Όπως τονίζει ο εκλεγμένος για δεύτερη θητεία πρόεδρος του ΣΜΕ, Κωνσταντίνος Γιαζιτζόλγου, στο πλαίσιο του απολογισμού του ΣΜΕ για το 2024, «σε μια εποχή που οι ορυκτές πρώτες ύλες εκτός από παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης είναι και κλειδί για τη γεωπολιτική ισορροπία, η Ελλάδα έχει και τα κοιτάσματα αλλά και την υποδομή για να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο». Ο πρόεδρος του ΣΜΕ επισημαίνει την ανάγκη να γίνει κατανοητό από την πολιτεία ότι είναι απαραίτητη προϋπόθεση η επίλυση χρόνιων προβλημάτων προκειμένου η ελληνική εξορυκτική βιομηχανία να συνεισφέρει σημαντικά στην αυτάρκεια της Ε.Ε. σε κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες, στο πλαίσιο της Critical Raw Materials Act (CRMA), με την αξιοποίηση των κρίσιμων ΟΠΥ που υπάρχουν στην Ελλάδα, όπως ο βωξίτης, ο χαλκός, το γάλλιο και άλλα.
Σε ό,τι αφορά το 2025, ο κ. Γιαζιτζόγλου επεσήμανε ότι «ο εξορυκτικός κλάδος είναι αισιόδοξος. Στην επόμενη διετία η χώρα μας θα έχει ενισχύσει τη θέση της στον χάρτη των κρίσιμων και στρατηγικών ορυκτών πρώτων υλών με χαλκό, βωξίτη και γάλλιο. Την ίδια στιγμή, σε διάφορα στάδια ωριμότητας βρίσκονται έργα που αφορούν τα αντιμόνιο, γερμάνιο, βολφράμιο, και ενδεχομένως σκάνδιο. Δύο εμβληματικά έργα, η επένδυση της Ελληνικός Χρυσός και της ΜETLEN και αρκετά άλλα μικρότερα, διατηρούν την επενδυτική δυναμική του κλάδου ψηλά. Τα βιομηχανικά ορυκτά ξεκίνησαν τη χρονιά με θετικά μηνύματα. Η οικοδομική δραστηριότητα μοιάζει αρκετά στιβαρή, ενώ το ελληνικό μάρμαρο σταδιακά βρίσκει ξανά τον δρόμο προς τις διεθνείς αγορές».
Απολογισμός 2024
Σύμφωνα με τον απολογισμό του ΣΜΕ, το 2024 ήταν χρονιά αντιφάσεων και μεγάλων προκλήσεων για τον ελληνικό εξορυκτικό κλάδο. Το υψηλό κόστος ενέργειας, οι μεγάλες ελλείψεις εξειδικευμένου προσωπικού, η κατασκευαστική κρίση σε Ευρώπη και Κίνα, τα προβλήματα στις χαλυβουργίες, ο μεγάλος διεθνής ανταγωνισμός σε μέταλλα και βιομηχανικά ορυκτά, αλλά και η αύξηση κατασκευαστικών και οικοδομικών έργων στην Ελλάδα επηρέασαν τα οικονομικά αποτελέσματα των μελών του ΣΜΕ.
Παρά, όμως, τις αντιφάσεις της αγοράς και τα διαδικαστικά προσκόμματα, τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα των εταιρειών-μελών του ΣΜΕ κρίνονται ικανοποιητικά, συγκριτικά με το 2023. Σύμφωνα με τα στοιχεία για το 2024, ο αριθμός των μελών του Συνδέσμου παρέμεινε σταθερός και περιλαμβάνει 28 εταιρείες, υπήρξε αύξηση κατά 2% στον αριθμό των απασχολούμενων (άμεσο και έμμεσο προσωπικό) και σε απόλυτο αριθμό 11.181 εργαζόμενους έναντι 10.962. Να σημειωθεί ότι οι επιχειρήσεις του κλάδου ζητούν κατάλληλα καταρτισμένο προσωπικό για την κάλυψη θέσεων εργασίας που παραμένουν κενές. Μείωση κατά 9% σημείωσε η παραγωγή, εξαιτίας της απολιγνιτοποίησης της χώρας. Από την άλλη πλευρά, οι πωλήσεις των μελών του ΣΜΕ το 2024 αυξήθηκαν κατά 9%, φτάνοντας στο 1,69 δισ ευρώ έναντι 1,58 δισ. ευρώ, και οι εξαγωγές ανήλθαν στο 1,014 δισ. ευρώ έναντι 990 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 9,7%.
