Τις
τελευταίες ημέρες έχουν αρχίσει και πάλι να εμφανίζονται δημοσιεύματα που
κάνουν λόγο για την ανάγκη ανάδειξης της Ελλάδας ως περιφερειακού ενεργειακού
κόμβου και πως αυτό και μόνο θα συντελέσει στην προσέλκυση τεράστιων επενδύσεων
που θα δράσουν ως μοχλός για την επανεκκίνηση της αναπτυξιακής διαδικασίας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα το άρθρο- παρέμβαση του βουλευτή της Δημοκρατικής
Συμπαράταξης πρώην Υπουργού Ενέργειας- Περιβάλλοντος κ. Γιάννη Μανιάτη στην
εφημερίδα τα Νέα ο οποίος τάσσεται αναφαδόν υπέρ μιας στρατηγικής με στόχο η
χώρα μας να «μετασχηματιστεί» σε βασικό ενεργειακό κόμβο και μάλιστα με
επίκεντρο την αξιοποίηση των περιορισμένων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που
διαθέτει. Δεν θα διαφωνήσουμε με τον κ. Μανιάτη για την ανάγκη αξιοποίησης των ελληνικών
υδρογονανθράκων, εξάλλου αρθρογραφούμε για αυτό το θέμα περισσότερο από 30
χρόνια. Θα διαφωνήσουμε όμως μαζί του όπως και με άλλους πολιτικούς που παίζουν
με τους κόμβους και την γεωπολιτική και ενεργειακή αναβάθμιση της χώρας
υποσχόμενοι ενεργειακούς παραδείσους. Ας σοβαρευτούμε
επιτέλους και ας αντιληφθούμε την πραγματικότητα και τους ισχύοντες
συσχετισμούς δυνάμεων στην περιοχή.
Με
δεδομένη την τεράστια ενεργειακή εξάρτηση της χώρας μας από εισαγωγές καυσίμων,
που σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της
Eurostat φτάνει το 79% αλλά και την
ιδιαίτερη σημασία που έχει η ενέργεια για την οικονομία θα περίμενε κανείς ότι
θα αποτελούσε εθνική προτεραιότητα η με κάθε δυνατό τρόπο αξιοποίηση των
εγχώριων ενεργειακών πόρων στο πλαίσιο μίας μακρόχρονης ενεργειακής πολιτικής,
που δυστυχώς σήμερα είναι ανύπαρκτη. Αντίθετα τα τελευταία 15 χρόνια
προβάλλεται μετ’ επιτάσεως, η ανάδειξη της χώρας μας σε μείζονα ενεργειακό κόμβο.
Σύμφωνα δε με το ανωτέρω αφήγημα η Ελλάδα θα μπορούσε να αναδειχθεί ως βασική
ενεργειακή πύλη της Ευρώπης, και άρα να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στα
Ευρωπαϊκά πράγματα, αφού εάν αξιοποιήσουμε σωστά την γεωγραφική μας θέση, θα
επιτύχουμε την διέλευση μέσω των εδαφών μας αγωγών φυσικού αερίου αλλά και
ηλεκτρικών διασυνδέσεων που θα κατευθύνονται προς τις ευρωπαϊκές αγορές
τροφοδοτώντας τες με μεγάλες ποσότητες ενέργειας, προερχόμενες κυρίως εξ
Ανατολών.
Η
λογική του «ενεργειακού κόμβου» προϋποθέτει ένα πλέγμα αγωγών που θα διασχίζουν
οριζόντια και εγκάρσια την χώρα και αντιστοίχων υποβρύχιων ηλεκτρικών καλωδίων,
που θα καταστήσουν την Ελλάδα την ενεργειακή γέφυρα που θα ενώνει Ανατολή με
Δύση και την χώρα μας να παίζει στρατηγικό ρόλο στην κατανομή, προώθηση και
διαχείριση ενεργειακών φορτίων. Με την πλέον ευφάνταστη πλευρά του αφηγήματος,
να θέλει την χώρα να κερδίζει πάρα πολλά χρήματα ως διαμεσολαβητής χωρίς να
καταβάλλει ιδιαίτερη προσπάθεια, (δηλ. η πρακτική της ήσσονος προσπάθειας!) .
