το περιεχόμενο της ΚΥΑ δεν κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση και δίνει σήμερα στη δημοσιότητα μία ολοκληρωμένη και εφαρμόσιμη πρόταση για τη δημιουργία ενός δίκαιου και αποτελεσματικού συστήματος διαχείρισης των αποτσίγαρων που θα μπορούσε να αποτρέψει τη διασπορά περισσότερων από 3.000 τόνων τέτοιων πλαστικών απορριμμάτων ετησίως στη φύση, εξοικονομώντας παράλληλα δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για τους δήμους.
Τα αποτσίγαρα αποτελούν το πιο συχνό είδος πλαστικού απορρίμματος στις ελληνικές παραλίες, σύμφωνα με τα δεδομένα του προγράμματος «Υιοθέτησε μια παραλία», προκαλώντας σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία, τη θαλάσσια ζωή και τα οικοσυστήματα. Αναγνωρίζοντας το πρόβλημα, η Ευρωπαϊκή Ένωση με την οδηγία (ΕΕ) 2019/904 υποχρεώνει τα κράτη-μέλη να εισάγουν σύστημα διευρυμένης ευθύνης παραγωγού, μεταξύ άλλων και για τα πλαστικά καπνικά προϊόντα, καθιστώντας τις καπνοβιομηχανίες και τους εισαγωγείς προϊόντων καπνού και φίλτρων καπνού υπεύθυνους για τη συλλογή και διαχείριση των αποτσίγαρων. Και ενώ η Ελλάδα ενσωμάτωσε στο εθνικό δίκαιο την οδηγία αυτή με τον νόμο 4736/2020, που προέβλεπε την εφαρμογή έως το 2023 του λεγόμενου “συστήματος Διευρυμένης Ευθύνης Παραγωγού”, το σύστημα αυτό ακόμη δεν έχει υλοποιηθεί και λειτουργήσει.
Με σχεδόν 3 χρόνια καθυστέρηση, ο ΕΟΑΝ κατέθεσε πριν λίγες ημέρες σε διαβούλευση ένα προσχέδιο κοινής υπουργικής απόφασης σχετικά με αυτό το σύστημα. Όμως, το προσχέδιο που τέθηκε σε διαβούλευση για μόλις 7 ημέρες (έως τις 7/11/2025), παρουσιάζει κρίσιμες ελλείψεις, καθώς δεν ορίζεται:
- το ποσό των εισφορών που θα πρέπει να καταβάλλουν οι παραγωγοί και οι εισαγωγείς καπνικών ειδών και φίλτρων,
- καταληκτική ημερομηνία έναρξης εφαρμογής του συστήματος,
- ο τρόπος επιμερισμού των εσόδων από τις εισφορές προς τους δήμους για τις εργασίες καθαρισμού παραλιών και οδών,
- συγκεκριμένη μέθοδος διακυβέρνησης του συστήματος που να διασφαλίζει ανεξαρτησία, λογοδοσία και αμεροληψία.
Στα λίγα θετικά στοιχεία του προσχεδίου ΚΥΑ, είναι η σαφής πρόβλεψη ότι το σύστημα - και άρα, οι παραγωγοί και εισαγωγείς καπνικών προϊόντων- θα καλύπτουν το πλήρες κόστος συλλογής, μεταφοράς και καθαρισμού των αποβλήτων, καθώς και ο στόχος μείωσης των διάσπαρτων αποτσίγαρων κατά 30% σε πέντε χρόνια. Ωστόσο, οι προβλέψεις αυτές είναι ελλιπείς και αόριστες.
Υπάρχει τρόπος να “σώσουμε” τη φύση από 3.000 τόνους αποτσίγαρων ετησίως
Το WWF Ελλάς έχει ήδη καταθέσει στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και τον ΕΟΑΝ μια τεκμηριωμένη πρόταση για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου, δίκαιου και διαφανούς συστήματος Διευρυμένης Ευθύνης Παραγωγού (ΔΕΠ) για τα προϊόντα καπνού με πλαστικά φίλτρα. Η πρόταση ενσωματώνει την εμπειρία επιτυχημένων παραδειγμάτων από την Ευρώπη (π.χ. Γαλλία και Ισπανία) και προβλέπει τη μεταφορά του κόστους της ρύπανσης από τους πολίτες και τους δήμους στους ίδιους τους παραγωγούς και εισαγωγείς τέτοιων προϊόντων.
Η πρόταση προβλέπει:
- Τέλος €0,019 ανά φίλτρο ή ανά τσιγάρο με φίλτρο, που μπορεί να αυξάνεται σταδιακά αν δεν επιτυγχάνονται οι στόχοι συλλογής. Τα αναμενόμενα έσοδα από την εφαρμογή του μέτρου μπορούν να φτάσουν τα 210–280 εκατ. ευρώ ετησίως, με δεδομένο ότι κάθε χρόνο καταναλώνονται σχεδόν 15 δισεκατομμύρια τσιγάρα στην Ελλάδα.
- Δημιουργία Ταμείου Απορρύπανσης Αποτσίγαρων, όπου τα έσοδα που θα εισπράττονται από το τέλος θα επενδύονται σε δράσεις καθαρισμού, εκπαίδευσης και καινοτομίας.
- Δημιουργία ανεξάρτητου διοικητικού συμβουλίου, χωρίς δεσμούς με την καπνοβιομηχανία, με συμμετοχή ΕΟΑΝ, τοπικής αυτοδιοίκησης, επιστημόνων και περιβαλλοντικών οργανώσεων.
- Δημιουργία ψηφιακής πλατφόρμας, ώστε οι πολίτες να μπορούν να βλέπουν σε πραγματικό χρόνο τα έσοδα, τις δαπάνες και τις επιδόσεις του συστήματος.
- Ανεξάρτητη αξιολόγηση ανά διετία και προσαρμογή τελών ανάλογα με τα αποτελέσματα.
- Στόχο μείωσης των αποτσίγαρων στο περιβάλλον κατά 50% έως το 2030, με ενδιάμεσο ορόσημο τη μείωση κατά 30% έως το 2028.Παράλληλα, για το 2028 προτείνεται να καθιερωθεί ελάχιστος στόχος συλλογής του 30% των φίλτρων που τοποθετούνται ετησίως στην αγορά.
Η πλήρης εφαρμογή των συγκεκριμένων προτάσεων θα μπορούσε να αποτρέψει τη διασπορά περισσότερων από 3.000 τόνων αποτσίγαρων ετησίως στη φύση, να εξοικονομήσει δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για τους δήμους και να δημιουργήσει νέες δυνατότητες για επενδύσεις σε πράσινες τεχνολογίες και βιώσιμα υλικά.
Το WWF Ελλάς καλεί το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και τον ΕΟΑΝ να μελετήσουν την πρόταση αυτή ,και να προχωρήσουν στις απαραίτητες αλλαγές στην ΚΥΑ ώστε να συσταθεί και να λειτουργήσει ένα αποτελεσματικό, συμμετοχικό και διαφανές σύστημα συλλογής και διαχείρισης των αποτσίγαρων.