Η κατηγορηματική δήλωση του Ισραηλινού Πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου κατά τη διάρκεια της 10ης Τριμερούς Συνόδου Κορυφής Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, δεν ήταν απλώς μια ακόμα διπλωματική αιχμή. «Όσοι πιστεύουν ότι μπορούν να επαναφέρουν την αυτοκρατορία τους και την κυριαρχία τους στις χώρες μας, τους λέμε ότι αυτό δεν θα συμβεί. Ξεχάστε το. Ούτε να το σκέφτεστε. Είμαστε αποφασισμένοι να υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας», δήλωσε ο Νετανιάχου, «φωτογραφίζοντας» ξεκάθαρα την Τουρκία του Ερντογάν και τις νεο-οθωμανικές βλέψεις της στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η ρητορική αυτή δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Αν ανατρέξει κανείς σε αρθρογραφία περασμένων ετών, θα διαπιστώσει ότι οι «κόκκινες γραμμές» που θέτει σήμερα το Ισραήλ είχαν προβλεφθεί και αναλυθεί σε βάθος εδώ και 11 χρόνια. Τα άρθρα που σήμερα φαντάζουν προφητικά, είχαν επισημάνει εγκαίρως ότι η σύγκρουση μεταξύ του ισραηλινού κράτους και του τουρκικού επεκτατισμού ήταν αναπόφευκτη.
Ήδη από το 2014, μέσα από αναλύσεις τονιζόταν η ανάγκη για μια «υπέρβαση των συνδρόμων» στις σχέσεις Ελλάδας-Ισραήλ. Η νέα πραγματικότητα που διαμορφωνόταν τότε, βασιζόταν στην κοινή αντίληψη ότι η Τουρκία δεν επιζητούσε απλώς περιφερειακό ρόλο, αλλά την αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που θα απειλούσε άμεσα την κυριαρχία των υπολοίπων κρατών της περιοχής. Ανατρέχοντας στις εκτιμήσεις κινδύνου του παρελθόντος μπορούμε να σταθούμε σε ορισμένες φράσεις-κλειδιά από αρθρογραφία του 2014 και του 2016 οι οποίες μπορούν να χαρακτηρισθούν «προφητικές».
Οι ξεχασμένες εκτιμήσεις κινδύνου
- «Στη Μεσόγειο, όπως και σε κάθε άλλη περιοχή του πλανήτη συμβαίνουν κοσμογονικές αλλαγές με βασικό διακύβευμα τα ενεργειακά θέματα και τους ορυκτούς πόρους γενικότερα. Η Ελλάδα οφείλει να λειτουργήσει ως «γέφυρα» στα ταραγμένα νερά της Μεσογείου με όλες ανεξαιρέτως τις εμπλεκόμενες χώρες. Εάν τα επόμενα δύο χρόνια επεκταθεί η συνεργασία μεταξύ Ελλάδας–Ισραήλ και στον ιδιωτικό τομέα, τότε αυτός ο δεσμός θα ισχυροποιηθεί ακόμη περισσότερο και θα αποκτήσει βάθος χρόνου πολλών δεκαετιών. Στις αλλαγές πρέπει να είμαστε ευέλικτοι και να τις κατανοούμε/αντιλαμβανόμαστε γρήγορα. Είναι νόμος της φύσης να επιβιώνουν όσοι προσαρμόζονται στο (γεωπολιτικό) τους περιβάλλον». (εδώ: https://web.archive.org/web/20151130051549/http://energypress.gr/news/synergasia-elladas-israil)
