Αν και οι ελληνοτουρκικές εμπορικές σχέσεις γνωρίζουν άνθηση εδώ και χρόνια, λίγοι περίμεναν τη δυναμική εμφάνιση της τουρκικής τηλεοπτικής παραγωγής στην ελληνική αγορά. Η διστακτική εμφάνιση τουρκικών παραγωγών στην ελληνική τηλεόραση έδωσε τη θέση της σε μια πλημμυρίδα. Μέχρι και ο «Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής» προσετέθη στη χορεία των τηλεοπτικών ηρώων που συντροφεύουν το ελληνικό κοινό με τις περιπέτειές τους. Οι αντιδράσεις μέρους της κοινής γνώμης αναμενόμενες, αναμεμειγμένες συχνά με τη συνήθη φοβική προσέγγιση της γείτονος, συνέβαλαν στον αποπροσανατολισμό της συζήτησης σε άγονες εθνικιστικές ατραπούς.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι εξαγωγές της τουρκικής τηλεοπτικής βιομηχανίας δεν περιορίζονται στην Ελλάδα. Πολύ πριν εμφανισθούν στην ελληνική αγορά, οι τουρκικές σειρές είχαν προβληθεί με μεγάλη επιτυχία σε πολλές χώρες των Βαλκανίων, της Μέσης Ανατολής και της Κεντρικής Ασίας. Σε αυτές περιλαμβάνονταν και κράτη με «βεβαρημένο» ιστορικό παρελθόν με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπως η Βουλγαρία και η Σερβία. Η εμπορική επιτυχία και η ραγδαία εξάπλωση αυτών των σειρών επομένως δεν αποτελούν ελληνική πρωτοτυπία. Η οικονομική δυσπραγία των ελληνικών τηλεοπτικών καναλιών λόγω της γενικότερης κρίσεως και το συνήθως χαμηλό κόστος των τουρκικών τηλεοπτικών παραγωγών συνέβαλαν στην πρώτη απόπειρα προβολής. Η πληθώρα των τουρκικών σειρών αποτελεί συνάρτηση του βαθμού δημοφιλίας τους στο ελληνικό τηλεοπτικό κοινό και θα προσαρμοσθεί αναλόγως, όταν η τελευταία μειωθεί ή εκλείψει. Καταδεικνύει, επίσης, ότι αιώνες αιματηρών θρησκευτικών και εθνοτικών ανταγωνισμών δεν κατόρθωσαν να ακυρώσουν την ύπαρξη κοινών κωδίκων ηθικής και κοινωνικής συμπεριφοράς, οι οποίοι διευκολύνουν την εμπορική επιτυχία των παραγωγών σε μια πλειάδα χωρών. Οι λαοί των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής μοιάζουν περισσότερο μεταξύ τους από όσο θα ήταν διατεθειμένοι να παραδεχθούν.
Πέραν όμως των αμιγώς οικονομικών υπάρχουν και άυλα οφέλη για την Τουρκία. Οπως το Χόλιγουντ αποτέλεσε βασικό εργαλείο της «ηπίας δυνάμεως» των Ηνωμένων Πολιτειών και μοχλός διαφημίσεως του αμερικανικού κοινωνικού και πολιτικού μοντέλου, έτσι και η πιθανή καθιέρωση της Τουρκίας σε περιφερειακή ηγέτιδα δύναμη στον χώρο των τηλεοπτικών παραγωγών μπορεί να αποβεί χρήσιμη για την προαγωγή μιας νέας εικόνας για την Τουρκία, χωρίς βεβαίως να μπορεί από μόνη της να την εγγυηθεί.
Το πλέον ενδιαφέρον ερώτημα που εγείρει το φαινόμενο όμως είναι άλλο και συνδέεται με την ανταγωνιστικότητα της τουρκικής οικονομίας. Τι επιτρέπει στην τουρκική τηλεοπτική βιομηχανία να κατακλύζει τις τηλεοπτικές αγορές της Μέσης Ανατολής και των Βαλκανίων με προϊόντα που -ανεξαρτήτως ποιότητος- είναι ανταγωνιστικά και προσπορίζουν συνάλλαγμα στην τουρκική οικονομία; Το ζήτημα του ελλείμματος εξωστρέφειας και ανταγωνιστικότητος της ελληνικής οικονομίας τίθεται με ενάργεια μέσω του τουρκικού παραδείγματος, ακριβώς διότι πριν από μερικές δεκαετίες ουδείς μπορούσε να φαντασθεί την πρόοδο που θα επιτύγχανε η Τουρκία στους τομείς αυτούς.
Η αποσάθρωση της ελληνικής παραγωγικής βάσεως και ανταγωνιστικότητος αποτυπώθηκε στο διμερές εμπορικό ισοζύγιο και συνοδεύθηκε από σκωπτικά σχόλια του τουρκικού Τύπου. Προ ετών τουρκικές εφημερίδες ισχυρίστηκαν ότι ύφασμα για την παραγωγή ελληνικών σημαιών εισήγετο από την Τουρκία. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι ακόμη και μπλουζάκια με το σήμα της «Χρυσής Αυγής» είναι τουρκικής προελεύσεως. Μακάρι ο «Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής» να συμβάλει στην έναρξη της συζητήσεως για το πώς χάθηκε η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας και πώς αυτή μπορεί να ξανακερδηθεί.
* Ο κ. Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.
(από την εφημερίδα "Καθημερινή")