Μια έκδοση του Πολυτεχνείου Κρήτης δείχνει τον δρόμο. Η πορεία αυτή είναι πολύ σημαντική, ειδικά για τη χώρα μας, όπου υπάρχουν περισσότερα από 300 λιμάνια, τα περισσότερα μικρά, κάποια μεσαία και λίγα μεγάλα. Με τον μεγάλο αριθμό νησιών, τις ακτοπλοϊκές γραμμές αλλά και με μεγάλο όγκο θαλάσσιου εμπορίου και το 21% της παγκόσμιας χωρητικότητας εμπορικών πλοίων σε εταιρείες ελληνικών συμφερόντων, τα λιμάνια και οι θαλάσσιες μεταφορές έχουν ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα. Ταυτοχρόνως, η πλειονότητα των λιμανιών βρίσκεται μέσα σε κατοικημένες περιοχές και η λειτουργία τους επηρεάζει, άμεσα ή έμμεσα, από περιβαλλοντική άποψη μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Και βέβαια λόγω μικρού μεγέθους, αλλά και έλλειψης έργων, είναι ακόμη πολύ πίσω σε τεχνολογικές εφαρμογές.
Η χρήση ρυπογόνων καυσίμων, η συσσώρευση πλοίων στα λιμάνια ή σε κοντινά αγκυροβόλια με αναμμένες τις μηχανές, η απόρριψη σκουπιδιών, η κυκλοφοριακή συμφόρηση στους γύρω δρόμους αποτελούν πλευρές μιας άσχημης πραγματικότητας για όσους ζουν κοντά στα λιμάνια, εργάζονται ή εξυπηρετούνται απ’ αυτά. Επιπλέον, η ναυσιπλοΐα έχει το δικό της σημαντικό μερίδιο από τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Στην Ελλάδα, το 2020 οι παραγόμενες εκπομπές CO2 έφτασαν τους 7,4 εκατ. τόνους και αποτελούν το 33% του τομέα των μεταφορών, έναντι 15,3% στην Ε.Ε.
«Ο κανονισμός FuelEU Maritime προβλέπει ότι η ένταση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την ενέργεια που χρησιμοποιείται στα πλοία θα μειωθεί σταδιακά κατά 80% έως το 2050, για σκάφη με ολική χωρητικότητα άνω των 5.000 τόνων», λέει στην «Κ» ο καθηγητής της Σχολής Χημικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης Θεοχάρης Τσούτσος. «Εχοντας κεντρικό στόχο την απανθρακοποίηση τίθεται ο στόχος της πράσινης μετάβασης των λιμανιών και η αναβάθμισή τους σε ενεργειακούς κόμβους». Στην προσπάθεια αυτή ήρθε να συμβάλει η μελέτη του Εργαστηρίου Ανανεώσιμων και Βιώσιμων Ενεργειακών Συστημάτων της Σχολής Χημικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης με τίτλο «Λιμάνια σε πράσινη μετάβαση», που αποτελεί έναν πρακτικό οδηγό για λιμάνια μηδενικών εκπομπών αερίων.
Στόχος είναι «η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, με πράσινες υποδομές σε παράκτιες περιοχές και προστασία των ακτών από τη διάβρωση και τις πλημμύρες, συμβάλλοντας στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και του περιβάλλοντος, αλλά και στην ανάπτυξη του τουρισμού και της οικονομίας», σημειώνεται στην έκδοση. Για την υλοποίησή της συνεργάστηκαν οι Νικόλαος Σκαράκης, Γεωργία Σκινήτη, Αφροδίτη Στρατή, Σταυρούλα Τουρνάκη, Σοφία Τσεμεκίδη, Μαρία Φράγκου και ο καθηγητής Θεοχάρης Τσούτσος, σε συνεργασία με το Ιδρυμα Χάινριχ Μπελ (Γραφείο Θεσσαλονίκης).
Προβλήματα και προτάσεις
Τα προβλήματα στην Ελλάδα είναι σοβαρά. Ο Πειραιάς έχει καταγραφεί στην τρίτη θέση όσον αφορά τις εκπομπές CO2 μεταξύ των ευρωπαϊκών λιμανιών (πίσω από το Ρότερνταμ και την Αμβέρσα), αλλά στην πρώτη θέση όσον αφορά τον ποιοτικό δείκτη εκπομπές ανά τόνο εμπορευμάτων. Ο Πειραιάς είχε 4,05 ktn CO2 ανά ktn διακινούμενου εμπορεύματος, όταν η δεύτερη σε εκπομπές Βρέμη είχε 2,89, η Βαρκελώνη 2,86, και η Αμβέρσα πολύ πιο κάτω στο 1,66, το Ρότερνταμ 1,45 και το Αμβούργο 1,29. Τα μέτρα και οι τεχνολογίες που προτείνει η ομάδα του Πολυτεχνείου Κρήτης ομαδοποιούνται σε τέσσερις κύριες κατηγορίες:
• Την εξοικονόμηση ενέργειας. Με έξυπνα συστήματα ενεργειακής διαχείρισης, παροχή ρεύματος στα πλοία από την ξηρά, έλεγχο της ταχύτητας των πλοίων πλησίον του λιμανιού, κ.ά.
• Την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες τεχνολογίες στα λιμάνια είναι τα φωτοβολταϊκά και οι ανεμογεννήτριες.
• Τα εναλλακτικά καύσιμα: βιοκαύσιμα, υδρογόνο και μετατροπή αποβλήτων, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την τροφοδοσία λιμενικών λειτουργιών.
• Την αποθήκευση ενέργειας και τα έξυπνα μικροδίκτυα για τη βέλτιστη ενσωμάτωση και τη διαχείριση καθαρής ενέργειας.
Ο κ. Τσούτσος υπογραμμίζει ιδιαίτερα την ανάγκη για εκπαίδευση και πιστοποίηση του προσωπικού των λιμανιών, ενώ σημειώνει ότι υπάρχουν σημαντικές δυνατότητες στην Ελλάδα. «Το λιμάνι του Ηρακλείου έχει ολοκληρώσει μελέτη για την εγκατάσταση πέντε θέσεων ηλεκτροδότησης πλοίων από την ξηρά, προϋπολογισμού 22 εκατ. ευρώ. Τα πλοία θα σβήνουν τις δευτερεύουσες μηχανές τους, με αποτέλεσμα να μειωθεί η ατμοσφαιρική ρύπανση στην πόλη και να εξοικονομούνται 22.000 τόνοι CO2 ετησίως», αναφέρεται στην έκδοση.
Το λιμάνι ήταν διαχρονικά χώρος τεχνολογικών καινοτομιών. Μία από τις πιο πρόσφατες καινοτομίες ήταν το εμπορευματοκιβώτιο (container). Το μέλλον θα φέρει ανανεώσιμη ενέργεια και τρόπους αποθήκευσής της, ρομποτική, αυτόνομα οχήματα, έξυπνες και απομακρυσμένες λειτουργίες κ.λπ. για καθαρότερα λιμάνια και βιώσιμες κοινωνίες.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")