Η ραχοκοκαλιά του ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος, οι υποδομές των δικτύων, θα εκσυγχρονιστούν και θα επεκταθούν ώστε να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητές τους. Η δέσμη μέτρων της Επιτροπής για τα ευρωπαϊκά δίκτυα και η πρωτοβουλία για τις ενεργειακές λεωφόρους, που προτείνονται σήμερα, θα επιτρέψουν την αποδοτική ροή ενέργειας σε όλα τα κράτη μέλη, ενσωματώνοντας φθηνότερη καθαρή ενέργεια και επιταχύνοντας τον εξηλεκτρισμό. Αυτό θα συμβάλει στη μείωση των τιμών της ενέργειας και θα στηρίξει την οικονομικά προσιτή διαβίωση για όλους τους Ευρωπαίους. Θα εξασφαλίσει ασφαλή και αξιόπιστο εφοδιασμό, καθώς η Ευρώπη απομακρύνεται από τις ρωσικές εισαγωγές ενέργειας για να επιτύχει ενεργειακή ανεξαρτησία.
Η δέσμη μέτρων για τα δίκτυα σηματοδοτεί μια νέα προσέγγιση όσον αφορά τις ενεργειακές υποδομές, φέρνοντας μια πραγματικά ευρωπαϊκή προοπτική για τον σχεδιασμό τους, επιταχύνοντας παράλληλα τις διαδικασίες αδειοδότησης και διασφαλίζοντας δικαιότερο επιμερισμό του κόστους όσον αφορά τα διασυνοριακά έργα. Η νέα προσέγγιση θα επιτρέψει τη βέλτιστη χρήση των υφιστάμενων ενεργειακών υποδομών μας και, παράλληλα, θα επιταχύνει την ανάπτυξη δικτύων και άλλων υλικών ενεργειακών υποδομών σε ολόκληρη την ΕΕ.
Για τη μελλοντική βιωσιμότητα των υποδομών δικτύου, η Επιτροπή προτείνει πρόσθετους τρόπους χρηματοδότησης. Ο επιμερισμός του κόστους και η ομαδοποίηση είναι τέτοια παραδείγματα: οι ολοένα και πιο ολοκληρωμένες διασυνοριακές ενεργειακές υποδομές αποφέρουν οφέλη πέραν των εδαφών στα οποία κατασκευάζονται. Αυτό καθιστά τον δίκαιο και διαφανή επιμερισμό του κόστους απαραίτητο για την αποφυγή δυσανάλογων επιβαρύνσεων για τους τοπικούς καταναλωτές. Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, η δέσμη μέτρων για τα ευρωπαϊκά δίκτυα αποσκοπεί στην παροχή μεγαλύτερης διαφάνειας και δικαιοσύνης όσον αφορά τον τρόπο αξιολόγησης του κόστους και των οφελών. Η ομαδοποίηση έργων υποδομής μπορεί επίσης να διευκολύνει τη χρηματοδότηση, για παράδειγμα μέσω της δημιουργίας φορέων ειδικού σκοπού, προσελκύοντας έτσι πρόσθετες επενδύσεις.
Οι 8 ενεργειακές λεωφόροι, που ανακοινώθηκαν από την πρόεδρο κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης το 2025, καλύπτουν τις πλέον επείγουσες ανάγκες σε υποδομές που απαιτούν πρόσθετη βραχυπρόθεσμη στήριξη και δέσμευση για υλοποίηση. Επιλέχθηκαν με βάση τη στρατηγική τους σημασία για την ολοκλήρωση της Ενεργειακής Ένωσης και το επίπεδο πολιτικής στήριξης από την ΕΕ που απαιτείται για την επιτυχή εφαρμογή τους.