- «Η νέα θέση την οποία επιθυμεί να καταλάβει η Τουρκία στη γεωπολιτική τάξη πραγμάτων είναι μία νεο-Οθωμανική Αυτοκρατορία» τότε ευλόγως θα πρέπει να ανατρέξουμε σε παλαιούς χάρτες της εποχής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για να αναζητήσουμε την τότε τάξη πραγμάτων όσο αφορά το υπό εξέταση τρίγωνο Ισραήλ-Ελλάδας-Τουρκίας. Οι δύο κορυφές του τριγώνου σε εκείνη την τάξη πραγμάτων, εκείνη την περίοδο, δεν υφίστανται ως κρατικές οντότητες: η Ελλάδα και το Ισραήλ. Εμείς οι Έλληνες αυτό το γνωρίζουμε πολύ καλά. Οι φίλοι μας Ισραηλινοί το έχουν αντιληφθεί; Η θεωρία περί αναθεωρητισμού/αναθεωρητικών δυνάμεων δημιουργήθηκε την περίοδο του Μεσοπολέμου. Αν ανατρέξει κάποιος στους χάρτες εκείνης της περιόδου θα διαπιστώσει πως το Ισραήλ επίσης δεν υφίστανται τότε». (εδώ: https://www.defence-point.gr/%CF%84%CE%BF-%CF%84%CF%81%CE%AF%CE%B3%CF%89%CE%BD%CE%BF-%CE%B9%CF%83%CF%81%CE%B1%CE%AE%CE%BB-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BA%CE%AF%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B1)
- «Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο πως η Τουρκία επιθυμεί να αναλάβει ηγεμονικό-δεσποτικό ρόλο στην περιοχή της Μεσογείου με την επιβολή της Ισχύος επί του Δικαίου. Η Τουρκία ονειρεύεται την αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και δεν το κρύβει. Μία αυτοκρατορία η οποία είχε φτάσει λίγο έξω από τη Βιέννη. Η Τουρκία επιθυμεί να μετατρέψει τη Μεσόγειο σε κλειστή Τουρκική θάλασσα. Όχημα αυτής της προσπάθειας είναι η Ήπια Ισχύς της θρησκείας. Οι φίλοι μας Ισραηλινοί λένε δικαιωματικά για το Ολοκαύτωμα: «Ποτέ Ξανά». Ομοίως, οι Έλληνες λέμε για την περίοδο της Τουρκοκρατίας: «Ποτέ Ξανά» (εδώ: https://www.huffingtonpost.gr/diethnes/tourkokratia-nazismos-pote-xana/).
- «Τα παίγνια Σινικής θάλασσας και Ανατολικής Μεσογείου είναι σχετικώς παρόμοια, είναι το γεγονός πως η Κίνα στη Σινική θάλασσα προσπαθεί να μετατραπεί σε ηγεμόνα της περιοχής: αυτό καταλογίζουν στην Κίνα τα διάφορα εμπλεκόμενα μέρη πέριξ της Σινικής θάλασσας. Δηλαδή, παρουσιάζεται μία αντίστοιχη συμπεριφορά με την Τουρκία η οποία προσπαθεί μέσω του δόγματος αναθεωρητισμού να αναβιώσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία και να καταστεί ο ηγεμόνας της Ανατολικής Μεσογείου. Στο σημείο αυτό, ας υπενθυμίσουμε πως κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τα κράτη της Ελλάδος και του Ισραήλ δεν υφίστανται» (εδώ: https://www.defence-point.gr/%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%83%CF%85%CF%87%CE%B5%CE%AF-%CE%BA%CE%B1%CE%BD%CE%B5%CE%AF%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CE%B9%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B5%CF%82-%CF%83%CE%B9%CE%BD%CE%B9%CE%BA).
