Πριν από δύο δεκαετίες, εργοστάσια επεξεργασίας σπανίων γαιών για την κατασκευή μαγνητών στην Ιντιάνα και άλλες Πολιτείες των ΗΠΑ μετέφεραν την παραγωγή τους στην Κίνα. Η παγκοσμιοποίηση ήταν στο απόγειό της και το περιβόητο «outsourcing», η λατρεμένη λέξη των μάνατζερ και των μετόχων, καθώς υποσχόταν θεαματική μείωση του κόστους παραγωγής λόγω των φθηνών χεριών των Κινέζων και άλλων προκομμένων λαών της Απω Ανατολής.
Αυτά όλα συνέβαιναν στην αρχή της χιλιετίας, όταν όλοι είχαν πειστεί ότι τα οικονομικά και εμπορικά σύνορα είχαν πέσει οριστικά και ότι «η Ιστορία είχε τελειώσει» – το σοκ της 11ης Σεπτεμβρίου ερμηνευόταν ακόμη ως ένα «ατύχημα» και ως αστοχία των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών.
Μεγάλες ελλείψεις
Ο χρόνος όμως έφερε τα πράγματα διαφορετικά. Εσχάτως (επαν)έφερε και τον Ντόναλντ Τραμπ με ανανεωμένες πολεμικές διαθέσεις – ευτυχώς μόνο στον τομέα του διεθνούς εμπορίου. Το «chicken game», που παίζει με τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ εδώ και ένα εξάμηνο ο αμερικανός πρόεδρος, έχει σπείρει τη σύγχυση παγκοσμίως και έχει εκθέσει σε απειλές επιβίωσης βιομηχανικούς κολοσσούς της πατρίδας του.
Αναπόφευκτα το πρόβλημα είναι και ευρωπαϊκό. Την περασμένη Τετάρτη το Reuters μετέδωσε ότι ήδη κάποιες εταιρείες εξαρτημάτων αυτοκινήτων στην Ευρώπη περιόρισαν την παραγωγή τους λόγω έλλειψης μαγνητών και ημιαγωγών.
Την Τετάρτη η BMW ανακοίνωσε ότι το δίκτυο προμηθειών της έχει επηρεαστεί, αλλά «για την ώρα οι μονάδες λειτουργούν κανονικά». Την ίδια ημέρα η Mercedes-Benz αποκάλυψε ότι «αναζητεί τρόπους για να προστατεύσει την αλυσίδα προμηθειών της».
Το μέγεθος του προβλήματος αποκαλύφθηκε ξαφνικά μετά τη δραματική επιδείνωση του κλίματος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας των τελευταίων ημερών.
Απειλές αντιμετωπίζουν και άλλοι κλάδοι του δευτερογενούς τομέα, τα προϊόντα των οποίων χρησιμοποιούν μαγνήτες, μπαταρίες και ημιαγωγούς – κυρίως εταιρείες υψηλής τεχνολογίας.
Διότι μετά την εκεχειρία 90 ημερών που συμφωνήθηκε στη Γενεύη μεταξύ των δύο οικονομικών και εμπορικών υπερδυνάμεων του πλανήτη στις 12 Μαΐου – μια εκεχειρία που συνοδεύτηκε με υποσχέσεις για μείωση των αμερικανικών δασμών στα κινεζικά προϊόντα από το 145% στο 30% και των κινεζικών δασμών στα αμερικανικά προϊόντα από το 125% στο 10% – όλοι πίστεψαν ότι εν τέλει θα πρυτανεύσει το αίσθημα αυτοσυντήρησης και η κοκορομαχία δεν θα έχει μοιραία κατάληξη.
Στη Γενεύη το Πεκίνο ήρε την απόφαση που είχε λάβει δίκην αντιποίνων στους δασμούς Τραμπ στις 4 Απριλίου για γενική αναστολή των εξαγωγών μπαταριών με σπάνιες γαίες.
Ομως, την Παρασκευή 30 Μαΐου ο αμερικανός πρόεδρος κατήγγειλε την Κίνα ότι δεν τηρεί την υπόσχεσή της να αποκαταστήσει τις εξαγωγές μπαταριών. Το Σαββατοκύριακο που ακολούθησε το Πεκίνο ανταπέδωσε τις κατηγορίες υποστηρίζοντας ότι οι ΗΠΑ είναι εκείνες που δεν τηρούν τον λόγο τους. Ακολούθησαν προσπάθειες για να επιτευχθεί μια τηλεφωνική επικοινωνία κορυφής μεταξύ του Ντόναλντ Τραμπ και του κινέζου ηγέτη Σι Τζινπίνγκ που θα αποκαθιστούσε τουλάχιστον τους διαύλους διαλόγου μεταξύ των δύο πλευρών. Ποιος όμως πείθεται πλέον πως καθετί που λέγεται και συμφωνείται τη μία ημέρα δεν θα ανατραπεί την επομένη;
Η Κίνα παράγει το 90% της παγκόσμιας παραγωγής υψηλής απόδοσης μαγνητών σπανίων γαιών – παράγει περίπου 180.000 από τις 200.000 τόνους συνολικά. Οι υπόλοιποι 20.000 τόνοι παράγονται στην Ιαπωνία και στο Βιετνάμ, κυρίως για να προμηθεύουν τους ιάπωνες κατασκευαστές. Δηλαδή από μπαταρία κινδυνεύουν να μείνουν τα αμερικανικά αυτοκίνητα, τα ευρωπαϊκά, αλλά πολύ λιγότερο τα ιαπωνικά. Οπως σημειώνει ο Κιθ Μπράτσερ των «New York Times», περισσότερο θα πληγούν οι αμερικανοί κατασκευαστές στις Μεσοδυτικές και Νότιες Πολιτείες, που ήδη προειδοποιούν για αναστολή της παραγωγής τους τις επόμενες ημέρες ή εβδομάδες.