Η Επιτροπή δεσμεύεται να επιταχύνει αμέσως τις ενεργειακές λεωφόρους μέσω ενισχυμένου πολιτικού συντονισμού, αξιοποιώντας τις περιφερειακές ομάδες υψηλού επιπέδου, κινητοποιώντας τη στήριξη των Ευρωπαίων συντονιστών και συνεργαζόμενη στενά με την ειδική ομάδα για την Ενεργειακή Ένωση, επεκτείνοντας την προβολή πέραν των κρατών μελών της ΕΕ, όπου απαιτείται. Κάθε έργο θα έχει προτεραιότητα σε επίπεδο ΕΕ και η Επιτροπή θα στηρίξει τα κράτη μέλη ώστε να τους δώσουν την ίδια προτεραιότητα σε εθνικό επίπεδο.
Οκτώ προτεραιότητες για την ενεργειακή ραχοκοκαλιά της Ευρώπης: η πρωτοβουλία «Ενεργειακές Λεωφόροι»
Στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης στις 10 Σεπτεμβρίου 2025, η Πρόεδρος φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε οκτώ «ενεργειακές λεωφόρους». Με βάση τα υφιστάμενα έργα κοινής ενδιαφέροντος (PCI) και τα έργα προτεραιότητας (PMI) στο πλαίσιο του TEN-E, καθώς και τα εμβληματικά έργα που αναφέρονται στο σχέδιο δράσης για την προσιτή ενέργεια, οι ενεργειακές λεωφόροι αντιμετωπίζουν τις πιο επείγουσες ανάγκες σε ενεργειακές υποδομές που απαιτούν ιδιαίτερη πρόσθετη βραχυπρόθεσμη στήριξη και δέσμευση για την υλοποίησή τους, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα εμπόδια που παρεμποδίζουν την πρόοδο.
Οι ενεργειακές λεωφόροι θα ενισχύσουν την ενεργειακή ασφάλεια, θα μειώσουν την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, θα ενσωματώσουν περισσότερες ΑΠΕ στο δίκτυο, θα προωθήσουν την ηλεκτροδότηση, θα μειώσουν τις τιμές της ενέργειας, θα επιταχύνουν την υλοποίηση του REPowerEU, και τέλος θα βοηθήσουν τα κράτη μέλη να προσαρμοστούν στη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία.
Πολλές από τις ενεργειακές αρτηρίες έχουν χαρακτηριστεί ως έργα κοινής ευρωπαϊκής σημασίας (PCI) ή έργα κοινής ευρωπαϊκής σημασίας (PMI) στον δεύτερο κατάλογο της Ένωσης για τα PCI και τα PMI που δημοσιεύθηκε την 1η Δεκεμβρίου 2025, ο οποίος περιλαμβάνει 235 διασυνοριακά έργα ενεργειακής υποδομής εντός της ΕΕ και με εταίρους τρίτων χωρών, όπως η Celtic Interconnector, το καλώδιο διασύνδεσης της Μαύρης Θάλασσας, το Estlink 3. Στο πλαίσιο του TEN-E, όλα τα PCI και PMI που περιλαμβάνονται στον κατάλογο της Ένωσης απολαμβάνουν διάφορα πλεονεκτήματα, όπως καθεστώς προτεραιότητας και απλοποιημένες διαδικασίες χορήγησης αδειών, καθώς και δικαίωμα υποβολής αίτησης για χρηματοδοτική συνδρομή στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη».
Οι 8 Ενεργειακές Λεωφόροι
- Διασύνδεση των Πυρηναίων 1 και Διασύνδεση των Πυρηναίων 2: Καλύτερη ενσωμάτωση της Ιβηρικής Χερσονήσου με διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας μέσω των Πυρηναίων προς τη Γαλλία
- Great Sea Interconnector: Σύνδεση της Κύπρου με την ηπειρωτική Ευρώπη για να τερματιστεί η ηλεκτρική της απομόνωση
- HarmonyLink: Ενίσχυση των συνδέσεων ηλεκτρικής ενέργειας με τις χώρες της Βαλτικής
- Αντίστροφη ροή του αγωγού TransBalkan Pipeline (TBP): Βελτίωση του ενεργειακού εφοδιασμού στην περιοχή των Βαλκανίων και στα ανατολικά γειτονικά κράτη
- Ενεργειακό νησί Bornholm: Μετατροπή της Βαλτικής Θάλασσας σε κόμβο υπεράκτιων διασυνδέσεων
- Βελτίωση της σταθερότητας των τιμών και της ενεργειακής ασφάλειας στη νοτιοανατολική Ευρώπη
- Διάδρομος SoutH2: Ο νότιος διάδρομος υδρογόνου
- Νοτιοδυτικός διάδρομος υδρογόνου από την Πορτογαλία στη Γερμανία
Ο χάρτης με τις 8 ενεργειακές λεωφόρους της ΕΕ.
