Ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους (και) της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου είναι τα μακροχρόνια συμβόλαια (Long Term Contracts - LTCs) με τα οποία οι αγοραστές/καταναλωτές «κλειδώνουν» για μία μεγάλη χρονική περίοδο, έως και 25 έτη, την προμήθεια του καυσίμου και παράλληλα οι παραγωγοί/πωλητές μπορούν, έχοντας εξασφαλισμένους πελάτες, να χρηματοδοτήσουν τις επενδύσεις τους στην παραγωγή και τις υποδομές.
Οι μεγάλες αλλαγές που έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια, όμως, θέτουν στο επίκεντρο όχι μόνο την -αμφισβητούμενη- σύνδεση των τιμών του ΦΑ με τις τιμές του πετρελαίου (oil-indexing), ή τις -πολλές φορές επώδυνες οικονομικά- ρήτρες take οr pay, αλλά και ακόμα και την χρονική διάρκεια των συμβολαίων προμήθειας.
Το θέμα αυτό συζητήθηκε, μεταξύ άλλων, στο 9ο ετήσιο European Gas Conference, που έγινε την περασμένη εβδομάδα στη Βιέννη. Όπως επισήμανε ο chief operating officer της Edison, Pierre Vergerio, ίσως βρισκόμαστε πλέον στο τέλος της περιόδου όπου στην αγορά τα συμβόλαια είχαν κυρίως μακροπρόθεσμη διάρκεια, καθώς πλέον υπάρχει ανάγκη για μεγαλύτερη ευελιξία στην αγορά, ευελιξία που θα αντανακλά τις δομικές αλλαγές στις αγορές ενέργειας και ειδικότερα στην αγορά ΦΑ, καθώς και τις ανακατατάξεις που προκαλεί η επέκταση της τιμολόγησης βάσει των κόμβων ΦΑ (hub pricing), καθώς και η ραγδαία εξάπλωση του LNG.
Τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια με ρήτρες take or pay ήταν αναγκαία για τους παραγωγούς, ώστε να αναπτύξουν την παραγωγή και τις υποδομές, «Αυτά τα συμβόλαια ήταν αποδεκτά. Και ως ανταμοιβή για τη δέσμευση (αγοράς), ο αγοραστής ελάμβανε ένα περιθώριο (κέρδους), όταν πωλούσε το ΦΑ στην αγορά, το οποίο σήμαινε ότι κατέγραφε κέρδη», σημείωσε. Επίσης, για να είναι το καύσιμο ανταγωνιστικό με άλλες μορφές ενέργειας, τιμολογείτο με έκπτωση, προσέθεσε.
Μαζί με τη φόρμουλα για επαναδιαπραγμάτευση της τιμής (price reopener approach), αυτά ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς από το 1970 ως το 2010.
Από το 2010, έγιναν δραματικές αλλαγές, λόγω της απελευθέρωσης της αγοράς, της χρηματοοικονομικής κρίσης, της εξάπλωσης του LNG, της μείωσης της ζήτησης και της -τότε- αύξησης των τιμών του πετρελαίου. H τιμή spot (ή market) του ΦΑ υποχώρησε, ενώ ταυτόχρονα οι τιμές του ΦΑ στα μακροπρόθεσμα συμβόλαια που ήταν συνδεδεμένες με το πετρέλαιο ακολούθησαν ανοδική πορεία.
Οι αγοραστές ΦΑ βρέθηκαν σε πολύ δύσκολη θέση, καθώς οι πωλητές δεν ήταν διατεθειμένοι να προχωρήσουν σε αναπροσαρμογή, δηλαδή μείωση, των τιμών πώλησης. Επιπλέον οι ρήτρες επαναδιαπραγμάτευσης της τιμής (price reopener clauses) ήταν τόσο περίπλοκες, που ουσιαστικά είχαν καταστεί μη λειτουργικές.
Έτσι, οι παραγωγοί είχαν εξασφαλισμένα μεγάλα κέρδη, ενώ στον αντίποδα οι αγοραστές ήταν εγκλωβισμένοι στις υψηλές τιμές των συμβολαίων, καταγράφοντας υψηλές ζημίες και αντιμετωπίζοντας ακόμα και το φάσμα της χρεοκοπίας.
Η Edison ενεπλάκη όλη αυτή την περίοδο σε αντιπαραθέσεις και σκληρές διαπραγματεύσεις με αρκετούς προμηθευτές, όπως την Gazprom, την Eni, την Rasgas από το Κατάρ και την αλγερινή Sonatrach.
«Ο κύριος στόχος μας σε όλη αυτή τη διαδικασία, που διήρκεσε πέντε χρόνια, ήταν να επιβεβαιώσουμε την θεμελιώδη αρχή αυτών των συμβολαίων και να αποκαταστήσουμε το περιθώριο κέρδους», είπε το στέλεχος της Edison. Ένα εκ των αποτελεσμάτων αυτής της διαδικασίας, προσέθεσε, ήταν η επιβεβαίωση ότι οι αγοραστές δεν υπογράφουν μακροχρόνια συμβόλαια για να χάσουν χρήματα, αλλά για να είναι σε θέση να καλύψουν τα κόστη τους και να έχουν και ένα κέρδος.
Ένα από τα βασικά ερωτήματα, υπογράμμισε, που χρειάζεται σήμερα να απαντήσουμε είναι αν είναι αναγκαία, πλέον, τα μακροχρόνια συμβόλαια και «αν ναι, ποια είναι τα σημεία-κλειδιά για την πιθανή νέα αναθεώρηση των υφιστάμενων συμβολαίων».
Υπάρχει η προοπτική ενός new deal στην αγορά ΦΑ ή έστω μίας αλλαγής στη συμπεριφορά των «παικτών» της αγοράς; αναρωτήθηκε.
Καταλήγοντας, τόνισε ότι οι ρήτρες take or pay πρέπει να παραμείνουν στα συμβόλαια, αλλά να είναι ηπιότερες ή πιο ευέλικτες.
Οι τιμές θα πρέπει να είναι πιο κοντά στις τιμές της αγοράς, επιτρέποντας στους αγοραστές να έχουν ένα λογικό κέρδος, ενώ η σύνδεση των τιμών του ΦΑ θα πρέπει να γίνεται όχι μόνο με το πετρέλαιο, αλλά και με ένα «καλάθι» τιμών από τους κόμβους εμπορίας ΦΑ (hubs basket) συν άλλα ενεργειακά εμπορεύματα, όπως ο άνθρακας.
Τέλος, πρέπει να περιλαμβάνουν και ρήτρες επαναδιαπραγμάτευσης της τιμής που θα μπορούν να προσαρμόζονται με ένα «πρακτικό» τρόπο, όποτε αυτό καταστεί αναγκαίο.