Χωρίς
να θέλουμε να υποβαθμίσουμε την σοβαρή προσπάθεια που όντως καταβάλλεται για
την ενίσχυση του περιφερειακού ρόλου της χώρας στο ενεργειακό γίγνεσθαι μέσω
μιας σειράς έργων (λ.χ του υπό κατασκευή αγωγού ΤΑΡ αλλά και του υπό
σχεδίαση διασυνοριακού αγωγού IBG, της
πλωτής μονάδας
LNG
στην
Αλεξανδρούπολη, του αγωγού East Med κλπ.) πιστεύουμε ότι αποτελεί λάθος
στόχευση η ανάδειξη της χώρας μας ως μείζονος ενεργειακού κόμβου καθότι αυτό δεν συμβάλλει σε μία
βιώσιμη ανάπτυξη. Απεναντίας η επιδίωξη να καταστεί η Ελλάδα ως χώρα διευκόλυνσης
(
facilitator)
ενέχει κινδύνους αφού ουσιαστικά εξαρτάται από ένα μάλλον απρόβλεπτο
γεωπολιτικό περίγυρο πολύ περισσότερο δε αφού δεν διαθέτει τα απαραίτητα
γεωγραφικά προσόντα και τεχνική υποδομή.
Εδώ το προβάδισμα
έχει αναμφισβήτητα η Τουρκία όπου με μια ματιά στο χάρτη ο καθένας μπορεί ν’
αντιληφθεί το πυκνό πλέγμα αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου που την
διασχίζει απ’ άκρη σ’ άκρη και την καθιστά
a
priori
ενεργειακό κόμβο
της ευρύτερης περιοχής. Αφού μέσω Τουρκίας διέρχονται βασικοί εξαγωγικοί
πετρελαϊκοί αγωγοί από Κασπία και Μέση Ανατολή, αλλά και αγωγοί φυσικού αερίου
από Ρωσία, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία και Ιράν, ενώ μέσω των στενών των Δαρδανελίων
διέρχονται περί τα 3.0 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα. Συνολικά μέσω
Τουρκίας διακινείται σε καθημερινή βάση σχεδόν το 4.0% του παγκόσμιου
ενεργειακού εφοδιασμού. Αυτή είναι μια πραγματικότητα που θα ισχύει κάτω από
οποιαδήποτε πολιτική κατάσταση τώρα και για τα επόμενα πολλά χρόνια, που θα
πρέπει να την αποδεχθεί αλλά και να την αξιολογήσει κατάλληλα το Ελληνικό
πολιτικό προσωπικό.
Η εδραίωση
της Τουρκίας ως βασικού ενεργειακού κόμβου δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η Ελλάδα
δεν έχει θέση στις περιφερειακές ενεργειακές διεργασίες όπου ο ρόλος της δεν
νοείται σαφώς να είναι αυτός ενός κομπάρσου. Αφού αυτή μπορεί να συμβάλλει
ουσιαστικά στην προώθηση, επέκταση και διεύρυνση του Νότιου Διαδρόμου αλλά και την
σύσταση και λειτουργία ενός περιφερειακού εμπορικού-χρηματοοικονομικού
ενεργειακού κέντρου σε συνδυασμό με την λειτουργία του υπό σύσταση Ενεργειακού
Χρηματιστηρίου στην Αθήνα. Για αυτό, η συμβολή της Ελλάδας στο ενεργειακό
γεωπολιτικό πεδίο δεν μπορεί να επικεντρώνεται μόνο στη διέλευση αγωγών αλλά πρέπει
να συμπεριλαμβάνει την περαιτέρω αξιοποίηση του τεράστιου δυναμικού Ανανεώσιμων
Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), με την παράλληλη προώθηση διεθνών ηλεκτρικών διασυνδέσεων
και την εκμετάλλευση των όχι ευκαταφρόνητων εγχώριων κοιτασμάτων
υδρογονανθράκων που διαθέτει.
Δυστυχώς
όμως όλοι
ανεξαιρέτως οι πολιτικοί μας ταγοί εδώ και χρόνια αρέσκονται στο να καλλιεργούν
ένα κλίμα υπέρ μιας έωλης ιδέας, επαναλαμβάνοντας φράσεις κλισέ, περί δήθεν
γεωπολιτικής αναβάθμισης της Ελλάδας και ανάδειξη της σε μείζονα ενεργειακό
κόμβο και τη χώρα μας να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο Ευρωπαϊκό
ενεργειακό γίγνεσθαι. Και αυτή η εμμονή παρά τις παταγώδεις αποτυχίες του
παρελθόντος όπως λ.χ. το ναυάγιο του πετρελαιοαγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης
Με άλλα λόγια η χώρα και ιδιαίτερα το πολιτικό προσωπικό πάσχουν από το «σύνδρομο
του ενεργειακού κόμβου» πιστεύοντας ότι μόνο δια αυτού μπορεί η χώρα να
προσελκύσει μεγάλες επενδύσεις. Όμως ο εγκλωβισμός αυτός στην οπτασία του ενεργειακού
κόμβου μας εμποδίζει από το να σκεφτούμε νηφάλια, να αξιολογήσουμε επαρκώς το
λανθάνον ενεργειακό δυναμικό της χώρας και να το αξιοποιήσουμε προωθώντας τις
μεγάλες και διαρκείς επενδύσεις που πραγματικά χρειάζεται η Ελλάδα.