Η Επιτροπή δεσμεύεται να προωθήσει άμεσα τις ενεργειακές λεωφόρους μέσω ενισχυμένου πολιτικού συντονισμού, αξιοποιώντας τις περιφερειακές ομάδες υψηλού επιπέδου, κινητοποιώντας την υποστήριξη των ευρωπαίων συντονιστών όπου είναι σκόπιμο, και συνεργαζόμενη στενά με την Task Force για την Ενεργειακή Ένωση, επεκτείνοντας την προβολή πέραν των κρατών μελών της ΕΕ όπου είναι απαραίτητο. Κάθε έργο θα τύχει προτεραιότητας σε επίπεδο ΕΕ και η Επιτροπή θα υποστηρίξει τα κράτη μέλη ώστε να του αποδώσουν την ίδια προτεραιότητα σε εθνικό επίπεδο.
Προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική διασυνοριακή συνεργασία στον τομέα της αδειοδότησης, η Επιτροπή θα επικεντρωθεί σε προσδιορισμένα έργα διασύνδεσης προτεραιότητας, ενισχύοντας τη στήριξή της προς τα κράτη μέλη στον προσδιορισμό κοινών διαδικασιών για μια αποτελεσματική και αποδοτική διαδικασία αδειοδότησης, με τη στήριξη ενός ευρωπαίου συντονιστή, όπου αυτό είναι σκόπιμο. Με βάση την εμπειρία αυτή από τον στενότερο συντονισμό των διαδικασιών χορήγησης αδειών, η Επιτροπή μπορεί να εξετάσει το ενδεχόμενο λήψης περαιτέρω μέτρων. Επιπλέον, για την ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας των αρχών αδειοδότησης και της ψηφιοποίησης των διαδικασιών χορήγησης αδειών για ΑΠΕ, η Επιτροπή θα παράσχει στήριξη στα κράτη μέλη μέσω ειδικών δράσεων που θα συμπληρώνουν το κανονιστικό πλαίσιο αδειοδότησης.
Αυτό θα περιλαμβάνει την αξιοποίηση εργαλείων όπως το μέσο τεχνικής υποστήριξης και τη διερεύνηση της δημιουργίας πιλοτικής διευκόλυνσης για την αδειοδότηση μέσω υφιστάμενων συμβουλευτικών διευκολύνσεων, με σκοπό την ενίσχυση της ανάπτυξης ικανοτήτων και της πρόσβασης σε χρηματοδότηση για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις στον τομέα της αδειοδότησης. Η Επιτροπή θα προωθήσει επίσης την ανταλλαγή γνώσεων σχετικά με τις δυνατότητες χρηματοδότησης και την ανάπτυξη νέων ψηφιακών πλατφορμών για την αδειοδότηση μέσω της ομάδας εμπειρογνωμόνων για την αδειοδότηση.
Ορισμένα έργα έχουν ήδη αναγνωριστεί ως σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (IPCEI), προσφέροντας πρόσθετα οφέλη όσον αφορά τη χρηματοδότηση και τον συντονισμό. Ομοίως, οι λεωφόροι Pyrenean crossing 1 και Pyrenean crossing 2, ο νοτιοδυτικός διάδρομος υδρογόνου και η λεωφόρος της Νοτιοανατολικής Ευρώπης θα οριστούν ως πιλοτικά έργα στο πλαίσιο του συντονισμού της ανταγωνιστικότητας, επιτρέποντάς τους να επωφεληθούν από την ολιστική προσέγγιση του εργαλείου σε επίπεδο κυβέρνησης και την ειδική ικανότητά του να αντιμετωπίζει οριζόντια ζητήματα. Οι δράσεις προτεραιότητας που θα καθοριστούν στο πλαίσιο του εργαλείου συντονισμού της ανταγωνιστικότητας θα υλοποιηθούν σε συνδυασμό με τις προσπάθειες των αντίστοιχων ομάδων ή φόρουμ υψηλού επιπέδου και θα αντανακλούν τις αντίστοιχες ανάγκες κάθε λεωφόρου, όπως η βελτίωση της ευελιξίας του ενεργειακού συστήματος, η αντιμετώπιση ζητημάτων της εφοδιαστικής αλυσίδας ή η χρηματοδότηση προκλήσεων.