- «Αν θεωρήσουμε αυτά που συμβαίνουν γύρω μας ως ένα γεωπολιτικό παίγνιο με διακύβευμα τους ενεργειακούς πόρους (και πράγματι έτσι είναι) τότε θα πρέπει να αντιληφθούμε πως από τους ελάχιστους «παίκτες» στην περιοχή μας οι οποίοι παλεύουν για τον ίδιο ακριβώς σκοπό με εμάς είναι οι Ισραηλινοί (και φυσικά οι Κύπριοι): υπέρ πίστεως, πατρίδας και ελευθερίας. Αν θελήσουμε να αναφερθούμε σε ιερά σύμβολα, με τη δέουσα προσοχή, τότε θα πρέπει να σκεφτούμε πως τα κοινά χρώματα των δύο Σημαιών (γαλανόλευκο) δεν συναπαντώνται πουθενά αλλού στη Μεσόγειο. Σκεφτείτε: ποιές άλλες χώρες στη Μεσόγειο έχουν το γαλανόλευκο χρώμα στη σημαία τους; Καμία. Μόνο η Ελλάδα και το Ισραήλ. Επίσης, οι Σημαίες της Ελλάδας και του Ισραήλ εμπεριέχουν ως σύμβολα το θρησκευτικό σύμβολο των δύο λαών: το Σταυρό της Ορθοδοξίας και το Άστρο του Δαυίδ. Οι Σημαίες λοιπόν Ελλάδας και Ισραήλ έχουν δύο πολύ ισχυρά κοινά σημεία τα οποία δεν συναπαταντώται σε άλλες σημαίες στη Μεσόγειο: και στις δύο περιπτώσεις σχετίζονται με τις δύο πανάρχαιες θρησκείες οι οποίες πήγασαν από τη Μεσόγειο, και το γαλανόλευκο της θάλασσας και του ελεύθερου ουρανού. Και κάτι τελευταίο: ο Εθνικός Ύμνος του Ισραήλ περιέχει ένα πολύ σημαντικό στίχο, ένα στίχο που θυμίζει τον Ελληνικό εθνικό ύμνο: «To be a free people in our land». Είναι και αυτός ένας Ύμνος προς την Ελευθερία» (εδώ: https://web.archive.org/web/20160227045418/http://mignatiou.com/2016/02/i-sinergasia-tis-elladas-me-to-israil-ke-sizitisi-peri-simvolon/)
- «Ρώμη-Αθήνα-Κάιρο-Ιερουσαλήμ… με το αεροπλάνο είναι δυόμισι ώρες δρόμος. Όσο κρατά ένα ελληνικό γεύμα. Τέσσερις πολιτισμοί συναντιούνται εδώ και τρεις χιλιετηρίδες στη Μεσόγειο που δημιούργησε όλους τους υπόλοιπους πολιτισμούς και τις μεγαλύτερες Θρησκείες. Ελλάδα, Αίγυπτος, Ισραήλ, Ιταλία. Αυτοί οι πολιτισμοί ήρθε η ώρα να συναπαντηθούν. Χωρίς αυτούς τους τέσσερις Πολιτισμούς δεν θα υπήρχε σήμερα ούτε Αναγέννηση ούτε Διαφωτισμός. Δεν θα υπήρχε Δημοκρατία. Δεν θα υπήρχε Φιλελευθερισμός. Σήμερα, υπό τις κρατούσες συνθήκες, υπάρχει επιτακτική ανάγκη αυτοί οι τέσσερις Πολιτισμοί να ενώσουν τις δυνάμεις τους. Η μεγαλύτερη πρόκληση μίας πραγματικής Νέας Τάξης Πραγμάτων; Η χαλαρή συν-ομοσπονδοιοποίηση αυτών των τεσσάρων πολιτισμών… Αυτός ο έρωτας των τεσσάρων πολιτισμών μπορεί να φτερουγίσει χωρίς πληγές για τον Παγκόσμιο Πολιτισμό». (εδώ: https://www.defence-point.gr/%CF%84%CE%B7-%CE%BB%CF%8D%CF%83%CE%B7-%CE%BD%CE%B1-%CE%B4%CF%8E%CF%83%CE%BF%CF%85%CE%BD-%CE%BF%CE%B9-%CE%BC%CE%B5%CE%B3%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CE%B9-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF)