Πολλές λειτουργίες
«Οι κατασκευαστές χρειάζονται μαγνήτες για πολλές λειτουργίες του οχήματος: για τα μοτεράκια της υποβοήθησης των φρένων και του τιμονιού, για τα συστήματα ψεκασμού καυσίμου, ενώ τα μοτεράκια που κινούν και θερμαίνουν ένα μόνο κάθισμα πολυτελούς μοντέλου χρησιμοποιούν 12 μαγνήτες» γράφει χαρακτηριστικά ο αμερικανός ρεπόρτερ, που αναφέρεται σε μοντέλα με κινητήρες εσωτερικής καύσης.
Τα υβριδικά και τα αμιγώς ηλεκτρικά χρησιμοποιούν ακόμα περισσότερους προηγμένους μαγνήτες. Αλλά και οι αυτοματοποιημένες μονάδες παραγωγής, τα ρομπότ συναρμολόγησης των οχημάτων δηλαδή, χρησιμοποιούν μαγνήτες με σπάνιες γαίες.
«Αχίλλειος πτέρνα της Δύσης οι μαγνήτες»
Εισαγωγές
«Η κατασκευή μαγνητών με σπάνιες γαίες είναι η αχίλλειος πτέρνα της αμερικανικής και της παγκόσμιας βιομηχανίας και η Κίνα εκμεταλλεύεται όσο μπορεί το συγκριτικό πλεονέκτημα που έχει στον τομέα αυτόν» δήλωσε στους «NYT» ο Ναζάκ Νικαχτάρ, υφυπουργός Εμπορίου της αμερικανικής κυβέρνησης με αρμοδιότητα τους ελέγχους των εξαγωγών κατά την πρώτη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ (2016-2020). Οι ΗΠΑ και η Δύση εν γένει έχουν βασιστεί στις εισαγωγές μαγνητών από την Κίνα διότι η παραγωγή εκεί είναι ασυναγώνιστη.
Κατ’ αρχάς για να λειτουργήσουν και πάλι μονάδες παραγωγής μπαταριών στη Δύση απαιτούν τεράστιες επενδύσεις για κάθε στάδιο της παραγωγής (εξόρυξη σπανίων γαιών, επεξεργασία τους για την κατασκευή μαγνητών, κατασκευή μπαταριών) δίχως ελπίδα απόσβεσης. Διότι οι πωλήσεις και τα κέρδη είναι συγκριτικά ελάχιστα. Ο παγκόσμιος τζίρος της εξόρυξης σπανίων γαιών είναι 5 δισ. δολάρια ετησίως, ενώ ο τζίρος του κλάδου χάλυβα, ανέρχεται στα 300 δισ. δολάρια. Και των σιδηρομεταλλευμάτων επίσης.
Επιπλέον στην Κίνα οι κρατικές βιομηχανικές μονάδες επιβαρύνονται με ελάχιστα περιβαλλοντικά κόστη συγκριτικά με τις αντίστοιχες στη Δύση, ενώ τα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια για την κατασκευή νέων μονάδων επεξεργασίας σπανίων γαιών και κατασκευής μαγνητών είναι αστείρευτα.
Στους αντίποδες, τα αμερικανικά εργοστάσια του κλάδου έχουν μετεγκατασταθεί ή κλείσει σχεδόν όλα (λειτουργούν ελάχιστες πολύ μικρές μονάδες στη Νότια Καρολίνα και στο Τέξας). Το μεγαλύτερο ορυχείο σπανίων γαιών στο Μάουντεν Πας της Καλιφόρνιας ανέστειλε τη λειτουργία του το 1998 έπειτα από διαρροές ραδιενεργού υλικού. Κρατικές κινεζικές εταιρείες προσπάθησαν τρεις φορές να το εξαγοράσουν, αλλά προσέκρουσαν στην άρνηση της Ουάσιγκτον και το 2008 η μονάδα εξαγοράστηκε από αμερικανούς επενδυτές.
Το 2010 το Πεντάγωνο επένδυσε 1 δισ. δολ. για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η μονάδα επαναλειτούργησε το 2014, αλλά την επόμενη χρονιά έκλεισε πάλι λόγω αδυναμίας να αντεπεξέλθει στον ανταγωνισμό. Επί Μπάιντεν ξεκίνησαν προσπάθειες για επαναλειτουργία του επίσης με στρατιωτικά κονδύλια. «Η Κίνα μπορεί να κατεβάσει τους διακόπτες στα αμερικανικά εργοστάσια συναρμολόγησης αυτοκινήτων» δήλωσε στους «NYT» ο σύμβουλος επιχειρήσεων Μάικλ Ντουν.
(από την εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ")