ολλανδική δίωξη που αφορά εξαγορές, δωροδοκίες, ξέπλυμα χρήματος και φερόμενες παραβιάσεις των κυρώσεων της ΕΕ. Η πίεση της περασμένης εβδομάδας συσσωρεύεται στη ναυπηγική εταιρεία Damen Shipyards, καθώς οι Ολλανδοί εισαγγελείς συνεχίζουν να χτίζουν την υπόθεσή τους για να απαγγείλουν κατηγορίες στην εταιρεία για διαφθορά και παραβιάσεις κυρώσεων. Παρόλο που η υπόθεση βρίσκεται σε εξέλιξη και η νομιμότητα όλων των κατηγοριών αμφισβητείται, η φήμη και η οικονομική θέση της εταιρείας βρίσκονται υπό σοβαρή πίεση. Ορισμένοι αναλυτές αναμένουν ακόμη και ότι εάν η εταιρεία και η διοίκησή της, με επικεφαλής την οικογένεια Damen, κριθούν ένοχοι για όλες τις κατηγορίες, το μέλλον της αμυντικής και ναυτιλιακής εταιρείας θα μπορούσε να είναι πολύ ζοφερό. Χωρίς να εμβαθύνουμε στις νομικές λεπτομέρειες και τις πιθανές επιπτώσεις της εταιρείας ή τρίτων, η τρέχουσα νομική μάχη αποτελεί ήδη σημαντική απειλή για τα ευρωπαϊκά και ναυτιλιακά έργα παραγωγής και τις συνολικές δυνατότητες εντός του ευρωπαϊκού τομέα του ΝΑΤΟ.
Λόγω των συνεχιζόμενων ερευνών, μεγάλοι πελάτες έχουν παγώσει ή καθυστερήσει τις πληρωμές προς τον ναυπηγό, γεγονός που ώθησε την ολλανδική κυβέρνηση να παρέμβει με ένα πακέτο έκτακτης στήριξης. Ωστόσο, αυτή η παρέμβαση δεν μετριάζει τον πιθανό αντίκτυπο στα ευρωπαϊκά αμυντικά έργα. Οι νομικές διαδικασίες κατά των Ναυπηγείων Damen συμβαίνουν σε μια εποχή που η Ευρώπη έχει αρχίσει να επενδύει δισεκατομμύρια ευρώ στην άμυνα, κυρίως για την αντιμετώπιση των ρωσικών δραστηριοτήτων, καθώς και εκείνων της Κίνας και άλλων χωρών.
Οι αποτυχίες έχουν ταράξει τους πελάτες της εταιρείας στο ΝΑΤΟ, ακριβώς τη στιγμή που η Ευρώπη έχει αρχίσει να επενδύει δισεκατομμύρια ευρώ στην άμυνα για να αντιμετωπίσει μια ολοένα και πιο επιθετική Ρωσία, όχι μόνο στην ευρωπαϊκή ήπειρο αλλά και παγκοσμίως. Καθώς οι νομικές διαδικασίες αναμένεται να ξεκινήσουν μέχρι το τέλος του 2025, αυξάνονται οι ανησυχίες ότι ένα αρνητικό αποτέλεσμα όχι μόνο θα παραλύσει την Damen αλλά και τις ολλανδικές ναυτιλιακές βιομηχανίες. Και τα δύο αποτελέσματα θα επιβαρύνουν σημαντικά τις δυνατότητες και την ικανότητα του ναυτιλιακού τομέα της Ευρώπης και τις αμυντικές της φιλοδοξίες. Σαφώς, όταν εξετάζουμε τη ναυπηγική και τις τεχνολογικές δυνατότητες στη ναυπηγική βιομηχανία, η Damen διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην στρατιωτική ικανότητα και το μέλλον της Ευρώπης. Με περίπου 55 εταιρείες παγκοσμίως, η Damen, με έδρα την Ολλανδία, έχει συνολικά έσοδα περίπου 3 δισεκατομμυρίων ευρώ (οικονομικό έτος 2033). Τα Ναυπηγεία Damen, μέσω του τμήματός της Damen Naval, κατέχουν ισχυρή θέση στην αγορά της ευρωπαϊκής ναυπηγικής βιομηχανίας, η οποία χαρακτηρίζεται από ρεκόρ εσόδων και ένα σημαντικό βιβλίο παραγγελιών από το 2023, το οποίο έφτασε τα 11,3 δισεκατομμύρια ευρώ.
