Η χθεσινή ομιλία της φον ντερ Λάιεν για την Κατάσταση της Ένωσης, που έγινε δέκα μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έβαλε την τεχνητή νοημοσύνη, την καθαρή βιομηχανία και την ψηφιακή αυτονομία στον πυρήνα αυτής της στρατηγικής. Το μήνυμα, σε μια περίοδο γεωπολιτικών κραδασμών και αμείλικτου ανταγωνισμού, ήταν εξόχως τεχνολογικό: η ανεξαρτησία περνά μέσα από την καινοτομία και την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς.
Η τεχνητή νοημοσύνη, η πράσινη βιομηχανία, η κυκλική οικονομία και η ψηφιακή καινοτομία στον πυρήνα της νέας ευρωπαϊκής στρατηγικής
Η ομιλία για την Κατάσταση της Ένωσης δεν περιορίστηκε σε πολιτικά μηνύματα ενότητας και αλληλεγγύης. Έθεσε στο επίκεντρο μια πραγματικότητα: η μάχη για την Ευρώπη είναι και μάχη για την τεχνολογική ανεξαρτησία της. Σε έναν κόσμο, όπου οι γεωπολιτικές εξαρτήσεις εργαλειοποιούνται, η Ευρώπη δηλώνει αποφασισμένη να χτίσει δικές της υποδομές, δική της παραγωγική βάση και δικά της πρότυπα στον χώρο της τεχνολογίας.
Ψηφιακή ανεξαρτησία και ΑΙ ως καταλύτης
Στην πρώτη γραμμή του σχεδίου βρίσκεται η τεχνητή νοημοσύνη. Η Επιτροπή δεσμεύεται για μαζικές επενδύσεις σε τεχνητή νοημοσύνη, κβαντική υπολογιστική και Giga ΑΙ εργοστάσια. Η στόχευση είναι διπλή: αφενός να στηριχθούν οι νεοφυείς επιχειρήσεις, που αναπτύσσουν μοντέλα επόμενης γενιάς, αφετέρου να διασφαλιστεί ότι τα δεδομένα, τα συστήματα και τα πρότυπα θα παραμείνουν εντός ευρωπαϊκής δικαιοδοσίας.
Η «διακήρυξη για την τεχνητή νοημοσύνη», που θα παρουσιάσουν οι μεγαλύτεροι τεχνολογικοί όμιλοι της ηπείρου, σηματοδοτεί την πρόθεση του ιδιωτικού τομέα να ευθυγραμμιστεί με τον στόχο της τεχνολογικής κυριαρχίας.
Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: η Ευρώπη δεν μπορεί να μείνει καταναλωτής καινοτομιών, που αναπτύσσονται στις ΗΠΑ ή στην Ασία. Αντίθετα, θέλει να αναδειχθεί σε παραγωγό, επενδύοντας σε κέντρα υπολογιστικής ισχύος, στην έρευνα και στη δημιουργία ενός ενιαίου ψηφιακού οικοσυστήματος.
Καθαρή τεχνολογία «Made in Europe»
Δεύτερος άξονας, η πράσινη βιομηχανία. Η Πρόεδρος της Επιτροπής συνέδεσε χθες ρητά την ανταγωνιστικότητα με την απανθρακοποίηση, προαναγγέλλοντας πράξη επιτάχυνσης για στρατηγικούς τομείς και δέσμη μέτρων για μπαταρίες: €1,8 δισ. σε ίδια κεφάλαια για παραγωγή στην Ευρώπη και ισχυρό κριτήριο «Made in Europe» στις δημόσιες συμβάσεις.
Στόχος, ένας ενάρετος κύκλος προσφοράς-ζήτησης που θα ρίξει το κόστος και θα θωρακίσει κρίσιμες αλυσίδες, από ηλεκτρικά οχήματα έως αποθήκευση ενέργειας. Η ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας για σπάνιες πρώτες ύλες μειώνει στρατηγικές εξαρτήσεις και δημιουργεί τοπικές αλυσίδες αξίας.
Η ανάπτυξη ηλεκτρικών αυτοκινήτων χαμηλού κόστους, η κατασκευή μπαταριών και η ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας θεωρούνται θεμέλια της νέας βιομηχανικής πολιτικής. Παράλληλα, προωθείται μια «πράξη επιτάχυνσης απανθρακοποίησης», που φιλοδοξεί να στηρίξει στρατηγικούς τομείς, ώστε να αντέξουν τον παγκόσμιο ανταγωνισμό.
Χρηματοδότηση και Scaleup Europe
Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια, που αναγνωρίζει η Επιτροπή, είναι η περιορισμένη πρόσβαση σε κεφάλαια. Οι ευρωπαϊκές νεοφυείς επιχειρήσεις συχνά στρέφονται σε ξένους επενδυτές, με αποτέλεσμα πλούτος και θέσεις εργασίας να μεταφέρονται εκτός Ευρώπης.
