Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα αποτελούν μια σαφή απάντηση στις οικολογικές ανησυχίες των πολιτών αλλά και στην ανάγκη για ευέλικτη μετακίνηση με περιορισμένο κόστος χρήσης. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά τους, όπως ο χρόνος αυτονομίας και φόρτισης των μπαταριών τους, γίνονται συνεχώς πιο ελκυστικά, αντανακλώντας τεχνολογικές καινοτομίες. Είναι επίσης εμφανές ότι οι κατασκευαστές αυτοκινήτων εντάσσουν δυναμικά στην επιχειρηματική τους στρατηγική αμιγώς ηλεκτρικά ή υβριδικά επαναφορτιζόμενα μοντέλα.
Ωστόσο, σε διεθνές επίπεδο, οι προβληματισμοί των καταναλωτών παραμένουν ισχυροί αναφορικά με δύο βασικές παραμέτρους: το κόστος αγοράς και την ύπαρξη των αναγκαίων υποδομών φόρτισης. Είναι αξιοσημείωτο ότι αρκετές χώρες επιδοτούν την αντικατάσταση συμβατικού αυτοκινήτου από ηλεκτροκίνητο με 4.000 € έως και 10.000 €, ενώ εισάγουν και πρόσθετα φορολογικά κίνητρα και ευνοϊκές ρυθμίσεις.
Η εξοικείωσή μας, ως καταναλωτές με τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, αποτελεί μια πρόκληση, εξίσου σημαντική, με τη διαμόρφωση μιας συγκροτημένης στρατηγικής. Ενδεικτικά σε χώρες όπως η Νορβηγία, τα μισά από τα νέα αυτοκίνητα που πωλούνται είναι ήδη αμιγώς ηλεκτρικά ή υβριδικά. Αντίστοιχα, η Ολλανδία διακρίνεται για την εκτενή εφαρμογή της ηλεκτροκίνησης στις συγκοινωνίες, εμφανίζοντας και το πιο προηγμένο δίκτυο φόρτισης. Στις δύο αυτές χώρες, που ξεχωρίζουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα αγγίζουν ήδη τις 250 χιλιάδες, ενώ στην Αγγλία ανήλθαν στις 120 χιλιάδες μέσα σε μια δεκαετία.
Σταδιακά, το θεσμικό πλαίσιο διαμορφώνεται και στη χώρα μας, παρά τη χρονική υστέρηση. Το προσεχές διάστημα επίκεινται σημαντικές συμπληρώσεις, με βασικό αντικείμενο τις αρχές που θα διέπουν την ανάπτυξη του δικτύου φόρτισης. Ο ρόλος της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας είναι κομβικός στο στάδιο αυτό, ώστε να αναπτυχθεί ένα πλαίσιο, που θα επιτρέψει τη δυναμική εκκίνηση του τομέα, με εύλογο κόστος υποδομών, και σταδιακή ενίσχυση του ανταγωνισμού. Βασική αρχή είναι να διασφαλιστεί η μέγιστη αξία για τους καταναλωτές αλλά και η ελάχιστη επιβάρυνση τους, μέσα από προσεγγίσεις διαφανείς, τεκμηριωμένες, συμβατές με το ευρωπαϊκό δίκαιο και επιτυχώς εφαρμοσμένες σε άλλες χώρες.
Περιβαλλοντικά οφέλη
Αξιοποιώντας για τη φόρτισή των μπαταριών τους ηλεκτρισμό, που παράγεται σε σημαντικό βαθμό από καθαρές μορφές ενέργειας, τα ηλεκτρικά οχήματα επιτελούν ένα διττό ρόλο. Καταρχάς, μπορούν να συμβάλουν αισθητά στη μείωση των ρύπων που εκλύονται από τον τομέα των μεταφορών. Παράλληλα, μπορούν να ενισχύσουν την ευελιξία στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας, αλληλεπιδρώντας με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και επιτρέποντας την ομαλότερη διείσδυσή τους. Ενδεικτικά, η φόρτισή τους μπορεί να συνδεθεί με φωτοβολταϊκά πάνελ, ενώ οι νέες τεχνολογίες που αναπτύσσονται τους επιτρέπουν σταδιακά να παρέχουν εκείνα ενέργεια στο σύστημα. Μπορούν έτσι να καλύπτουν ένα τμήμα της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, ειδικά σε ώρες αιχμής αν αυτό γίνει με μια συντονισμένη προσέγγιση (μέσω των λεγόμενων aggregators ή φορέων σωρευτικής εκπροσώπησης). Έτσι, αμβλύνονται τεχνικά ζητήματα, όπως φαινόμενα τοπικού κορεσμού στα δίκτυα, και αποτρέπονται περιττά κόστη. Αισθητή είναι και η συμβολή τους στη μείωση της ηχορύπανσης.
Αυτονομία και Χρόνος Φόρτισης
Τα χαρακτηριστικά των ηλεκτρικών αυτοκινήτων καθίστανται σταδιακά πιο ελκυστικά. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στις συνήθεις διαδρομές της καθημερινότητας, όπου η αυτονομία των μπαταριών τους υπερκαλύπτει τα χλμ. που διανύει ο μέσος οδηγός. Η αυτονομία αγγίζει συνήθως τα 160 έως 200 χλμ., ενώ συχνά μπορεί να επεκταθεί (ενδεικτικά κατά 150 χλμ.) με συμπληρωματικά στοιχεία, όπως η προσθήκη βενιζινοκινητήρα. Η τελική ταχύτητα κυμαίνεται συνήθως στα 120-160 χλμ./ώρα. Τεχνικά πλεονεκτήματα απορρέουν επίσης από τη φύση του ηλεκτροκινητήρα (όπως η μέγιστη ροπή με το ελάχιστο πάτημα του γκαζιού). Από πρακτικής πλευράς, εφαρμογές κινητού τηλεφώνου επιτρέπουν την παρακολούθηση του επιπέδου ενέργειας του αυτοκινήτου, αλλά και τον προγραμματισμό, την έναρξη και τη διακοπή της φόρτισης.
Αναφορικά με το χρόνο φόρτισης, οι εξελίξεις είναι επίσης ενθαρρυντικές και οι δυνατότητες ποικίλλουν. Σε οικιακή πρίζα, ένα όχημα χρειάζεται συνήθως να παραμείνει 6-9 ώρες για πλήρη φόρτιση, ενώ με την προσθήκη ενός ειδικού καλωδίου, που συνδέεται σε τριφασικό δίκτυο, ο χρόνος συρρικνώνεται στο 3ωρο. Αν χρησιμοποιείται ταχυφορτιστής, όπως συχνά συμβαίνει σε δημόσιους ή κοινόχρηστους χώρους, η φόρτιση της μπαταρίας αγγίζει το 80% μόλις σε 45 λεπτά. Οι εκτιμήσεις αναλυτών υποδεικνύουν ότι και στους οικιακούς χώρους, ο χρόνος σχεδόν θα υποδιπλασιαστεί, με τους νέους ταχυφορτιστές, που θα είναι διαθέσιμοι σε πιο προσιτές τιμές τα επόμενα χρόνια. Επιγραμματικά, ένα πλέγμα παράλληλων τεχνολογικών εξελίξεων εντός της επόμενης πενταετίας εκτιμάται ότι θα επιτρέπει σε μια και μόνο φόρτιση να καλύπτει αποστάσεις των 700-800 χλμ.
Κόστη
Για να έχουμε μια αίσθηση κόστους, σημειώνεται ενδεικτικά ότι οι τιμές των ηλεκτρικών μοντέλων που διατίθενται στην ελληνική αγορά κινούνται συχνά στο φάσμα των 20 έως 40 χιλ. €. Η κατανάλωση ρεύματος κυμαίνεται συνήθως στις 10-20 kWh /100 χλμ., και για να αναχθεί σε κόστος ρεύματος θα χρειαστεί να πολλαπλασιαστεί με το τιμολόγιο που εφαρμόζει ο κάθε προμηθευτής (λαμβάνοντας υπόψη και τυχόν διαφοροποιήσεις, όπως το νυχτερινό τιμολόγιο). Αν θεωρήσουμε ως ενδεικτική κατανάλωση τις 14 kWh/100 χλμ., και ένα τιμολόγιο ρεύματος της τάξης των 0.15 €/kWh (μαζί με τις ρυθμιζόμενες χρεώσεις), τότε το κόστος ρεύματος ανέρχεται στα 2 ευρώ /100 χλμ. Το κόστος αυτό μπορεί να αντιπαραβληθεί, ενδεικτικά, με 10.5 € στην περίπτωση συμβατικού αυτοκινήτου, αν θεωρήσουμε τιμή βενζίνης 1,5 ευρώ / λίτρο και κατανάλωση 7 λίτρα / 100 χλμ. Εκτός από το αισθητά περιορισμένο κόστος χρήσης, που επιπρόσθετα δεν επηρεάζεται και από τις διακυμάνσεις των τιμών της βενζίνης, ελάχιστες είναι και οι απαιτήσεις συντήρησης. Επιπλέον, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των ηλεκτρικών οχημάτων δεν επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου.
Κίνητρα
Το κόστος αγοράς ηλεκτρικών αυτοκινήτων, ιδίως σε συνθήκες οικονομικής ύφεσης, είναι μάλλον αποτρεπτικό. Για το λόγο αυτό, καταλυτικής σημασίας είναι η θέσπιση οικονομικών κινήτρων. Όπως σε κάθε μορφή επιδότησης, το κόστος καταλήγει στους πολίτες. Είναι λογικό επομένως, οι χώρες να εξετάζουν με ιδιαίτερη προσοχή από πού θα αντληθούν οι όποιες ενισχύσεις και ποια επίπεδα είναι εύλογα, αντανακλώντας τις οικονομικές συνθήκες αλλά και τους εθνικούς περιβαλλοντικούς στόχους.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η προσέγγιση της Γαλλίας, καθώς τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα εκτινάχθηκαν από 10 χιλ. το 2012 σε 100 χιλ. το 2016. Καταλυτικός παράγοντας για την αλματώδη αυτή ανάπτυξη ήταν τα οικονομικά κίνητρα που θεσπίστηκαν. Η αντικατάσταση συμβατικού αυτοκινήτου από ηλεκτρικό υβριδικό επιδοτείται στη Γαλλία με 3.500 € και το ποσό αυτό ανέρχεται στα 10.000 € για αμιγώς ηλεκτρικό όχημα. Στο Βέλγιο, οι πωλήσεις ηλεκτρικών αυτοκινήτων τριπλασιάστηκαν το 2016 καθώς και τα σημεία φόρτισης συγκριτικά με το προηγούμενο έτος. Η επιδότηση ανέρχεται στις 4.000 €.
Στη Γερμανία, η επιδότηση αγγίζει τις 4.000 € για αμιγώς ηλεκτρικά και 3.000 € για υβριδικά επαναφορτιζόμενα. Αντίστοιχα, η Βρετανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι διαθέτει 290 εκατ. λίρες για να δώσει ώθηση στα οχήματα χαμηλών ρύπων, εκ των οποίων 80 εκατ. λίρες διατίθενται για τη βελτίωση των υποδομών φόρτισης. Η επιδότηση αγοράς καλύπτει το 35% του κόστους και δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 4.500 λίρες. Η ενίσχυση αυτή καθιστά κάποια ηλεκτρικά αυτοκίνητα πιο οικονομικά από αρκετά συμβατικά.
Πέραν των επιδοτήσεων για το κόστος αγοράς, πολλές Ευρωπαϊκές χώρες έχουν θεσπίσει πρόσθετα κίνητρα, όπως εκπτώσεις ή απαλλαγές από φόρο ιδιοκτησίας και τέλη κυκλοφορίας, αλλά και ευνοϊκές ρυθμίσεις για στάθμευση και πρόσβαση στα αστικά κέντρα. Ελκυστικά κίνητρα υφίστανται επίσης για εταιρικά αυτοκίνητα.
Στην Ελλάδα, η πολιτική ενίσχυσης της ηλεκτροκίνησης, στο υφιστάμενο πλαίσιο, είναι μάλλον περιορισμένη, καθώς έγκειται απλώς στην απαλλαγή από το ειδικό τέλος ταξινόμησης και τα τέλη κυκλοφορίας. Ωστόσο, το πλαίσιο πολιτικής για τις υποδομές εναλλακτικών καυσίμων, που εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2017, κάνει εκτενή αναφορά στην ηλεκτροκίνηση και σε μια δέσμη κινήτρων που θα εξεταστούν το προσεχές διάστημα, συμπεριλαμβάνοντας τις συγκοινωνίες, δημοτικά οχήματα και ταξί. Είναι ωστόσο απογοητευτικό ότι το αισιόδοξο σενάριο που παρατίθεται, προβλέπει μόλις 8.000 ηλεκτρικά αυτοκίνητα για το 2025, ενώ ο αριθμός τους δεν υπερβαίνει τις 15.000 για το 2030. Μια ενδιαφέρουσα πρόσφατη εξέλιξη είναι η παροχή επιδότησης από προμηθευτή ηλεκτρικού ρεύματος, της τάξης των 9.000 €, για την αγορά συγκεκριμένου ηλεκτρικού μοντέλου καθώς και η παροχή δωρεάν ρεύματος για ορισμένο χρονικό διάστημα και αριθμό χλμ.
