από 350 αεροπορικές εταιρείες να δεσμεύονται για μηδενικές εκπομπές έως το 2050, η αεροπορία προσπαθεί να αποδείξει ότι η παγκόσμια συνδεσιμότητα μπορεί να είναι συμβατή με την κλιματική ευθύνη.
Η Δέσμευση για το Κλίμα
Η φιλοδοξία της αεροπορίας είναι τολμηρή: μηδενικές εκπομπές σε ολόκληρο τον τομέα έως το 2050. Η δέσμευση, που έγινε μέσω της IATA και υποστηρίχθηκε από τον ICAO, είναι ένας από τους σπάνιους στόχους για το κλίμα σε ολόκληρο τον κλάδο στον κόσμο.
Αλλά η φιλοδοξία δεν είναι δράση. Το σχέδιο δεν περιλαμβάνει δεσμευτικά ορόσημα για το 2030 ή το 2040 και μεγάλο μέρος του βασίζεται σε αντισταθμίσεις άνθρακα παρά σε πραγματικές μειώσεις. Οι επικριτές λένε ότι το χάσμα μεταξύ της δέσμευσης και της πορείας διευρύνεται.
Το Τίμημα του Μετασχηματισμού
Η απαλλαγή από τον άνθρακα στην αεροπορία δεν αφορά μόνο καθαρότερα αεροπλάνα και καύσιμα — πρόκειται για τη χρηματοδότηση ενός μετασχηματισμού σε ολόκληρο τον κλάδο.
- 4,7 τρισεκατομμύρια δολάρια: το εκτιμώμενο κόστος για την επίτευξη μηδενικών καθαρών εκπομπών έως το 2050.
- 174 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως: ο ετήσιος λογαριασμός για σχεδόν τρεις δεκαετίες.
- 1,5 τρισεκατομμύρια δολάρια: απαιτούνται μόνο για την παραγωγή SAF.
Οι αεροπορικές εταιρείες έχουν ήδη υπογράψει περισσότερα από 45 δισεκατομμύρια δολάρια σε συμβάσεις SAF, αλλά αυτό καλύπτει μόνο ένα κλάσμα. Το πραγματικό ερώτημα είναι ποιος πληρώνει: οι επιβάτες, οι κυβερνήσεις ή οι μέτοχοι.
SAF: Ο ακρογωνιαίος λίθος με τις ρωγμές
Τα βιώσιμα αεροπορικά καύσιμα (SAF) αποτελούν κεντρικό στοιχείο της στρατηγικής του τομέα. Τα SAF μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές κύκλου ζωής έως και 80% σε σύγκριση με την κηροζίνη.
Αλλά στην πράξη:
- Λιγότερο από το 1% των παγκόσμιων αεροπορικών καυσίμων είναι SAF σήμερα.
- Ακόμα και με τον διπλασιασμό της παραγωγής, αναμένεται μόνο 0,7% το 2025.
- Τα SAF είναι περίπου τρεις φορές πιο ακριβά από τα καύσιμα αεριωθούμενων.
Η πρόκληση είναι βαθύτερη. Οι πρώτες ύλες όπως το χρησιμοποιημένο μαγειρικό λάδι ή τα γεωργικά απόβλητα είναι περιορισμένες και η κατασκευή νέων μονάδων SAF διαρκεί χρόνια. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, ακόμη και αν όλα τα υπάρχοντα και τα προγραμματισμένα έργα SAF τεθούν σε λειτουργία, θα καλύψουν μόνο το 2-4% της παγκόσμιας ζήτησης έως το 2030. Η βιομηχανία χρειάζεται περισσότερο από το διπλάσιο τουλάχιστον 10% της χρήσης SAF έως το 2030 για να παραμείνει ευθυγραμμισμένη με μια πορεία μηδενικών καθαρών εκπομπών.
Ένας Διαιρεμένος Ουρανός
Η πολιτική διαμορφώνει τον ρυθμό της αλλαγής:
- Ηνωμένες Πολιτείες: Ξεκίνησαν με γενναιόδωρα κίνητρα SAF, πολλά από αυτά ανατράπηκαν το 2025, δημιουργώντας αβεβαιότητα.
- Ευρώπη: Σκληρή οδήγηση με δεσμευτικές εντολές - ανάμειξη 2% SAF από το 2025, αύξηση σε 70% έως το 2050, παράλληλα με αυστηρότερη τιμολόγηση άνθρακα.
- Ασία & Αναδυόμενες Αγορές: Η Ιαπωνία στοχεύει σε 10% SAF έως το 2030. Η Βραζιλία και η Κίνα έχουν μέτρια σχέδια.
Το αποτέλεσμα είναι άνισος ανταγωνισμός: οι αεροπορικές εταιρείες σε περιοχές με αυστηρούς κανόνες αντιμετωπίζουν υψηλότερο κόστος από εκείνες αλλού.
Το Ερώτημα της Αντιστάθμισης
Ακόμα και με SAF και αεροσκάφη επόμενης γενιάς, η αεροπορία θα εξακολουθεί να εκπέμπει CO₂ το 2050. Οι αντισταθμίσεις - η πληρωμή για έργα όπως η φύτευση δέντρων ή οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας - ήταν η εφεδρική λύση.
Αλλά η αξιοπιστία βρίσκεται υπό πυρά:
Ορισμένες αντισταθμίσεις έχουν κριθεί αναποτελεσματικές ή έχουν υπολογιστεί διπλά.
Τα ζητήματα μονιμότητας παραμένουν, για παράδειγμα, τα δάση μπορούν να καούν, οι πιστώσεις μπορούν να εξαφανιστούν.