Οι τιμές των μετάλλων το 2024 εμφανίστηκαν ιδιαίτερα ευμετάβλητες. Ισορρόπησαν στο τέλος του έτους σε ικανοποιητικά επίπεδα. Ειδικότερα, οι τιμές των συμπυκνωμάτων που παρήχθησαν από τα μεταλλεία Κασσάνδρας εμφάνισαν μικρή πτώση, με εξαίρεση το συμπύκνωμα χρυσοφόρου πυρίτη. Τα φτηνά μαγνησιακά προϊόντα από την Κίνα επηρέασαν τις ελληνικές πωλήσεις σε συνδυασμό με τη χαμηλή ζήτηση από τα ευρωπαϊκά χαλυβουργεία. Αντίθετα, υπήρξε αυξημένη ζήτηση για χρήση σε λιπάσματα και ζωοτροφές. Τα βιομηχανικά ορυκτά εμφάνισαν μικτή εικόνα. Τα προβλήματα του κατασκευαστικού κλάδου στην Ευρώπη, σε συνδυασμό με τον τουρκικό ανταγωνισμό που συνοψίστηκε σε επιθετική εμπορική πολιτική, δημιούργησαν ανακατατάξεις στην αγορά, ιδιαίτερα του περλίτη και του μπετονίτη. Ο ατταπουλγίτης και το ανθρακικό ασβέστιο είχαν καλά αποτελέσματα, ενώ η κίσσηρις κινήθηκε ικανοποιητικά. Τα μάρμαρα αντιμετώπισαν πτώση ζήτησης σε όγκους λόγω της συνέχισης της κατασκευαστικής κρίσης στην Κίνα, ενώ τα καθετοποιημένα προϊόντα σημείωσαν σημαντική αύξηση. Τα αδρανή υλικά είχαν αύξηση ζήτησης το 2024.
Οι πωλήσεις το 2024
Τα μεταλλικά ορυκτά-μεταλλεύματα λόγω ευμετάβλητης αγοράς είχαν κατά μέσο όρο αύξηση 8% σε πωλήσεις έναντι του 2023. Τα αδρανή εμφάνισαν αύξηση κατά 10% σε παραγωγή και πωλήσεις. Τα μάρμαρα εμφάνισαν 8% αύξηση πωλήσεων σε καθετοποιημένα προϊόντα έναντι του 2023, παρά τον περιορισμό εξαγωγών προς την Κίνα. Στα βιομηχανικά ορυκτά εμφανίστηκε μικτή εικόνα. Κατά μέσο όρο είχαν μία μικρή αύξηση 3% σε πωλήσεις έναντι του 2023. Πτώση ζήτησης παρατηρήθηκε σε χαλυβουργία και κατασκευαστικό τομέα. Μεγάλη πτώση κατά 40% παρουσίασε η παραγωγή λιγνίτη, λόγω της στρατηγικής απολιγνιτοποίησης που ακολουθεί η Ελλάδα.