Ρυθμιστικές πρωτοβουλίες για τους σταθμούς φόρτισης
Για να αντιμετωπιστεί μια βασική ανησυχία των χρηστών ηλεκτρικών αυτοκινήτων, δηλαδή η εύκολη πρόσβαση σε σταθμούς φόρτισης, το θεσμικό πλαίσιο οφείλει να δημιουργεί όρους για την ισορροπημένη ανάπτυξη ενός επαρκούς δικτύου υποδομών. Στη χώρα μας, όπως έχει ήδη ανακοινωθεί, ο Διαχειριστής Δικτύου Διανομής (ΔΕΔΔΗΕ) έχει εισηγηθεί στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας την κατασκευή 150 σταθμών φόρτισης σε νησιά και 1500 σταθμών στην ηπειρωτική Ελλάδα. Η προτεινόμενη προσέγγιση σημαίνει πρακτικά ότι θα αναπτυχθεί ένα δίκτυο δημόσιων σημείων φόρτισης, που θα αποτελούν πάγια του Διαχειριστή Δικτύου. Η ανάκτηση του κόστους κατασκευής τους θα γίνεται μέσω των χρεώσεων χρήσης δικτύου, που καταβάλλουν οι καταναλωτές ρεύματος.
Η ΡΑΕ θα αξιολογήσει αυτή την προσέγγιση, ελέγχοντας τις αρχές που διέπουν το επιχειρηματικό πλάνο, τις κοστολογικές παραμέτρους και τις λεπτομέρειες εφαρμογής του. Στη συνέχεια, αν η προτεινόμενη προσέγγιση γίνει αποδεκτή, η ΡΑΕ θα θέσει τα κριτήρια για την απόσβεση των επενδύσεων που θα εγκριθούν. Σημειώνεται ότι το νέο κοινοτικό πλαίσιο για τον ενεργειακό τομέα, γνωστό ως Πακέτο της Καθαρής Ενέργειας, προωθεί σταδιακά την ανάπτυξη των υποδομών φόρτισης ως μια καθαρά ανταγωνιστική δραστηριότητα και ενθαρρύνει την απεμπλοκή των Διαχειριστών από αυτήν (π.χ. μέσω εκχώρησης των σταθμών φόρτισης σε τρίτα μέρη, με διαγωνιστικές διαδικασίες). Ειδικότερα, αν οι προβλέψεις που έχουν προταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υιοθετηθούν αυτούσιες στο κοινοτικό δίκαιο, τότε η παραπάνω "κεντροποιημένη" προσέγγιση θα είναι εφικτή μόνο στην περίπτωση που έχει διεξαχθεί διαγωνισμός για τους σταθμούς φόρτισης και δεν έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον.
Παράλληλα, η ΡΑΕ θα προβεί στην εξειδίκευση του πλαισίου για τους φορείς εκμετάλλευσης των υποδομών φόρτισης (όπως πρατήρια καυσίμων, εμπορικά κέντρα, χώρους στάθμευσης), θεσπίζοντας όρους και υποχρεώσεις για τη δραστηριοποίησή τους. Στο υφιστάμενο πλαίσιο, υπάρχει η βασική πρόβλεψη ότι οι φορείς αυτοί εξαιρούνται από την υποχρέωση λήψης άδειας προμήθειας και ότι αντιμετωπίζονται ως μεταπωλητές ηλεκτρικής ενέργειας. Ένα ενδιαφέρον ζήτημα είναι και η τιμολόγηση των υπηρεσιών φόρτισης. Ενδεικτικά, συνήθεις πρακτικές περιλαμβάνουν χρεώσεις ανά kWh, ανά φόρτιση ή ανά διάρκεια φόρτισης, ενώ συχνά αναπτύσσονται και προσεγγίσεις που εμφανίζουν αναλογίες με τις υπηρεσίες roaming στην τηλεφωνία, διευκολύνοντας την πρόσβαση των οδηγών σε εναλλακτικές αλυσίδες σημείων φόρτισης.
Οι 5 Καταλυτικοί Παράγοντες για τη διείσδυσή τους
Εν κατακλείδι, οι προοπτικές της ηλεκτροκίνησης εξαρτώνται σε σημαντικό βαθμό από 5 παράγοντες.
- Καταρχάς, τις πολιτικές στήριξης που θα υιοθετήσει μια χώρα, συμπεριλαμβανομένων οικονομικών κινήτρων
- Τις τεχνολογικές εξελίξεις, ιδίως στον τομέα των μπαταριών, που αποτυπώνονται στη μείωση του κόστους αγοράς των ηλεκτρικών οχημάτων αλλά και στη σύντμηση του χρόνου επαναφόρτισής τους. Αρκετοί αναλυτές εκτιμούν ότι οι τιμές ηλεκτρικών και συμβατικών αυτοκινήτων θα εξισωθούν γύρω στο 2025.
- Την ανάπτυξη ενός δικτύου υποδομών φόρτισης, που θα έχει την κατάλληλη γεωγραφική διασπορά και πυκνότητα, ώστε να μην προκαλεί ανησυχία στους χρήστες των οχημάτων αλλά ούτε και προβληματισμό για το κόστος του.
- Την ανταπόκριση των καταναλωτών και την εξοικείωση τους με τα χαρακτηριστικά των εναλλακτικών αυτών οχημάτων.
- Τις διεθνείς εξελίξεις και τις γεωπολιτικές ισορροπίες, που επηρεάζουν τις πρώτες ύλες για την κατασκευή τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι το λίθιο εισάγεται από την Κίνα και τη Χιλή, ενώ το κοβάλτιο από το Κονγκό.
Είναι ελκυστική επιλογή η ηλεκτροκίνηση;
Οι μεταφορές στην Ευρώπη εμφανίζουν ισχυρή εξάρτηση από το πετρέλαιο σε βαθμό 94%, με το κόστος να εκτιμάται σε 1 δις. € ημερησίως, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται οι περιβαλλοντικές συνέπειες, που είναι καταλυτικές. Ανεξάρτητα από το πόσο απέχει η κάθε χώρα από την εποχή της ηλεκτροκίνησης, ανάλογα με τα κίνητρα που έχει εφαρμόσει ή όχι, ο διάλογος για το κρίσιμο αυτό ζήτημα καθίσταται πιο επίκαιρος από ποτέ. Αξίζει να τονιστεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε, μόλις τον Νοέμβριο, μια δέσμη προτάσεων για την "Καθαρή Κινητικότητα". Κάποιες πλευρές, όπως περιβαλλοντικές οργανώσεις, θεωρούν συντηρητικό το νέο πλαίσιο, καθώς δεν εισάγει ποσοστώσεις για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Άλλοι το χαρακτηρίζουν ως αρκετά δεσμευτικό και ανατρεπτικό, καθώς εισάγει για τα νέα αυτοκίνητα, την απαίτηση για περαιτέρω 30% μείωση των εκλυόμενων εκπομπών, συγκριτικά με τον στόχο του 2021.
Αναμφίβολα, τα ηλεκτρικά οχήματα συνιστούν μια σημαντική πτυχή της βιώσιμης ανάπτυξης. Με την εφαρμογή των κατάλληλων πολιτικών στήριξης της διείσδυσής τους και με την ισορροπημένη ανάπτυξη του δικτύου φόρτισης, μπορεί να εξελιχθούν σε μια προσιτή επιλογή για όλους τους περιβαλλοντικά συνειδητοποιημένους πολίτες. Στη χώρα μας, τα δύο θεμελιώδη αυτά ζητήματα θα εξεταστούν από τους εμπλεκόμενους φορείς, στο προσεχές διάστημα. Η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου και συγκροτημένου θεσμικού πλαισίου είναι άλλωστε, αναγκαιότητα που απορρέει από το κοινοτικό δίκαιο, στο πλαίσιο τόσο του εθνικού ενεργειακού σχεδιασμού όσο και της επίτευξης περιβαλλοντικών στόχων. Ο εντατικός διάλογος που θα ακολουθήσει τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και εθνικό επίπεδο απαιτεί την αρμονική συνεργασία των θεσμικών φορέων αλλά και την ενεργό συμμετοχή όλων μας, ως πολίτες και καταναλωτές, καθώς οι επιλογές που θα προκύψουν θα επηρεάσουν πολλαπλές πτυχές της καθημερινότητάς μας.
* Η κα Νεκταρία Καρακατσάνη είναι μέλος της Ολομέλειας της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ρυθμιστών Ενέργειας. Το παρόν άρθρο βασίζεται σε απόσπασμα από ομιλία της κας. Καρακατσάνη στο Πανεπιστήμιο της Λισσαβώνας με θέμα "Ηλεκτρικά Αυτοκίνητα: Προοπτικές και Ευρωπαϊκό Πλαίσιο".
(Πηγή: capital.gr)