Λαμβάνοντας υπόψη τα εκτεταμένα προγράμματα προμηθειών των μελών του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, το μέλλον διαγράφεται λαμπρό για την εταιρεία και τον ολλανδικό ναυτικό και ναυτιλιακό τομέα. Επί του παρόντος, η εταιρεία συμμετέχει στην κατασκευή δύο φρεγατών ανθυποβρυχιακού πολέμου για την Ολλανδία, δύο φρεγατών για το βελγικό ναυτικό και των φρεγατών F126 της Γερμανίας. Επιπλέον, σχεδιάζει τις νέες φρεγάτες αεράμυνας και διοίκησης του ολλανδικού ναυτικού, καθώς και αμφίβια μεταφορικά πλοία. Η εταιρεία αναμένεται επίσης να συμμετάσχει ενεργά σε άλλα ναυτικά προγράμματα στην ΕΕ, αξιοποιώντας το εκτεταμένο δίκτυο ναυπηγείων της σε όλη την Ευρώπη, διατηρώντας παράλληλα ένα ενδιαφέρον χαρτοφυλάκιο εκτός ΕΕ. Εάν όλα αυτά τα έργα απειληθούν ή ανασταλούν, θα είναι δύσκολο για τους Ευρωπαίους ανταγωνιστές ακόμη και να καλύψουν το κενό.
Η απόφαση που έλαβε η ολλανδική εισαγγελία τον Απρίλιο του 2025 να παραπέμψει την Damen στο δικαστήριο ως ύποπτη για δωροδοκία και πλαστογραφία (2006-2017) και παραβίαση κυρώσεων κατά της Ρωσίας μετά το 2022 αποτελεί προς το παρόν δαμόκλειο σπάθη για τα αμυντικά όνειρα της Ευρώπης. Η Damen όχι μόνο θα μπορούσε να αντιμετωπίσει πρόστιμο έως και 10% των ετήσιων πωλήσεών της, αλλά, το πιο ανησυχητικό είναι ότι η εταιρεία, με την τρέχουσα δομή της, θα μπορούσε να αποκλειστεί από τη συμμετοχή της σε διαγωνισμούς για ευρωπαϊκές συμβάσεις. Η Damen έχει ήδη αντιδράσει στον ισχυρισμό περί παραβίασης των κυρώσεων δηλώνοντας ότι πρόκειται για «την προμήθεια ενός ελάχιστου αριθμού πολιτικών γερανών στη Ρωσία. Αυτή η παράδοση πραγματοποιήθηκε εντός της ισχύουσας νομοθεσίας περί κυρώσεων». Η ολλανδική εισαγγελία, ωστόσο, το βλέπει διαφορετικά. Η δίκη για διαφθορά έχει προγραμματιστεί να ξεκινήσει στις 24 Νοεμβρίου, ενώ η δίκη για κυρώσεις αναμένεται να ξεκινήσει πριν από το τέλος του 2025. Αυτές οι εξελίξεις, όπως καταδεικνύεται από την απόφαση των Γερμανών νομοθετών να παγώσουν μια πληρωμή 671 εκατομμυρίων ευρώ προς την Damen για έξι πλοία F126, αφού η εταιρεία δεν πέτυχε τον στόχο παράδοσης, θα μπορούσαν ήδη να απειλήσουν τη συνολική συμφωνία ύψους 9 δισεκατομμυρίων ευρώ με την Damen. Η γερμανική απόφαση ώθησε την ολλανδική κυβέρνηση, καθώς η Damen αντιμετώπιζε πρόβλημα ταμειακής ροής, να εγκρίνει 270 εκατομμύρια ευρώ για την υποστήριξη της Damen. Επί του παρόντος, η εταιρεία είναι σταθερή και η Γερμανία έχει επιβεβαιώσει τη συνέχιση του έργου.
Παρόλα αυτά, η κατάσταση δεν έχει λυθεί και πιθανότατα θα έχει δυνητικά δραματικά αποτελέσματα για τις ευρωπαϊκές αμυντικές προμήθειες. Η Damen αντιμετωπίζει επί του παρόντος μια κατάσταση όπου οι πελάτες και οι ολοκληρωτές αξιολογούν την υπόθεση της δίωξης, εφαρμόζουν παύση πληρωμών, αναστέλλουν νέες βραβεύσεις και παρακρατούν πιστοποιήσεις ορόσημων. Επί του παρόντος, οι συμβάσεις του Ηνωμένου Βασιλείου φημολογούνται ήδη ότι βρίσκονται υπό πολιτικό έλεγχο, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε καθυστερήσεις στις παραδόσεις. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες) θα επανεκτιμήσουν την έκθεσή τους σε μια εταιρεία που διώκεται ποινικά. Οι άδειες εξαγωγής θα αυστηροποιηθούν και οι άδειες ασφαλείας θα αφαιρεθούν. Συνολικά, κάθε αμυντική εταιρεία χρειάζεται την πλήρη εμπιστοσύνη των παραγόντων της αγοράς, ειδικά για τη ρευστότητά της κατά την κατασκευή και την ανάπτυξη. Συνολικά, η Damen θα αποτελέσει επίσης ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για πιο εθνικιστικές πολιτικές «αγοράς εθνικών» γενικά, που ενδεχομένως θα οδηγήσουν σε επαναποθήκευση από τις χώρες σε αξιόπιστα τοπικά ναυπηγεία, καθυστερήσεις στην κατασκευή και υψηλότερο κόστος.