- «Στις 1 Δεκεμβρίου 2016, είχαν παρουσιασθεί υπό τη μορφή παιγνίου ορισμένα σενάρια με συγκεκριμένες πιθανότητες. Σε εκείνο το παίγνιο έγινε η υπόθεση ότι ο κ. Ερντογάν τελικώς επιτίθεται στην Ελλάδα. Δεν έχει σημασία που. Σε αυτή την περίπτωση θεωρήθηκε ότι υπάρχουν δύο πιθανά ενδεχόμενα όσον αφορά τη στάση του Ισραήλ. Το συμπέρασμα το οποίο είχε παρουσιασθεί ήταν ότι αν η Τουρκία επιτεθεί στην Ελλάδα και η Ελλάδα χάσει, τότε το Ισραήλ θα βρεθεί απομονωμένο: Αυτή θα είναι η επόμενη κίνηση του κ. Ερντογάν. Μετά την Ελλάδα, θα έχει σειρά το Ισραήλ. Ο κ. Ερντογάν θεωρεί αυτονόητο δικαίωμα(!) της Τουρκίας να συμπεριφερθεί στη Μεσόγειο όπως συμπεριφέρεται η Κίνα στη Σινική θάλασσα. Σημαντικό: Εκείνα τα σενάρια έχουν συγκεκριμένες μαθηματικές πιθανότητες. Σήμερα, αυτή η προειδοποίηση επαναλαμβάνεται: Μετά την Ελλάδα, ο κ. Ερντογάν θα στοχεύσει το Ισραήλ. Ας το γνωρίζουν οι φίλοι μας οι Ισραηλινοί» (εδώ: https://www.defence-point.gr/meta-tin-ellada-pou-piezi-o-r-t-erntogan-erchete-i-sira-tou-israil)
- «Ας έχουμε υπ’ όψιν τα παρακάτω:
- Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τα κράτη της Ελλάδος και του Ισραήλ δεν υφίστανται.
- Η συμφωνία Sykes-Picot αποτέλεσε το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και το εναρκτήριο λάκτισμα για τη δημιουργία των νέων κρατών της περιοχής.
- Η συμφωνία Sykes-Picot έθεσε τα θεμέλια για τη δημιουργία του Κράτους του Ισραήλ. Αυτό είναι γεγονός αναμφισβήτητο.
- Η συμφωνία Sykes-Picot είχε ως διακύβευμα τους ορυκτούς πόρους. Αυτό είναι το διακύβευμα ακόμη και σήμερα σε όλη τη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο.
- Η συμφωνία Sykes-Picot ήταν μυστική. Η ιστορία, δυστυχώς, ορισμένες φορές, αν όχι τις περισσότερες, γράφεται από τις μυστικές συμφωνίες (agreements) και όχι από τις επίσημες διεθνείς συνθήκες (treaties). Το παρασκήνιο συνήθως προ-διαμορφώνει το προσκήνιο…
- Η συμφωνία Sykes-Picot η οποία υπεγράφη το 1916, παρέμεινε μυστική μέχρι το 1917: ήταν οι Μπολσεβίκοι οι οποίοι απεκάλυψαν το περιεχόμενό της στους Άραβες ώστε να αποκτήσουν (οι Μπολσεβίκοι) έρεισμα στην πλούσια σε ορυκτούς πόρους περιοχή. Σήμερα, έπειτα από 107 χρόνια φαίνεται πως η Ρωσία ίσως αποχωρήσει από την περιοχή.
- Η Συμφωνία Sykes-Picot έθεσε τα θεμέλια για τη Διακήρυξη Balfour με την οποία ιδρύθηκε το Κράτος του Ισραήλ.
