Το αποτυχημένο, αλλά αιματηρό, στρατιωτικό πραξικόπημα της 15/7 κατά της
εκλεγμένης κυβέρνησης της Τουρκίας ήλθε ως το αποκορύφωμα μιας έντονης περιόδου
αναταραχής, λόγω των κλιμακούμενων τρομοκρατικών ενεργειών , που έχει εισέλθει
η γείτονα χώρα εδώ και μερικούς μήνες. Σειρά από πολύνεκρες επιθέσεις από
ισλαμιστές τζιχαντιστές σε διάφορες πόλεις, με αποκορύφωμα την εκατόμβη στο
αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης στις 28/6, που στόχο είχαν να πλήξουν το
καθεστώς λόγω της αλλαγής στάσης του απέναντι στο Ισλαμικό Κράτος (ISIS) το
οποίο μέχρι πρότινος υποστήριζε υπογείως η κυβέρνηση του Ταγίπ Ερντογάν,
δημιούργησαν συνθήκες πολιτικής αστάθειας ενώ είχαν άμεσο αρνητικό αντίκτυπο
στην οικονομία.
Το διαρκώς επιδεινούμενο περιβάλλον ασφάλειας, λόγω της κλιμακούμενης
αντιπαράθεσης με το Κουρδικό στοιχείο και εσχάτως με τον ISIS, και τους
κινδύνους που αυτό έχει δημιουργήσει για το πολίτευμα, δηλ. την προστασία του
συντάγματος, αποτέλεσε και την αφορμή για την πρόσφατη απέλπιδα στρατιωτική
επέμβαση. Ενώ βασική αιτία για το επιχειρηθέν στρατιωτικό πραξικόπημα ήτο
σαφώς, και παραμένει, η συνεχής προσπάθεια του προέδρου Ερντογάν και του
κόμματος του, του AKP , για κατάλυση του κοσμικού κράτους και την πλήρη
ισλαμοποίση της τουρκικής κοινωνίας. Το πως θα πορευθεί απ' εδώ και εμπρός ο
πρόεδρος Ερντογάν και το κυβερνών κόμμα, και εάν θα μετριάσει την επιχειρούμενη
ισλαμοποίηση, προς όφελος μιας πολιτικής
και οικονομικής σταθερότητας μένει ν' αποδειχθεί.
Αυτό που αποτελεί όμως αδιαμφισβήτητο γεγονός είναι η τεράστια γεωπολιτική
σημασία που έχει η Τουρκία για τον ενεργειακό εφοδιασμό της Δύσης, και
ιδιαίτερα της Ευρώπης. Και ασφαλώς δεν είναι η εγχώρια παραγωγή σε πετρέλαιο
και φυσικό αέριο της Τουρκίας, που δια της βίας καλύπτει το 8% της ζήτησης, η
της προοπτικής για ανακάλυψη και εκμετάλλευση νέων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων,
όσο είναι ο κομβικός ρόλος της χώρας ως ένα λειτουργούν βασικό, αλλά και
ανερχόμενο, διαμετακομιστικό κέντρο ενεργειακών πρώτων υλών.
Πιο συγκεκριμένα μέσω των εδαφών και θαλασσίων στενών της Τουρκίας
διέρχονται σε καθημερινή βάση 4,0 εκατ. βαρέλια πετρελαίου την ημέρα,
ποσότητα που αντιστοιχεί στο το 4.2% της παγκόσμιας ζήτησης. Περί τα 2.6 εκατ.
αργού και προϊόντων προέρχονται από Ρωσία και Καζακστάν και μεταφέρονται μέσω
Μαύρης Θάλασσας και των στενών του Βοσπόρου στις διεθνείς αγορές ενώ, 1,4 εκατ.
βαρέλια αργού μεταφέρονται μέσω χερσαίων αγωγών από Αζερμπαϊτζάν και Καζακστάν
(βλέπε αγωγός BTC) αλλά και ποιό πρόσφατα από το Βόρειο Ιράκ (βλέπε KRG) με
κατάληξη τον λιμένα του Τσειχάν και απ' όπου και εξάγονται κυρίως προς Ευρωπαϊκούς
προορισμούς. Οι ανωτέρω ποσότητες είναι εξαιρετικά πιθανό να αυξηθούν κατά τα
επόμενα χρόνια καθώς αναμένεται μεγαλύτερη παραγωγή από το Καζακστάν, όπου το
2017 πρόκειται να ξεκινήσει πάλι η παραγωγή από το τεράστιο κοίτασμα Kashagan,
ενώ και από το Κουρδιστάν εκτιμάται επιπλέον παραγωγή από νέα κοιτάσματα η εκμετάλλευση
των οποίων έχει δρομολογηθεί για το 2017/2018.
Πέρα από το πετρέλαιο η Τουρκία μέλλει να αναδειχθεί και σε βασικό άξονα
μεταφοράς φυσικού αερίου αφού ήδη κατασκευάζεται ο τεράστιος αγωγός TANAP, που
σε συνδυασμό με τον επίσης υπό κατασκευή TAP, θα μπορεί να μεταφέρει
περιορισμένες ,στην αρχή, ποσότητες αερίου ( 10 δισεκ. κ.μ. που μπορούν υπό προϋποθέσεις
να αυξηθούν στα 20 -40 δισεκ. κ.μ. κατ' έτος) προς τις Ευρωπαϊκές αγορές. Με
τον TANAP, ανεξάρτητα από τον TAP, να αποτελεί μία εξαιρετικά σημαντική
ενεργειακή αρτηρία αφού από μόνος του θα έχει την δυνατότητα μεταφοράς 40 δισεκ.
κ.μ. πράγμα που σημαίνει ότι θα μπορεί αύριο να χρησιμοποιηθεί για την μεταφορά
Ιρανικού αερίου προς την Ευρώπη, εάν και εφ' όσον η Τουρκία αποφασίσει να
δημιουργήσει transit regime. Ακόμα ευρίσκεται σε εκκρεμότητα το σχέδιο για την
κατασκευή του επίσης μεγάλου αγωγού Turkish Stream για τη μεταφορά Ρωσικού
αερίου, μέσω Τουρκίας και Ελλάδος, προς την Ευρώπη.
Όλα τα ανωτέρω καταδεικνύουν με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο τον πολύ σημαντικό
ρόλο που ήδη διαδραματίζει η Τουρκία ως ο βασικός περιφερειακός ενεργειακός
κόμβος αλλά και εν δυνάμει Ευρωπαϊκός, ιδίως μετά την είσοδο του αερίου το
2019, ως μίας ακόμη ενεργειακής πρώτης ύλης που θα διακινείται μέσω των εδαφών
της. Ως εκ τούτου καθίσταται πασιφανές ότι η αποκατάσταση της πολιτικής σταθερότητος
και η επίτευξη συνθηκών ασφάλειας στην γείτονα το συντομότερο δυνατόν, αποτελεί
υψίστη προτεραιότητα για την Δύση, και ιδιαίτερα για την Ευρώπη, η ενεργειακή
ασφάλεια της οποίας εξαρτάται σ'ενα μεγάλο βαθμό πλέον από την Τουρκία.