσοκομεία. Σύμφωνα με τον κ. Τζιτζικώστα, ο Μηχανισμός αυτός θα πρέπει να διευκολύνει τη διάθεση χρηματοδοτικών πόρων, που προέρχονται σήμερα από διάφορους προϋπολογισμούς, των Περιφερειών, των Κρατών Μελών και της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τις δημόσιες υπηρεσίες υγείας.
Ωστόσο και πάλι παρά τις καλές προθέσεις, πρόκειται για μια αποσπασματική αντιμετώπιση του προβλήματος. Είναι δε σαφές ότι το υφιστάμενο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) δεν επιτέλεσε κάποιο σημαντικό ρόλο την δεδομένη στιγμή. Παρ ότι ο σκοπός του είναι, όπως αναφέρεται στην επίσημη σελίδα του, να διασφαλίζει την έγκαιρη ανίχνευση και ανάλυση νεοεμφανιζόμενων απειλών στην ΕΕ και να βοηθά τις κυβερνήσεις της ΕΕ να προετοιμάζονται για περιπτώσεις εκδήλωσης επιδημιών. Κάτι τέτοιο δεν φάνηκε να συμβαίνει. Η δραματική εικόνα σε Ιταλία και Ισπανία δείχνει ότι δεν υπήρξε καμία συντονισμένη ενέργεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο πριν έρθει η επιδημία στην Ήπειρο. Και αυτό παρότι όλα τα δεδομένα ήταν εκεί καθώς ο κορωνοϊός είχε εντοπιστεί στην Κίνα από τις αρχές Ιανουαρίου.
Αυτό λοιπόν που χρειάζεται είναι μια πιο ολοκληρωμένη και ολιστική προσέγγιση, που θα περιλαμβάνει τόσο την πρόβλεψη και μοντελοποίηση, όσο και την ιχνηλάτηση και αντιμετώπιση μιας επιδημίας προτού γίνει απειλητική για την Ήπειρο. Στο πλαίσιο αυτό, απαιτείται η αναβάθμιση του ρόλου των αρμόδιων ευρωπαϊκών Υπηρεσιών, με την κατάρτιση υγειονομικών επιχειρησιακών σχεδίων έκτακτης ανάγκης σε ευρωπαϊκό επίπεδο την ανάπτυξη και εφαρμογή μοντέλων πρόβλεψης για την εξάπλωση ασθενειών, την εισήγηση για την λήψη σταδιακών μέτρων αντιμετώπισης (με υποχρεωτική εφαρμογή σε όλα τα κράτη μέλη) και την τήρηση λιστών «επιστρατευόμενου» υγειονομικού προσωπικού και μέσων, ώστε να είναι εφικτή η κεντρική, ενιαία και έγκαιρη παρέμβαση, όπου και όταν αυτό απαιτηθεί, για τη βέλτιστη αντιμετώπιση τυχόν μελλοντικών υγειονομικών κρίσεων.
Ενοποιημένη Ευρώπη σημαίνει κράτη διασυνδεδεμένα και οι επιπτώσεις λανθασμένων επιλογών ή ολιγωρίας, ιδιαίτερα σε θέματα κρίσεων, μπορούν να μεταφέρουν δραματικές συνέπειες στο σύνολο της ευρωπαϊκής κοινότητας. Είναι λοιπόν σαφές, ότι ο υγειονομικός σχεδιασμός, είναι εξίσου σημαντικό να ακολουθήσει το παράδειγμα της κεντρικής διαχείρισης, όπως κεντρικά αντιμετωπίζονται τα περιβαλλοντικά, οικονομικά και λοιπά μείζονα θέματα της Ένωσης.