- Η Συμφωνία Sykes-Picot εμμέσως αφορούσε και την Ελλάδα. Αρκεί να δει κανείς το χάρτη της Συμφωνίας
Πόσο παρακινδυνευμένη θα ήταν η εκτίμηση ότι ο Ερντογάν προσπαθεί να γκρεμίσει τη συμφωνία Sykes-Picot και να επαναφέρει την Οθωμανική Αυτοκρατορία στα σύνορα πριν τη Sykes-Picot;
Πόσο παρακινδυνευμένη θα θεωρούνταν η εκτίμηση ότι η νεο-οθωμανική στρατηγική του Ερντογάν είναι η περικύκλωση του Ισραήλ από νεο-οθωμανικές proxy δυνάμεις της περιοχής με στόχο τη χάραξη μίας νέας γραμμής στην άμμο; Μη ξεχνάμε: η Συμφωνία Sykes-Picot ήταν το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και συνδεόταν άμεσα με την ίδρυση του Ισραήλ. Έλληνες και Ισραηλινοί, συνεχιστές δύο αρχαίων λαών και πολιτισμών, έχουν άραγε κάθε λόγο να θεωρούνται απειλούμενοι από τα σχέδια αναβίωσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τα «σύνορα της καρδιάς» του Ερντογάν; Σε κάθε περίπτωση, θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον να ήταν κανείς «μία μύγα στον τοίχο» του δωματίου που στεγάζει το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ με αυτό το αντικείμενο προς συζήτηση. Κανονικά και οι αφελείς Ευρωπαίοι δεν θα έπρεπε να θεωρούν τη δική τους ήπειρο εκτός στόχου των νέο-οθωμανικών σχεδιασμών. Οι Οθωμανοί ήταν που κόντεψαν να φτάσουν στη Βιέννη κάποτε… Και η Ιστορία ενίοτε επαναλαμβάνεται. Έστω στο περίπου, έστω ως φάρσα. Αποκλειστικά για όσους δεν έχουν ιστορική μνήμη.» (εδώ: https://www.defence-point.gr/ellada-israil-erntogan)
Συμπερασματικά
Ο Νετανιάχου σήμερα μιλά για «τρεις μεγάλους πολιτισμούς» (Ελλάδα, Κύπρο, Ισραήλ) που αρνούνται να επιστρέψουν στον «Μεσαίωνα» των αυτοκρατοριών. Αυτή η ρητορική περί «ισχύος που φέρνει σταθερότητα» είναι η εξέλιξη των όσων γράφονταν το 2016 για το "Business as usual" στη συνεργασία Αθήνας-Ιερουσαλήμ (εδώ: https://web.archive.org/web/20160205085329/http://mignatiou.com/2016/01/sinergasia-elladas-israil-business-as-usual/). Αυτό που τότε ξεκινούσε ως ενεργειακή και αμυντική αναγκαιότητα, σήμερα μετατρέπεται σε έναν υπαρξιακό άξονα κατά του αναθεωρητισμού.
Η προειδοποίηση του Ισραηλινού Πρωθυπουργού δεν είναι απλώς μια αντίδραση της στιγμής. Είναι η επιβεβαίωση όσων πολλοί αρνούνταν να δουν πριν από 11 χρόνια: ότι η σκιά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν έφυγε ποτέ από το μυαλό της τουρκικής ηγεσίας. Τα άρθρα του παρελθόντος, που κάποιοι ίσως χαρακτήριζαν τότε ως «υπερβολικά» ή «παρακινδυνευμένα», αποτελούν σήμερα το εγχειρίδιο κατανόησης της σκληρής γεωπολιτικής πραγματικότητας που βιώνουμε.
Η ιστορική μνήμη παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της σημερινής συμμαχίας. Φράσεις όπως «Ποτέ Ξανά» δεν αποτελούν απλώς συνθήματα, αλλά το ιδεολογικό υπόβαθρο της ισραηλινής και ελληνικής αποτροπής. Το Ισραήλ αντιλαμβάνεται πλέον ότι η «αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας» δεν είναι μια θεωρητική ανησυχία, αλλά μια στρατηγική επιδίωξη της Άγκυρας που συγκρούεται με την ίδια την ύπαρξη του εβραϊκού κράτους.
Όπως φαίνεται, η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται απλώς· μας προειδοποιεί, αρκεί να ξέρουμε να διαβάζουμε τα σημάδια. Και το Ισραήλ, μαζί με την Ελλάδα και την Κύπρο, δείχνει πλέον ότι έχει διαβάσει το μάθημά του πολύ καλά.
*Ο Σωτήρης Καμενόπουλος είναι κάτοχος διδακτορικού τίτλου από τη Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων του Πολυτεχνείου Κρήτης. Οι τομείς του ερευνητικού του ενδιαφέροντος είναι η βιώσιμη αξιοποίηση των ορυκτών πόρων, η γεωπολιτική και η διαχείριση κινδύνων.