Ένα σημείο καμπής ήρθε το 2023, όταν μια έρευνα αποκάλυψε ότι περισσότερο από το 90% των αντισταθμίσεων για τη διατήρηση των τροπικών δασών από έναν σημαντικό επαληθευτή ήταν ουσιαστικά άχρηστες. Τα δάση δεν απειλούνταν στην πραγματικότητα, πράγμα που σημαίνει ότι οι πιστώσεις έκαναν ελάχιστα για την πρόληψη των εκπομπών. Περιπτώσεις όπως αυτή έπληξαν την εμπιστοσύνη του κοινού και τόνισαν την ανάγκη για αυστηρότερους κανόνες.
Οι ρυθμιστικές αρχές κινούνται γρήγορα. Ο ΟΗΕ σχεδιάζει ένα νέο σύστημα πίστωσης, η Ευρώπη θα απαγορεύσει αόριστους ισχυρισμούς όπως «πτήσεις με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα» έως το 2026 και οι ρυθμιστικές αρχές των ΗΠΑ καταπολεμούν τις δόλιες πιστώσεις. Οι αντισταθμίσεις μπορεί να παραμείνουν μέρος της εργαλειοθήκης, αλλά δεν μπορούν πλέον να είναι η εύκολη απάντηση.
Πράσινες Υποσχέσεις Υπό Νομική Πυρά
Το πράσινο μάρκετινγκ δοκιμάζεται τώρα στα δικαστήρια:
Η Delta Air Lines μηνύθηκε για τον ισχυρισμό της για την «πρώτη αεροπορική εταιρεία με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα στον κόσμο».
Η United Airlines αντιμετώπισε νομικές προκλήσεις που σχετίζονται με τα προγράμματα αντισταθμίσεων.
Αυτή η τάση εξαπλώνεται. Ομαδικές αγωγές στις ΗΠΑ κατηγορούν τις αεροπορικές εταιρείες ότι παραπλανούν τους πελάτες με ισχυρισμούς περί ουδετερότητας άνθρακα ή υπερβολικών οφελών αντιστάθμισης. Στην Ευρώπη, οι ρυθμιστικές αρχές έχουν προειδοποιήσει ότι οι αόριστοι ή απόλυτοι ισχυρισμοί δεν θα γίνουν ανεκτοί. Οι αρχές προστασίας των καταναλωτών ετοιμάζονται να επιβάλουν πρόστιμα για αβάσιμη διαφήμιση.
Στις ΗΠΑ, οι γενικοί εισαγγελείς πολιτειών αρχίζουν επίσης να διερευνούν ισχυρισμούς βιωσιμότητας των αεροπορικών εταιρειών. Αυτό που παλαιότερα απορρίπτονταν ως αισιόδοξες δημόσιες σχέσεις αποτελεί πλέον σοβαρό νομικό κίνδυνο.
Κέρδη σήμερα, επιλογές αύριο
Το 2025 ήταν μια δυνατή χρονιά για την αεροπορία. Τα ταξίδια ακμάζουν, οι τιμές των καυσίμων έχουν μειωθεί και τα κέρδη έχουν επιστρέψει.
Αυτό δημιουργεί μια ευκαιρία: οι αεροπορικές εταιρείες θα μπορούσαν να επανεπενδύσουν αυτά τα κέρδη στη βιωσιμότητα αγοράζοντας περισσότερα SAF, εκσυγχρονίζοντας στόλους ή υποστηρίζοντας τεχνολογίες υδρογόνου και ηλεκτρικής ενέργειας.
Αλλά η προσοχή παραμένει. Πρέπει οι αεροπορικές εταιρείες να ξοδεύουν μεγάλα ποσά τώρα και να διακινδυνεύουν την ανταγωνιστικότητα ή να επιστρέφουν κέρδη στους μετόχους; Το ιστορικό πτωχεύσεων κατά τη διάρκεια υφέσεων κάνει τα στελέχη επιφυλακτικά.
Ένα νοητικό πείραμα: αν κάθε επιβάτης παγκοσμίως πλήρωνε μόνο 20 δολάρια επιπλέον ανά εισιτήριο, θα μπορούσε να συγκεντρώσει πάνω από 90 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, που θα ήταν περισσότερο από το μισό του ετήσιου κόστους απαλλαγής από τον άνθρακα της αεροπορίας.
Ο τομέας έχει θέσει τον προορισμό του: μηδενικές εκπομπές έως το 2050. Αλλά το σχέδιο πτήσης παραμένει ασαφές.
Τι χρειάζεται:
- Σαφήνεια: Ενδιάμεσα ορόσημα για το 2030, το 2035 και το 2040, όχι απλώς ένας μακρινός στόχος του 2050.
- Αξιοπιστία: Ειλικρινής καταγραφή των πραγματικών μειώσεων έναντι των αντισταθμίσεων.
- Λογοδοσία: Ισχυρότερη διακυβέρνηση, ευθυγράμμιση της παγκόσμιας πολιτικής και έλεγχος από τους επενδυτές.
Η αεροπορία έχτισε τη φήμη της στην ασφάλεια και την εμπιστοσύνη. Κάθε περιστατικό διερευνάται, κάθε μάθημα εφαρμόζεται. Η ίδια αυστηρότητα απαιτείται τώρα για τη βιωσιμότητα. Οι υποσχέσεις από μόνες τους δεν θα πετύχουν. Μόνο η σαφής δράση, η διαφανής αναφορά και η κοινή ευθύνη θα διατηρήσουν την αεροπορία σε τροχιά προς ένα μέλλον με μηδενικές εκπομπές ρύπων.