Επιπλέον, στις λεωφόρους της Βαλτικής και της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης έχουν πρόσφατα ανατεθεί ευρωπαϊκοί συντονιστές στο πλαίσιο του TEN-E, με σκοπό να διευκολυνθεί η έγκαιρη υλοποίηση των έργων μέσω της προώθησης του διασυνοριακού διαλόγου, της υποστήριξης της αδειοδότησης και της χρηματοδότησης, της εξασφάλισης της στήριξης των κρατών μελών, και της υποβολής εκθέσεων σχετικά με την πρόοδο και τα εμπόδια. Η Επιτροπή θα ενισχύσει επίσης τις υφιστάμενες δομές και θα εξασφαλίσει ειδικούς πόρους για να επιτύχει μεγαλύτερη και συνεχή εστίαση στην υλοποίηση των οκτώ ενεργειακών λεωφόρων, σε στενή συνεργασία με τους ευρωπαίους συντονιστές, όπου αυτό είναι σκόπιμο.
Η Επιτροπή θα συνεργαστεί ενεργά με όλα τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη, αξιοποιώντας πλήρως το ανωτέρω εργαλείο, προκειμένου να εξασφαλίσει την επιτυχή υλοποίηση των ενεργειακών λεωφόρων. Θα παρέχονται τακτικές ενημερώσεις σχετικά με την πρόοδο στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, προκειμένου να εξασφαλιστεί η πολιτική δέσμευση, διασφαλίζοντας παράλληλα τη διαφάνεια και τη λογοδοσία.
Ο Great Sea Interconnector
Η Κύπρος είναι το τελευταίο κράτος μέλος της ΕΕ που δεν είναι συνδεδεμένο με το ευρωπαϊκό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, γεγονός που περιορίζει την ένταξή της στην εσωτερική αγορά ενέργειας και περιορίζει τις ευκαιρίες για την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ο προγραμματισμένος μεγάλος θαλάσσιος αγωγός μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου θα καλύψει αυτό το κενό, τερματίζοντας την ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου, υποστηρίζοντας την απανθρακοποίηση της Κύπρου, και ενισχύοντας την ανθεκτικότητα του ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος. Θα διευκολύνει επίσης τη μεγαλύτερη ενσωμάτωση των ΑΠΕ στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.
Το έργο, το οποίο επιβεβαιώθηκε εκ νέου στον τρέχοντα κατάλογο PCI/PMI, θα είναι το μακρύτερο υποθαλάσσιο καλώδιο ηλεκτρικής ενέργειας στον κόσμο, με μήκος σχεδόν 900 χλμ. Έχει υποστηριχθεί με επιχορηγήσεις CEF, συμπεριλαμβανομένων 2,3 εκατ. ευρώ για μελέτες σκοπιμότητας και 658 εκατ. ευρώ για έργα κατασκευής του τμήματος μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου. Τον Μάιο του 2025 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες για το υποθαλάσσιο καλώδιο που συνδέει την ηπειρωτική Ελλάδα με την Κρήτη, ένα σημαντικό βήμα προς την πλήρη διασύνδεση.
Η πρόοδος του έργου έχει παρεμποδιστεί από ένα περίπλοκο γεωπολιτικό πλαίσιο, με πιθανές επιπτώσεις στο χρονοδιάγραμμα και το κόστος. Η στρατηγική αξία αυτής της διασύνδεσης υπογραμμίζει τη σημασία του ισχυρού συντονισμού μεταξύ των κρατών μελών για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων και τη διασφάλιση της ολοκλήρωσης του έργου.
Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρέχει ισχυρή πολιτική και τεχνική υποστήριξη στο έργο ύψιστης στρατηγικής σημασίας, σε στενή συνεργασία με την προσεχή κυπριακή Προεδρία του Συμβουλίου το 2026, μεταξύ άλλων μέσω ειδικών εκδηλώσεων και συζητήσεων υψηλού επιπέδου, καθώς και με πρόσθετη δέσμευση για την αντιμετώπιση γεωπολιτικών ζητημάτων.
Τα επόμενα βήματα
Οι νομοθετικές προτάσεις θα υποβληθούν τώρα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία. Παράλληλα, η Επιτροπή θα συνεχίσει να συνεργάζεται στενά με τα κράτη μέλη και όλα τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη για την υλοποίηση βασικών διασυνοριακών έργων ενεργειακών υποδομών —όπως δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο πλαίσιο του δεύτερου ενωσιακού καταλόγου έργων κοινού ενδιαφέροντος και έργων αμοιβαίου ενδιαφέροντος. Η συνεργασία αυτή θα είναι καίριας σημασίας για την ταχεία υλοποίηση της πρωτοβουλίας για τους ενεργειακούς αυτοκινητόδρομους, καθώς και για την επιτάχυνση της αδειοδότησης έργων ανανεώσιμης ενέργειας, έργων αποθήκευσης και σταθμών επαναφόρτισης.
Ιστορικό
Παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί εντός του ισχύοντος νομικού πλαισίου της ΕΕ, η ΕΕ δεν έχει επιτύχει το επίπεδο διασυνδεσιμότητας μεταξύ των κρατών μελών που θα επέτρεπε μια πραγματική Ενεργειακή Ένωση, καθώς αρκετά κράτη μέλη δεν βρίσκονται σε καλό δρόμο για την επίτευξη του στόχου διασύνδεσης του 15 % έως το 2030. Το κόστος της αδράνειας είναι συγκλονιστικό: το 2022 τα ορυκτά καύσιμα είχαν το μεγαλύτερο μερίδιο ακαθάριστης διαθέσιμης χρήσης ενέργειας (70 %) στην ΕΕ, με το 98 % του συνόλου του πετρελαίου και του φυσικού αερίου που χρησιμοποιείται στα κράτη μέλη να εισάγεται. Αυτό εκθέτει την ΕΕ στην αστάθεια των τιμών και στους γεωπολιτικούς κινδύνους.
Το 2024 οι τιμές της βιομηχανικής ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ ανήλθαν σε 0,199 EUR ανά kWh, έναντι 0,082 EUR στην Κίνα και 0,075 EUR στις ΗΠΑ. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2025, η μέση τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας για τους καταναλωτές της ΕΕ κυμάνθηκε από 0,3835 ευρώ ανά kWh στη Γερμανία έως 0,1040 ευρώ ανά kWh στην Ουγγαρία, ενώ οι τιμές της μη οικιακής ηλεκτρικής ενέργειας κυμάνθηκαν από 0,2726 ευρώ ανά kWh στην Ιρλανδία έως 0,0804 ευρώ ανά kWh στη Φινλανδία. Ένας βασικός λόγος για αυτή τη διαφορά είναι το ανεπαρκές επίπεδο επενδύσεων και ολοκλήρωσης των υποδομών μας.
Ως εκ τούτου, η κλιμάκωση της χρηματοδοτικής στήριξης είναι καίριας σημασίας. Στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2028-2034, η Επιτροπή πρότεινε πενταπλάσια αύξηση του προϋπολογισμού του ΜΣΕ για την ενέργεια από 5,84 δισ. ευρώ σε 29,91 δισ. ευρώ. Η δημόσια χρηματοδότηση θα συμπληρωθεί με δράσεις για τη μόχλευση ιδιωτικών επενδύσεων στο πλαίσιο της επικείμενης επενδυτικής στρατηγικής για καθαρή ενέργεια.