«Η ανάληψη ρίσκου είναι πολύ σημαντική σε θέματα καινοτομίας. Χρειάζονται ιδιωτικές επενδύσεις. Η Tesla, για παράδειγμα, είχε κεφαλαιοποίηση 1 δισ. δολ, χωρίς να έχει πουλήσει ούτε ένα αυτοκίνητο. Έχουμε πάρα πολύ ανάγκη στη χώρα να ενοποιήσουμε τον χώρο των δημόσιων και των ιδιωτικών επενδύσεων και δεν δόθηκαν στη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας τα εφόδια και το πλαίσιο, για να κάνει τέτοιου είδους μόχλευση», σημείωσε.
Όπως είπε, το πρόγραμμα «Ερευνώ-Καινοτομώ» δίνει μεν κρατικά χρήματα, αλλά «όταν έχουμε τη νοοτροπία τού να αποφύγουμε οποιονδήποτε κίνδυνο, αυτό μας κάνει να δημιουργούμε γραφειοκρατία και να χάνουμε τον στόχο. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει πρυτανική αρχή, που θα έρθει εύκολα σε διαπραγμάτευση με έναν διεθνή ιδιωτικό κολοσσό για μια συνεπένδυση και έχουμε έλλειμμα στα ελληνικά πανεπιστήμια ακόμη και όσον αφορά την πολιτική τους για το ιδιοκτησιακό καθεστώς των πατεντών. Όσο σημαντική και να είναι η πατέντα ενός ερευνητή στο ΑΠΘ για παράδειγμα, αν υπάρχει γκρίζα ζώνη γύρω από ιδιοκτησιακό της καθεστώς, κανένας επενδυτής δεν θα βάλει τα χρήματά του», είπε.
Πρόσθεσε ότι η Ελλάδα «δεν έχει προτείνει στην ΕΕ την εθνική της στρατηγική για τις κρατικές ενισχύσεις (στον τομέα) από το 1993, δηλαδή το κράτος δεν μπορεί να βάλει χρήματα σε μια startup, ακόμη και αν συνεπενδύσει με έναν ιδιώτη. Ελπίζουμε ότι αυτά πλέον αλλάζουν».
Ψηφιακή κοσμογονία, μικροδορυφόροι και κβαντικοί υπολογιστές
Αναφερόμενος στις θετικές εξελίξεις στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, επισήμανε ότι γίνεται πολύ μεγάλη επένδυση από το υπουργείο Ανάπτυξης για την ανακαίνιση και επέκταση των εγκαταστάσεων των ερευνητικών κέντρων, ενώ παράλληλα βρίσκεται σε εξέλιξη μια κοσμογονία στο πεδίο των ψηφιακών υποδομών, στο υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης για high performance computing. Επιπλέον, υπάρχει η εθνική στρατηγική για την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) και σύντομα η Ελλάδα θα εγκαινιάσει το πρώτο εργοστάσιο ΤΝ, το «Pharos».
«Ταυτόχρονα, η Ελλάδα έχει για πρώτη φορά στην ιστορία της εθνικό πρόγραμμα μικροδορυφόρων και πολύ σύντομα το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης θα ανακοινώσει την πολιτική της χώρας για τους κβαντικούς υπολογιστές. Το πρώτο σχετικό ινστιτούτο ήδη ιδρύθηκε στον "Δημόκριτο" και αυτή τη στιγμή στελεχώνεται», είπε.
Τα VCs, ένα δόγμα δεκαετιών και το κλαμπ των ισχυρών
Αναφέρθηκε, επίσης, στα κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών, επισημαίνοντας ότι τα κεφάλαια που διαθέτουν τα εγχώρια VCs για πρώτη φορά αγγίζουν τόσο μεγάλο ύψος, καθώς προσεγγίζουν τα 900 εκατ. ευρώ, κάτι που συνιστά πολύ ιδιαίτερη ευκαιρία για τις νεοφυείς επιχειρήσεις.
