Για όσους είδαν τη φωτιά να κατατρώει το βιoς τους, τα βουνά και τα λαγκάδια τους, βρέθηκαν στα σωθικά της κόλασης, μες στον πηχτό από καπνούς και αποκαΐδια αέρα, πάλεψαν τις φλόγες με λάστιχα, πριόνια, τρακτέρ, εκσκαφείς και γυμνά χέρια, όσα έγιναν δεν ήταν αρκετά.
Και πράγματι δεν ήταν. Προχωρήσαμε στην ανίχνευση και παρακολούθηση των πυρκαγιών με δορυφόρους, drones, εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, ενισχύσαμε την καταστολή με δασοκομάντος, νέο δυναμικό και εξοπλισμό, αποτρέπουμε ανθρώπινες απώλειες με το 112, ωστόσο λείπουν κρίσιμοι κρίκοι στις στρατηγικές προσέγγισης των συχνότερων και καταστροφικότερων πυρκαγιών, στη διερεύνηση των συνθηκών εκδήλωσής τους, στην κατανόηση της φύσης τους. Διότι αυτή έχει αλλάξει δραματικά.
Είναι άσκοπο να επαναλαμβάνουμε αυτο-αθωωτικά τις αγιάτρευτες αιτίες της γνωστής εκρηκτικής συνθήκης χωρίς να κάνουμε κάτι εναντίον τους. Δηλαδή, ενώ παραδεχόμαστε ότι τον εύφλεκτο καμβά που πυροδοτεί κατά 95% το ανθρώπινο χέρι έχουν χτίσει η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή ως μεγα-επιταχυντής των ακραίων καιρικών συνθηκών, η εγκατάλειψη της υπαίθρου και πατροπαράδοτων μεθόδων διαχείρισης των δασών, και η εισχώρηση του αστικού ιστού μέσα στη φύση, ταυτόχρονα δεν κάνουμε σχεδόν τίποτα για αλλαγή τροπαρίου. Που σημαίνει ότι δεν έχουμε κατανοήσει πόσο κρίσιμο είναι αυτό το μεταλλασσόμενο πλέγμα αιτιών και πόσο περισσότερα και πολυπλοκότερα συστήματα πρόληψης και αποτροπής χρειάζεται να οικοδομήσουμε για να αντιμετωπίσουμε τις μεγάλης έντασης πυρκαγιές και τις μεγαπυρκαγιές που γεννάει.
Οι λεγόμενες πυρκαγιές έκτης γενιάς δεν είναι οι τυπικές δασικές πυρκαγιές, αλλά κινούμενες πύρινες θύελλες που επεκτείνονται βίαια, απρόβλεπτα και ανεξέλεγκτα. Απελευθερώνουν τόσο μεγάλες ποσότητες ενέργειας, που τροποποιούν διαρκώς τις καιρικές συνθήκες. Δημιουργούν μετατοπιζόμενες κατακόρυφες καταιγίδες, πυροστροβίλους και κολόνες από καύτρες, οι οποίες όταν καταρρέουν εξαπλώνουν τη φωτιά εκθετικά και ολέθρια. Οι μεγαπυρκαγιές, που πρωτοεμφανίστηκαν στην Ευρώπη το 2017 και κάθε χρόνο πυκνώνουν (κατά 117% αυξήθηκαν φέτος οι καμένες εκτάσεις στην Ε.Ε.), καταβροχθίζουν χιλιάδες στρέμματα μέσα σε λίγες ώρες και είναι σχεδόν αδύνατο να κατασταλούν με τα διαθέσιμα επίγεια και εναέρια μέσα και ηρωικές πράξεις. Οι πυροσβέστες μπορούν να αντιμετωπίσουν πυρκαγιές έντασης έως 10.000 κιλοβάτ ανά τετραγωνικό μέτρο. Η πρώτη πυρκαγιά έκτης γενιάς στην Ε.Ε., που ξέσπασε στην Πορτογαλία, είχε ισχύ 140.000 κιλοβάτ/τ.μ. – στη Δαδιά 90.000 κιλοβάτ/τ.μ.
Ειδικοί στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη υποδεικνύουν εμφατικά τη σημασία της αναβαθμισμένης πρόληψης – αυτή είναι η κύρια άμυνά μας. Δεν αρκούν οι απαραίτητες αντιπυρικές ζώνες, οι καλύτεροι καθαρισμοί οικοπέδων και η συστηματικότερη απομάκρυνση καύσιμης ύλης. Χρειάζεται, λένε, επιπλέον, σχεδιασμός της γεωργικής δραστηριότητας και αλλαγές στη χρήση γης. Μιλούν για κερδοφόρα αγροτοδασικά μωσαϊκά, όπου, εάν ξεσπάσει φωτιά, αυτή δεν μπορεί εύκολα να εξαπλωθεί. Βοσκοτόπια που εναλλάσσονται με καλλιεργημένες εκτάσεις, οικονομικά εκμεταλλεύσιμα δάση και αυτοφυή βλάστηση. Μιλούν για ανθεκτικότερα τοπία με έλεγχο της οικιστικής εξάπλωσης σε περιοχές υψηλού κινδύνου. Για μάχη κατά της φωτιάς με φωτιά, που είναι αρχαία τεχνική διαχείρισης του φυτικού πλούτου. Σήμερα θεωρούνται ξανά σωτήριες οι χαμηλής έντασης ελεγχόμενες εκ προθέσεως πυρκαγιές κατά τους ψυχρότερους μήνες του χρόνου, οι οποίες μειώνουν τη συσσωρευμένη βιομάζα και διατηρούν τη δομή και τη σύνθεση των δασών. Ή χρησιμεύουν, όπως στη χώρα μας, ως πυροσβεστικό εργαλείο· με τεχνικές αντιπύρ ανακόπηκε πρόσφατα πορεία φωτιάς στη Ζάκυνθο.
Δεν υπάρχουν απαντήσεις σε έναν χώρο χωρίς στρατηγική και ορίζοντα. Η Μεσόγειος φλέγεται. Παντού, σε Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, Τουρκία, Αλβανία, Μαυροβούνιο, περιοχές εκκενώνονται, δάση, καλλιέργειες, σπίτια, επιχειρήσεις, οχήματα καίγονται, άνθρωποι τραυματίζονται ή και χάνονται, πυροσβέστες και εθελοντές υπερβαίνουν όρια μέσα στην αιμάσσουσα γραμμή των μετώπων.
Το πνεύμα γεννάει λύσεις στα πιο δραματικά αδιέξοδα, στους πιο ισχυρούς σπασμούς του βίου. Η Μεσόγειος πασχίζει να ανασυστήσει τις καταρρέουσες συντεταγμένες προστασίας του φυσικού κεφαλαίου αποσείοντας ό,τι πάει να σκιάσει το μέλλον του. Εμείς;
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")