Ενώ όλες οι ελπίδες ότι δεν θα υπάρξουν πραγματικές επιπτώσεις από την υπόθεση Damen δεν θα υπάρξουν, ένα σενάριο καταστροφής, στο οποίο τα πρόστιμα στην εταιρεία θα είναι συγκλονιστικά, ενώ παράλληλα θα αποκλειστεί από τους ευρωπαϊκούς διαγωνισμούς, θα πρέπει ήδη να αξιολογηθεί. Η τρέχουσα γεωπολιτική κατάσταση, σε συνδυασμό με τις απειλές από τη Ρωσία και άλλους, απαιτεί μια σημαντική επέκταση της ευρωπαϊκής άμυνας, τόσο από άποψη χρόνου όσο και από άποψη τεχνολογίας. Εάν τα Ναυπηγεία Damen αντιμετώπιζαν πτώχευση ή αναγκάζονταν να αποχωρήσουν από την αγορά άμυνας, το ερώτημα που θα προέκυπτε θα ήταν: πώς να διατηρηθούν οι δυνατότητες της Damen και ποιος θα ενδιαφερόταν; Δεν θα είναι μια καθαρά ολλανδική κυβερνητική στρατηγική, αλλά μάλλον ένα ολοκληρωμένο ευρωπαϊκό έργο.
Καθώς η ευρωπαϊκή αμυντική ενοποίηση συζητείται ήδη ως πολιτική ή απάντηση της αγοράς σε ελλείψεις παραγωγικής ικανότητας, ευρωπαϊκοί όμιλοι όπως η Fincantieri (Ιταλία), η Naval Group (Γαλλία), η ThyssenKrupp/TKMS (Γερμανία), η Rheinmetall, η Lürssen ή άλλοι θα μπορούσαν να συμμετέχουν. Όπως έδειξε η πρόσφατη εξαγορά ενός γερμανικού ναυπηγείου από την Rheinmetall, υπάρχει όρεξη.
Πιθανότατα, ωστόσο, μια προσέγγιση ευρωπαϊκής κοινοπραξίας θα αντιμετωπίσει επίσης νόμους περί ανταγωνισμού ή εσωτερικές πολιτικές διαμάχες. Όπως αναφέρθηκε πρόσφατα στο Defense News, μια ευρωπαϊκή κοινοπραξία (εθνικοί πρωταθλητές + κυρίαρχος επενδυτής / στρατηγικό ταμείο της ΕΕ) ή προσωρινό κρατικό μετοχικό κεφάλαιο) είναι προτιμότερη. Όλες οι επιλογές, ωστόσο, θα πρέπει επίσης να λαμβάνουν υπόψη τη θέση της Ολλανδίας, καθώς η τελευταία θα πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο ή ακόμα και να πιέσει για μια ημι-εθνικοποίηση για τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας και των δυνατοτήτων του ολλανδικού ναυτιλιακού τομέα.
Αν και προσωπικά δεν υποστηρίζω αυτήν την επιλογή, το παγκόσμιο χαρτοφυλάκιο της Damen, συμπεριλαμβανομένων πιθανών συμφερόντων στην Ασία, ιδίως στις αραβικές χώρες, δεν πρέπει να παραβλεφθεί. Οι ΜΒΧ του Κόλπου (Mubadala, ADQ, PIF) και οι μεγάλοι βιομηχανικοί όμιλοι διαθέτουν άφθονα κεφάλαια και έχουν δραστηριοποιηθεί σε ευρωπαϊκές συμφωνίες, με έμφαση σε σημαντικές επενδύσεις πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων ή εξαγορές σε αμυντικούς τομείς εκτός της περιοχής τους. Τα ναυπηγεία της Damen στον Περσικό Κόλπο, ωστόσο, θα μπορούσαν να αποτελέσουν τον άμεσο συνδετικό κρίκο για περισσότερες κινήσεις πολύ σύντομα.
