Ο FAO ορίζει την υποβάθμιση της γης ως τη μείωση μακροπρόθεσμα της ικανότητάς της να παρέχει αγαθά και υπηρεσίες και τη θεωρεί «αυξανόμενη απειλή» για τη γεωργική παραγωγικότητα και την επισιτιστική ασφάλεια.
Το φαινόμενο αυτό δεν είναι κάτι το καινούργιο. Αποτελεί μεταξύ άλλων το αποτέλεσμα φυσικών παραγόντων, όπως η διάβρωση των εδαφών που προκαλείται από το νερό και τον αέρα ή την αλάτωση των εδαφών.
«Ωστόσο οι ανθρώπινες δραστηριότητες, ιδίως η αποψίλωση, η υπερβόσκηση, οι μη βιώσιμες γεωργικές και αρδευτικές πρακτικές, ευθύνονται ολοένα και περισσότερο για την επιτάχυνση αυτών των διαδικασιών», υπογραμμίζει ο FAO στην ετήσια έκθεσή του για την Παγκόσμια Κατάσταση της Διατροφής και της Γεωργίας.
Η υποβάθμιση των εδαφών μπορεί να επηρεάσει την απόδοση ενός χωραφιού σταριού ή να οδηγήσει στην πλήρη εγκατάλειψη γεωργικών εκτάσεων.
Για να κάνει τους υπολογισμούς του, ο FAO συνέκρινε το σημερινό επίπεδο τριών σημαντικών δεικτών –την απώλεια δενδροκάλυψης, τη διάβρωση των εδαφών και την παρουσία άνθρακα στο έδαφος και στη βλάστηση– με το επίπεδο που θα είχαν θεωρητικά χωρίς ανθρώπινη δραστηριότητα.
Ο οργανισμός υπολόγισε ότι περίπου 1,7 δισεκατομμύριο άνθρωποι ζουν σε περιοχές στις οποίες η υποβάθμιση των καλλιεργούμενων εκτάσεων που έχει προκληθεί από τον άνθρωπο και η απώλεια απόδοσης συνδέονται σαφώς.
Οι πληθυσμοί που πλήττονται σε μεγαλύτερο βαθμό βρίσκονται στη Νότια και την Ανατολική Ασία όπου η πυκνότητα του πληθυσμού είναι σημαντική.
Στις χώρες με υψηλά εισοδήματα, «οι συνέπειες της υποβάθμισης της γης στην απόδοσή της κρύβονται από την εντατική χρήση γεωργικών εισροών», όπως τα λιπάσματα ή τα φυτοφάρμακα, επισημαίνει ο FAO.
«Η στρατηγική αυτή είναι δαπανηρή, παράγει φθίνουσες αποδόσεις, επιδεινώνει την υποβάθμιση και προκαλεί περιβαλλοντικές εξωτερικές επιπτώσεις», προειδοποιεί ο FAO.
Η υποβάθμιση της γης δεν είναι ούτε αναπόφευκτη, ούτε μη αναστρέψιμη, τονίζει ο οργανισμός.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του, «η αντιστροφή μόνον του 10% της υποβάθμισης που προκαλείται από τον άνθρωπο στις σημερινές αγροτικές εκτάσεις θα επέτρεπε να αποκατασταθεί επαρκής παραγωγή για να θρέφονται επιπλέον 154 εκατομμύρια άνθρωποι ετησίως».
Ο FAO παραθέτει στην έκθεσή του τα μέσα ρύθμισης (για παράδειγμα απαγορεύσεις αποψίλωσης), παροχής κινήτρων (καταβολές για υπηρεσίες οικοσυστήματος) και μέσα υπό όρους (επιδοτήσεις που συνδέονται με τον σεβασμό των περιβαλλοντικών προδιαγραφών) τα οποία θα μπορούσαν να εφαρμοστούν ιδίως ανάλογα με το μέγεθος των εκτάσεων.