Ιδιαίτερη μνεία έκανε, τέλος, στο ΕΛΚΑΚ (Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας), το οποίο για πρώτη φορά χρηματοδοτεί έργα στον τομέα της άμυνας και των τεχνολογιών διττού σκοπού «και μας βγάζει από το δόγμα δεκαετιών τού να αγοράζουμε τεχνολογία, αντί να την παράγουμε».
«Το κλαμπ των ισχυρών κρατών στα επόμενα χρόνια θα στηρίζεται σε χώρες που θα παράγουν την τεχνολογία και όσοι την αγοράζουν, κάποια στιγμή δεν θα έχουν τη δυνατότητα να την πληρώσουν και θα περιθωριοποιηθούν» επισήμανε, ενώ επισήμανε και την προοπτική δημιουργίας υπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ανώτατης Εκπαίδευσης.
Αναφερόμενος στην πολιτική της ΕΕ, στο πλαίσιο και του Horizon, ανέφερε -μεταξύ άλλων- ότι αυτή βάζει στη θέση του οδηγού για το μέλλον τις ηπείρου τις νεοφυείς επιχειρήσεις, για να μειώσει το κενό με την Κίνα και τη Βόρεια Αμερική. «Έρχονται, λοιπόν, οι startups να παίξουν πάρα πολύ σημαντικό ρόλο και βλέπουμε ήδη πολύ σημαντικές ανακαλύψεις και πρόοδο που επιτυγχάνεται με πιο γρήγορους ρυθμούς, χάρη στη μικρή παθιασμένη κοινότητα των νεοφυών επιχειρήσεων», τόνισε.
Το χάσμα που μεγαλώνει κι η ελλιπής σύνδεση της έρευνας με τον εμπορικό σκοπό
Στη σημαντική υστέρηση της Ευρώπης σε σχέση με τις ΗΠΑ στον ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ, γεγονός που συνέδεσε με τη χαμηλή παραγωγικότητα και τις ανεπαρκείς επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες, αναφέρθηκε, από την πλευρά της, η Χριστίνα Παπακωνσταντίνου, υποδιοικήτρια της Τράπεζας της Ελλάδος. Ενδεικτικά ανέφερε ότι από τις 50 μεγαλύτερες επιχειρήσεις στον κόσμο στον τομέα της τεχνολογίας, μόνο οι τέσσερις είναι ευρωπαϊκές.
«Το χάσμα μεταξύ των χωρών της ευρωζώνης, των ΗΠΑ και της Κίνας μεγαλώνει, άρα η Ευρώπη φαίνεται ότι έχει ακολουθήσει με πιο βραδείς ρυθμούς την τεχνολογική ανάπτυξη στον κόσμο. Έχουν μεν γίνει επενδύσεις σε καινοτομία και τεχνολογία, αλλά σε πολύ παραδοσιακούς τομείς», είπε, συμπληρώνοντας ότι οι τρεις κυριότερες επιχειρήσεις με ερευνητική δραστηριότητα στην Ευρώπη δραστηριοποιούνται στον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας, ενώ στις ΗΠΑ οι τρεις πρώτες είναι τεχνολογικοί κολοσσοί.
«Αυτή η διαφοροποίηση είναι ακόμα μεγαλύτερη στη χώρα μας. Εμείς, από άποψη παραγωγικότητας, ούτως η άλλως είμαστε πιο χαμηλά και η (δημοσιονομική) κρίση διεύρυνε αυτό το χάσμα, άρα μεγαλώνει η ανάγκη συστηματικής προσπάθειας για επενδύσεις στον τομέα της καινοτομίας», υπογράμμισε, διευκρινίζοντας ωστόσο ότι η απάντηση στο ερώτημα «πού βρίσκεται η καινοτομία στην Ελλάδα σήμερα δεν μπορεί να είναι μονοδιάστατη, αφού μαζί με τα αρνητικά υπάρχουν σημαντικοί θύλακες καινοτομίας, πολύ καλοί ερευνητές και αύξηση των διαθέσιμων πόρων από τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα».
Όταν η παραδοσιακή τραπεζική αδυνατεί να αξιολογήσει την καινοτομία
Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει έλλειμμα στην απορρόφηση γνώσης και έλλειψη διασύνδεσης μεταξύ του οικοσυστήματος της έρευνας και της επίτευξης εμπορικών σκοπών, που μπορούν να αποδώσουν εξαγώγιμα προϊόντα.