Η Επιτροπή απαντά με το ταμείο «Scaleup Europe», ένα εργαλείο πολλών δισεκατομμυρίων που θα στηρίξει την κλιμάκωση εταιρειών σε τομείς, όπως η βιοτεχνολογία, η ΑΙ και η κβαντική τεχνολογία.
Πέρα από το Scaleup Europe, προχωρά πλαίσιο απλούστευσης, που μειώνει κόστος συμμόρφωσης για επιχειρήσεις και θεσπίζει ταχύτερες εγκρίσεις για έργα ψηφιακής και καθαρής τεχνολογίας. Η φιλοσοφία είναι πρακτική: λιγότερη γραφειοκρατία, περισσότερη κλίμακα, εστίαση σε αποτελέσματα.
Χωρίς ρεαλισμό στα δεδομένα, στις δεξιότητες και στις προμήθειες, κανένα mega-σχέδιο δεν θα αποδώσει. Η έμφαση σε πρωτοπόρες αγορές και κριτήρια καινοτομίας στις δημόσιες συμβάσεις μπορεί να επιταχύνει επενδύσεις σε έργα με υψηλό πολλαπλασιαστή.
Ενιαία αγορά και πέμπτη ελευθερία
Έτερος άξονας προτεραιότητας είναι η ενιαία ευρωπαϊκή αγορά, η οποία παρά το μέγεθος της, παραμένει ημιτελής σε κεφάλαια, ενέργεια και τηλεπικοινωνίες. Με ορίζοντα το 2028, η Επιτροπή δεσμεύεται να παρουσιάσει ένα χάρτη πορείας για την ολοκλήρωσή της σε τομείς, όπως η ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες και οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες.
Η ψηφιακή ενοποίηση δεν είναι αφηρημένη ιδέα: χωρίς διαλειτουργικές υποδομές, σύγκλιση στα φορολογικά κίνητρα για καινοτομία και ενιαίο πλαίσιο διακυβέρνησης δεδομένων, οι ευρωπαϊκές τεχνολογίες θα συνεχίσουν να κλιμακώνονται αλλού.
Ταυτόχρονα, η εισαγωγή μιας «πέμπτης ελευθερίας» - για τη γνώση και την καινοτομία - φιλοδοξεί να δημιουργήσει ενιαίο χώρο έρευνας και ανάπτυξης, χωρίς εσωτερικούς φραγμούς.
Ασφάλεια δεδομένων και ενεργειακή ανεξαρτησία
Κατά την Επιτροπή, η τεχνολογική κυριαρχία δεν περιορίζεται στην οικονομία, αλλά η τεχνολογία διασταυρώνεται και με την ασφάλεια. Η δέσμευση για διαστημική επιτήρηση σε πραγματικό χρόνο, για ευρωπαϊκό «τείχος drones» στην ανατολική πτέρυγα και για «Ενεργειακές Λεωφόρους», που ξεμπλοκάρουν κρίσιμα σημεία στα δίκτυα αποτυπώνει μια λογική στρατηγικής αυτονομίας: άμυνα, ενέργεια και ψηφιακή κυριαρχία λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία.
Οι «Ενεργειακές Λεωφόροι» που θα αντιμετωπίσουν κρίσιμα σημεία συμφόρησης στα δίκτυα ηλεκτρισμού, η ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας για σπάνιες πρώτες ύλες και η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης για την άμυνα, είναι όψεις του ίδιου νομίσματος: η Ευρώπη δεν θέλει να εξαρτάται ούτε από ρωσικά καύσιμα, ούτε από κινεζικές πρώτες ύλες, ούτε από αμερικανικά cloud, χωρίς, όμως, να κλείσει την πόρτα σε συμμαχίες με εταίρους που μοιράζονται πρότυπα και αξίες.
Χειραγώγηση πληροφοριών
Στον άξονα της δημοκρατικής ανθεκτικότητας, η πρόταση για Ευρωπαϊκή Ασπίδα Δημοκρατίας και νέο κέντρο αντιμετώπισης χειραγώγησης πληροφοριών δένει με τεχνικά και θεσμικά εργαλεία: διαφάνεια αλγορίθμων, ενισχυμένη εποπτεία πλατφορμών και στήριξη ανεξάρτητων μέσων.
Η προστασία ανηλίκων στα κοινωνικά δίκτυα, με έμφαση στην επαλήθευση ηλικίας και στον γονεϊκό έλεγχο, μεταφράζει την τεχνολογία σε κοινωνική πολιτική, περιορίζοντας τοξικούς μηχανισμούς εθισμού και διατηρώντας ταυτόχρονα ανοικτό το διαδίκτυο στην καινοτομία και την ελευθερία έκφρασης.
(από sepe.gr, 11/09/2025)