Η Επιστροφή του Γεωπολιτικού Κινδύνου

Με τις τιμές του αργού να έχουν ξεπεράσει για τα καλά την χρυσή τομή των $55 το βαρέλι και να οδεύουν προς τα $60 – πριν από μερικές ημέρες έφθασαν στα $59.40 για να υποχωρήσουν λίγο αργότερα στα $58- η γενική εκτίμηση μεταξύ στελεχών της πετρελαϊκής βιομηχανίας και αναλυτών είναι ότι πέρα από τα θεμελιώδη της αγοράς, τα οποία τελευταία και συνηγορούν για μία παρατεταμένη άνοδο των τιμών, έχει αρχίσει να δρα σε ένα βαθμό η αβεβαιότητα που προκαλεί η επανεμφάνιση του γεωπολιτικού κινδύνου. Εχθές αργά το απόγευμα το Brent, το διεθνές benchmark διεπραγματεύετο στα $ 57.76 το βαρέλι για παραδόσεις Δεκεμβρίου.

Σε ότι αφορά τα θεμελιώδη, αυτά συνοψίζονται στην παρατηρούμενη υψηλή ζήτηση, που σύμφωνα με τον ΙΕΑ εκτιμάται ότι θα έχει διαμορφωθεί στα +1,6 εκατ. βαρ/ημερα (σε σύγκριση με +1,4 εκατ. βαρ/ημέρα το 2016), στην συγκράτηση της παγκόσμιας παραγωγής με συνολική αύξηση μόνο στα 620 χιλ. βαρ/ημέρα σε σύγκριση με το 2016 (αποτέλεσμα των περικοπών του OPEC μικρής μόνο αύξησης από τις χώρες εκτός του καρτέλ) και στην οριακή μεν, αλλά σταθερή, μείωση των αποθεμάτων των χωρών του ΟΟΣΑ. Να σημειωθεί ότι τα αποθέματα αυτά στο τέλος Αυγούστου είχαν διαμορφωθεί στα 3.015 εκατ. βαρέλια έχοντας μειωθεί κατά 14,2 εκατ. βαρέλια σε σύγκριση με τον Ιούλιο, ακολουθώντας εδώ και εβδομάδες μια πτωτική τάση.

Από τα μέσα Σεπτεμβρίου οι τιμές του αργού στα διεθνή χρηματιστήρια εμπορευμάτων έχουν πάρει την ανιούσα και πολλοί παρατηρητές της αγοράς ισχυρίζονται ότι αυτό οφείλεται αποκλειστικά στην επανεμφάνιση του γεωπολιτικού κινδύνου, χωρίς βέβαια -εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων – να εξειδικεύουν ποιοι είναι αυτοί οι κίνδυνοι. Για ορισμένους, ο μεγάλος κίνδυνος είναι μια ενδεχόμενη διακοπή της ροής πετρελαίου από τις πετρελαιοξαγωγικές χώρες της Μέσης Ανατολής και Βόρεια Αφρική και Ευρώπη και Ασία, ενώ για άλλους είναι το ενδεχόμενο να κλείσουν τα στενά του Ορμούζ στον Περσικό Κόλπο (με άνοιγμα 33,5 ναυτικά μίλια ) μέσω των οποίων διέρχεται περίπου το 35% του παγκόσμιου εμπορεύσιμου πετρελαίου. Ακόμη ένα πιθανό σημείο στραγγαλισμού των πετρελαϊκών δια θαλάσσης μεταφορών είναι το στενό της Malacca μεταξύ Μαλαισίας και της νήσου Σουμάτρα (Ινδονησία) όπου το άνοιγμα είναι μόλις 1,7 ναυτικά μίλια και μέσω των οποίων διέρχεται το 25% του παγκόσμιου πετρελαϊκού εμπορίου.

Ακόμα ως γεωπολιτικό κίνδυνο μπορούμε να εκλάβουμε την αυξημένη πλέον πιθανότητα βύθισης πετρελαιοφόρων πλοίων που διέρχονται μέσω της θάλασσας της Νότιας Κίνας από υποβρύχια της Βόρειας Κορέας, με την Πιόν Γιάνκ να έχει επανειλημμένα απειλήσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο σε περίπτωση κλιμάκωσης της στρατιωτικής έντασης από πλευράς ΗΠΑ και Νότιας Κορέας. Στο ίδιο μήκος κύματος, έχουμε τη διαρκή απειλή από τους αυτονομιστές μαχητές Ογκόνι στις εκβολές του Νίγηρα στην Νιγηρία για ανατίναξη των εκεί εγκαταστάσεων παραγωγής πετρελαίου Δυτικών εταιρειών, απ’ όπου παράγεται το 90% του πετρελαίου που εξάγεται προς ΗΠΑ και Ευρώπη. Παρομοίως και στη Λιβύη, όπου οι εναπομείναντες θύλακες του Ισλαμικού Κράτους ( ISIS) αποτελούν μια επίσης διαρκή απειλή με την χώρα να αδυνατεί ακόμη να αυξήσει την παραγωγή της και τις εξαγωγές της στα επί Καντάφι επίπεδα.