Ωστόσο, εάν εμπλέκονταν μη ευρωπαϊκά/δυτικά μέρη, πιθανότατα θα ωθούνταν προς τα μη ευαίσθητα εμπορικά τμήματα (σκάφη αναψυχής, ναυπηγική βιομηχανία πολιτικής), καθώς η απόκτηση αμυντικών δυνατοτήτων από αραβικές χώρες ή την Κίνα στην ΕΕ δεν θα αντιμετωπιζόταν ευνοϊκά. Τα ζητήματα εθνικής ασφάλειας και ασφάλειας του ΝΑΤΟ θα καταστήσουν απίθανη μια απόκτηση από μη ΕΕ.
Στην περίπτωση των Ναυπηγείων Damen, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ή οι ίδιες οι Ολλανδοί εξακολουθούν να έχουν μια μακρά λίστα επιλογών. Ένας μεγάλος ναυπηγός υπό πίεση, πιθανώς ακόμη και προς την πτώχευση ή χειρότερα, απαιτεί τώρα μια πολύ προληπτική προσέγγιση από την κυβέρνηση της χώρας του και τα ευρωπαϊκά κόμματα. Η πρώτη επιλογή που πρέπει να αξιολογηθεί είναι η άμεση διαλογή συμβάσεων, στην οποία οι εγγυήσεις έκτακτης ανάγκης θα πρέπει να προστατεύουν τα κρίσιμα για την αποστολή προγράμματα με τα Ναυπηγεία Damen, να επιτρέπουν προσωρινές πληρωμές ορόσημων υπό μεσεγγύηση και να απαιτούν ταχεία διαφάνεια σχετικά με την νομική έκθεση - ταυτόχρονα, να καταρτίζεται ένας χάρτης χωρητικότητας ΕΕ/ΝΑΤΟ για τον εντοπισμό πιθανών ευρωπαϊκών μερών που μπορούν να καλύψουν τα κενά σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Κατά την άποψή μου, ένα άλλο ζήτημα πρέπει να αντιμετωπιστεί χωρίς καθυστέρηση (τώρα): η οριοθέτηση των στρατηγικών περιουσιακών στοιχείων και, εάν απαιτείται, η δυνατότητα ελεγχόμενης πώλησης. Εάν το τελευταίο, το οποίο δεν είναι αναμενόμενο, καταστεί απαραίτητο, οριοθετήστε την αμυντική πνευματική ιδιοκτησία/εργοστάσιο αμέσως και περιορίστε την ιδιοκτησία σε ελεγμένους αγοραστές (Ευρωπαίοι βιομηχανικοί πρωταθλητές, κρατικά υποστηριζόμενες κοινοπραξίες). Μη ευρωπαϊκά κεφάλαια επιτρέπονται μόνο σε μη ευαίσθητα τμήματα.
Τους επόμενους μήνες, υπάρχει ανάγκη επανεκτίμησης της θέσης των Ναυπηγείων Damen. Η ολλανδική κυβέρνηση, ή η νέα κυβέρνηση που θα διοριστεί μετά τις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 2025, θα πρέπει να θεσπίσει μια στρατηγική όχι μόνο για τον μετριασμό των τρεχουσών απειλών για το μέλλον ενός από τους κορυφαίους ναυτιλιακούς παράγοντες, αλλά και για την ενίσχυση των δικών της αμυντικών δυνατοτήτων και της παγκόσμιας θέσης. Εξετάζοντας τις τελευταίες δεκαετίες, ίσως θα πρέπει να εφαρμοστεί μια παρόμοια προσέγγιση όπως στην «Τραπεζική Κρίση», στην οποία το ολλανδικό κράτος απέκτησε πλειοψηφικό μερίδιο σε κρίσιμα για το σύστημα μέρη. Για τις ολλανδικές ναυτιλιακές επιχειρήσεις, καθώς και για τις ευρωπαϊκές ή νατοϊκές δυνατότητες, τα Ναυπηγεία Damen είναι ένας συστημικά κρίσιμος φορέας. Ήρθε η ώρα να δράσουμε. Αυτή τη φορά, να είμαστε προνοητικοί και να αποφύγουμε την επανάληψη της εμπειρίας «Going Dutch!». Η πραγματοποίηση σημαντικών επενδύσεων σε έναν ολλανδικό γίγαντα αυτή τη φορά δεν είναι μόνο ωφέλιμη για την ασφάλεια αλλά και για την οικονομία στο σύνολό της, καθώς συνδέεται στενά με την ενεργειακή μετάβαση και την ανάπτυξη σχεδίων και κατασκευών θαλάσσιων πλοίων με μηδενικές εκπομπές.
*Από linkedin.com