Πρόσθεσε ότι γενικά στην Ευρώπη θα πρέπει να προβλεφθεί, μέσω πολιτικών, η μεγαλύτερη διευκόλυνση της εισόδου ιδιωτικών κεφαλαίων στην έρευνα, δεδομένου ιδίως ότι η παραδοσιακή τραπεζική δεν είναι σε θέση, ούτε έχει τις απαραίτητες εξειδικευμένες γνώσεις, για να προβαίνει σε χρηματοδότηση καινοτόμων ιδεών. «Η καινοτομία συνδέεται με άυλα περιουσιακά στοιχεία, που δεν δίνουν εμπράγματες εξασφαλίσεις, άρα δεν είναι εύκολο για μια παραδοσιακή τράπεζα να αξιολογήσει τον τραπεζικό και επιχειρηματικό κίνδυνο», εξήγησε.
«Βρισκόμαστε μια επανάσταση πίσω από τις ΗΠΑ»
Την ανάγκη χάραξης στρατηγικής για την έρευνα στην Ελλάδα, αλλά και αναδιάρθρωσης της διακυβέρνησής της, υπογράμμισε η Μαρία Κωνσταντοπούλου, πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ερευνητών, ενώ επισήμανε ότι από τα τέλη της δεκαετίας του ‘80, η κύρια πηγή χρηματοδότησης της έρευνας στη χώρα μας είναι οι ευρωπαϊκοί πόροι -και οι Ελληνες ερευνητές είναι πολύ καλοί στην προσέλκυσή τους. Αντίθετα, είπε, οι εθνικοί πόροι είναι από ελάχιστοι μέχρι μηδαμινοί, ενώ υπάρχουν και κάποιες χρηματοδοτήσεις από τον ιδιωτικό τομέα.
«Τα τελευταία χρόνια, οι ερευνητές (...) λέμε ότι η έρευνα είναι επένδυση (...) Τι πρέπει να γίνει; Ένας καθηγητής μας στο ΑΠΘ έλεγε πριν από 30 χρόνια ότι "είμαστε μια επανάσταση πίσω σε σχέση με τις ΗΠΑ". Η Ευρώπη γενικά έχει υστέρηση. Και στην Ελλάδα θέλουμε στρατηγική για την έρευνα, γιατί έτσι θα αξιοποιήσουμε και το ανθρώπινο δυναμικό και τις υποδομές και έτσι θα βοηθηθεί και η κοινωνία και η οικονομία. Θέλουμε, επίσης μια αναδιάρθρωση της διακυβέρνησης της έρευνας, να μπει μια σειρά, να αποσαφηνιστεί ποιος κάνει τη στρατηγική (...) Το ΕΣΕΤΕΚ θα πρέπει να είναι πάνω από τα υπουργεία, ίσως δίπλα στο πρωθυπουργικό γραφείο (...) και θα πρέπει να υπάρξει ενοποίηση του χώρου της ανώτατης εκπαίδευσης και της έρευνας, γιατί σήμερα υπάρχει κατακερματισμός θεσμικός και οικονομικός» σημείωσε η κα Κωνσταντοπούλου.
Αναφέρθηκε, επίσης, στο αγκάθι της γραφειοκρατίας. «Έχουμε ένα θεσμικό πλαίσιο, που έβαλε την έρευνα, η οποία είναι μια δυναμική διαδικασία, μέσα σε ένα καθόλου ευέλικτο σύστημα (...) και έχουμε πάρα πολλά τραγελαφικά παραδείγματα ως προς αυτό. Δεν μπορεί η έρευνα να μπει στο ίδιο πλαίσιο με ένα έργο (...) που αφορά για παράδειγμα μια προμήθεια για νοσοκομείο. Η έρευνα βασίζεται στο τυχαίο. Χρειαζόμαστε λοιπόν ένα θεσμικό πλαίσιο με ευελιξία, πάντα με εξαντλητικούς ελέγχους βέβαια», κατέληξε._