Η τελευταία γεωπολιτική πρόκληση προέρχεται από την κλιμακούμενη στρατιωτική ένταση στο Ιράκ μετά την κατάληψη την προηγούμενη εβδομάδα (16/10) της πόλης Κιρκούκ, από τον εθνικό στρατό του Ιράκ που μέχρι πρότινος ελέγχετο από Κουρδικές δυνάμεις Πεσμεργκά. Το Κιρκούκ αποτελεί κυριολεκτικά μήλο της έριδος μεταξύ της αυτόνομης επαρχίας του Κουρδιστάν ( KRG) και της κυβέρνησης στην Βαγδάτη, ιδίως μετά το δημοψήφισμα της 25^ης Σεπτεμβρίου που οργάνωσε η κυβέρνηση του KRG με αίτημα την πλήρη ανεξαρτησία του Κουρδιστάν. Ένα δημοψήφισμα στο οποίο είχε λάβει μέρος και το Κιρκούκ, παρά το γεγονός ότι δεν αποτελεί επίσημα τμήμα του KRG, αλλά είχε καταληφθεί από τις στρατιωτικές δυνάμεις Πεσμεργκά το καλοκαίρι του 2014 ώστε να μην πέσει στα χέρια του προελαύνοντος τότε αιμοβόρου Ισλαμικού Κράτους.

Όμως, σήμερα με τον έλεγχο πλέον του πετρελαιοπαραγωγού Κιρκούκ από τις κυβερνητικές δυνάμεις του Ιράκ, το KRG φαίνεται ότι θα απωλέσει ένα σημαντικό μέρος των εσόδων του από εξαγωγές πετρελαίου, αφού η παραγωγή από τα πεδία του Κιρκούκ καλύπτει σχεδόν το 60% από τα 550.000 βαρέλια που είχε φθάσει να εξάγει το Κουρδιστάν μέσω του αγωγού που καταλήγει στο λιμάνι Τσεϊχάν της Τουρκίας. Ήδη, μετά την κατάληψη του Κιρκούκ, και παρά το γεγονός ότι η παραγωγή εκεί δεν έχει διακοπεί (σύμφωνα με δηλώσεις των εταιρειών), τελευταίο τηλεγράφημα του Reuters αναφέρει ότι οι ποσότητες που παραλαμβάνονται στο Τσεϊχάν έχουν μειωθεί στα 200.000 βαρέλια την ημέρα. Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση της Βαγδάτης έχει ανακοινώσει σχέδιο για τη μεταφορά των πετρελαίων του Κιρκούκ προς Τουρκία μέσω της ενεργοποίησης ενός άλλου, υφιστάμενου αλλά μη λειτουργούντος σήμερα αγωγού, που παρακάμπτει το Κιρκούκ. Ταυτόχρονα η Ιρακινή κυβέρνηση, με μια δόση ιστορικής ειρωνείας, προσκάλεσε την Βρετανική ΒΡ να αναλάβει την οργάνωση της παραγωγής πετρελαίου στο Κιρκούκ, όπου η ίδια εταιρία γνωστή τότε ως Anglo Iranian είχε ανακαλύψει το 1927 το πρώτο πετρέλαιο του Ιράκ στο γιγαντιαίο κοίτασμα Baba Gurgur.

Και μπορεί οι ποσότητες Κουρδικού – Ιρακινού αργού που προς το παρόν θα λείψουν από τη διεθνή αγορά να μην είναι τεράστιες, και να υπολογίζονται περίπου στις 300 χιλιάδες βαρέλια (όταν η παγκόσμια παραγωγή σήμερα ξεπερνά τα 97,0 εκατ. βαρέλια την ημέρα), αλλά διαφαίνεται πλέον ο φόβος για μια μελλοντική στρατιωτική ανάφλεξη στην ευρύτερη περιοχή του Κουρδιστάν- Ιράκ και της πλέον μακροχρόνιας προοπτικής που αυτή θα μπορούσε να έχει για την παγκόσμια προμήθεια πετρελαίου. Με το Ιράκ σήμερα να παράγει περί τα 4,4 εκατ. βαρέλια/ ημέρα, και εξάγοντας πάνω από το 90%, υπάρχει κίνδυνος, σύμφωνα με τους θιασώτες του γεωπολιτικού κινδύνου , να τεθεί εν αμφιβόλω η εν λόγω παραγωγή, ενώ μια κλιμάκωση της κρίσης μπορεί να επηρεάσει ακόμη την παραγωγή σε Ιράν και Σ. Αραβία, οπότε τότε όντως τίθεται θέμα πετρελαϊκού εφοδιασμού της Δύσης.

Σήμερα όμως το θέμα του γεωπολιτικού κινδύνου ως η υποκείμενη αιτία για την άνοδο των διεθνών τιμών αργού τις τελευταίες εβδομάδες, μόνο ως υπερβάλλουσα ανησυχία μπορεί να χαρακτηρισθεί αφού στην πράξη δεν υφίσταται ουδείς σοβαρός κίνδυνος διακοπής της παγκόσμιας τροφοδοσίας, ακόμη. Η δε άνοδος των τιμών οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην αλλαγή ισορροπίας της παγκόσμιας αγοράς ( rebalancing) η οποία χαρακτηρίζεται από μια σταθερά αυξανόμενη ζήτηση με παράλληλη μείωση των αποθεμάτων.