Απλοποίηση αδειοδοτήσεων - Τροποποίηση Μεταλλευτικού Κώδικα
Μείζον ζήτημα για τον ελληνικό εξορυκτικό κλάδο είναι η απλοποίηση της αδειοδότησης των εξορυκτικών έργων, που μέχρι στιγμής ταλαιπωρούνται από καθυστερήσεις, πολυνομία, έλλειψη προσωπικού. Αντίστοιχης σημασίας είναι η τροποποίηση του μεταλλευτικού κώδικα, για τον οποίο το ΥΠΕΝ έχει συστήσει ομάδα εργασίας. Από την πλευρά του ο ΣΜΕ προτείνει συγκεκριμένες αλλαγές, που αφορούν την τροποποίηση του άρθρου 59 περί μεταλλευτικών παραχωρήσεων, με βασικό αίτημα την παράταση μεταλλευτικών παραχωρήσεων πέραν της 50ετίας για άλλα 25 έτη, με μοναδικό κριτήριο η αντίστοιχη παραχώρηση να είναι ενεργός και αποθεματική με σταδιακή κατάργηση αργουσών παραχωρήσεων. Στις προτάσεις του ΣΜΕ περιλαμβάνεται η τροποποίηση του άρθρου 108 για την έκταση των αποθεματικών παραχωρήσεων, τα μισθώματα Δημοσίων Μεταλλείων, η τροποποίηση μισθωμάτων στην αξιοποίηση εξορυκτικών αποβλήτων, η χρήση απαλλοτριωμένων ιδιωτικών εκτάσεων, η επίλυση θεμάτων παράλληλων δραστηριοτήτων εντός μίας μεταλλευτικής παραχώρησης όπως εγκαταστάσεις ΑΠΕ, όταν παρεμποδίζεται η αξιοποίηση του μεταλλευτικού πόρου.
Εμπόδια
Ο ΣΜΕ τονίζει ότι για να μπορέσει η Ελλάδα να συνεισφέρει από την πλευρά της στην αυτάρκεια της Ευρώπης σε Κρίσιμες Ορυκτές Πρώτες Ύλες, που είναι και το ζητούμενο για σειρά νέων οικονομικών δράσεων από την ενέργεια μέχρι την άμυνα, αξιοποιώντας το ελληνικό υπέδαφος, απαιτείται σειρά επίλυσης θεμάτων και άρση εμποδίων που αφορούν την απλοποίηση και επιτάχυνση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης με εφαρμογή των προβλεπόμενων από την CRM Act για «Σημεία Ενιαίας Επαφής» στην αδειοδότηση για όλες τις ΟΠΥ της χώρας. Τροποποίηση του Ν. 4685/2020 για την αδειοδότηση εξορυκτικών έργων εντός προστατευόμενων περιοχών με άρση απαγορεύσεων και εφαρμογή του «Natura Guidance» της Ε.Ε. Απαραίτητος είναι ο επανασχεδιασμός των ΕΠΜ σε σχέση με τα εξορυκτικά έργα, η επικαιροποίηση, εφαρμογή και θεσμοθέτηση της Εθνικής Μεταλλευτικής Πολιτικής για τις ΟΠΥ, με ιδιαίτερη αναφορά στα Critical Raw Materials, η ολοκλήρωση του Ειδικού Χωροταξικού για τις ΟΠΥ, η εκπόνηση νέας Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ), η προσαρμογή των Περιφερειακών Χωροταξικών σ’ αυτήν, ο εκσυγχρονισμός του λατομικού νόμου 4512/2018, τα κίνητρα για την εφαρμογή νέων τεχνολογιών στην έρευνα και αξιοποίηση νέων κοιτασμάτων καθώς και για εκσυγχρονισμό των υπαρχουσών δραστηριοτήτων, με ιδιαίτερη προτεραιότητα στην ηλεκτροκίνηση σ’ όλες τις φάσεις της εξόρυξης. Σημαντική είναι επίσης η θεσμική αντιμετώπιση των αρχών της κυκλικής οικονομίας στην αξιοποίηση των παραπροϊόντων και των εξορυκτικών αποβλήτων με αντίστοιχα κίνητρα για την υλοποίησή τους (π.χ. μείωση μισθωμάτων και τελών), η εγκατάσταση νέου πληροφοριακού συστήματος για την παρακολούθηση των φάσεων της αδειοδότησης εξορυκτικών έργων, η ένταξη της φυτοτεχνικής μελέτης στην ΜΠΕ, η τροποποίηση του Ν. 4280/2014 περί ανταλλάγματος χρήσης δασικής έκτασης με σαφή και μετρήσιμα κριτήρια υπολογισμού του, η θεσμοθέτηση της αναγκαίας εξωτερικής οδοποιίας για την προσπέλαση χώρων έρευνας και εκμετάλλευσης ΟΠΥ, ως συνοδό έργο αυτών (τροποποίηση Ν. 4280/2014), καθώς και η τροποποίηση του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου για τις εγγυητικές αποκατάστασης περιβάλλοντος και τις εγγυητικές διασφάλισης δικαιωμάτων Δημοσίου.
«Βιομηχανική συμβίωση» διαφορετικών τομέων
Ο γενικός διευθυντής του ΣΜΕ, Χρήστος Καβαλόπουλος, επισημάνει πως «χωρίς την εξορυκτική μεταλλουργική βιομηχανία, δεν υπάρχει κυκλική οικονομία. Αυτή είναι η μεγαλύτερη συμβολή του κλάδου μας». Και συμπληρώνει λέγοντας πως «η συμβολή της εξορυκτικής βιομηχανίας στην κυκλική οικονομία δεν είναι μόνο τα υλικά που παράγει ως εξορυκτική βιομηχανία. Ο κλάδος έχει οδηγήσει στη “βιομηχανική συμβίωση” όπου διαφορετικοί βιομηχανικοί τομείς συνεργάζονται χρησιμοποιώντας τα απόβλητα ή τα παραπροϊόντα κάποιου ως πηγή πόρων και υλικών (δευτερογενών πρώτων υλών) κάποιου άλλου».
Η ευρωπαϊκή εξορυκτική βιομηχανία παράγει περισσότερα από 42 διαφορετικά μεταλλικά και μη ορυκτά. Για τις νέες σύγχρονες υποδομές και τις εναλλακτικές μορφές ενέργειας απαιτούνται μεγάλες ποσότητες μετάλλων και ορυκτών και ειδικότερα ειδικοί χάλυβες για σωλήνες-σωληνώσεις-αγωγούς, πολύ μεγάλες ποσότητες χαλκού, αλουμινίου και γραφίτη για ηλεκτρικά καλώδια, γεννήτριες, ηλεκτρικές μηχανές, φώσφορος, κάλιο, άζωτο για παραγωγή βιομάζας.
Σύμφωνα με τον Νικόλαο Αρβανιτίδη, δρ. οικονομικό γεωλόγο, «η δυνατότητα της Ευρώπης να γίνει αυτάρκης, ανθεκτική και βιώσιμη στη βάση παραγωγικής εκμετάλλευσης δικών της κοιτασμάτων ΟΠΥ ευνοείται σε μεγάλο βαθμό από τη γεωλογία της και τη μεταλλογενετική της εξέλιξη. Παρά το γεγονός αυτό, ευρύτερες γεωπολιτικές εντάσεις, όπως προστατευτικά μέτρα, επιλεκτικοί εμπορικοί περιορισμοί, πολύπλευρες εξαρτήσεις και περίπλοκες αλυσίδες αξίας και τροφοδοσίας, κάνουν την πρόσβαση ορισμένων ΟΠΥ ευάλωτη και οδηγούν συχνά σε παραγωγικά αδιέξοδα. Σύμφωνα με τα δεδομένα του 2023, η Κίνα είναι η μεγαλύτερη παραγωγός ΟΠΥ στον κόσμο, με διπλάσιο μέγεθος από τη δεύτερη χώρα των ΗΠΑ και σχεδόν τριπλάσιο της τρίτης που είναι η Ρωσία (2). Η συγκεκριμένη έκθεση περιλαμβάνει δεδομένα παραγωγής για 65 ΟΠΥ από 168 χώρες ξεχωριστά. Από τα δεδομένα για τη χώρα μας την περίοδο 2019-2023 προκύπτει ο πρωταγωνιστικός ρόλος του ελληνικού μπεντονίτη και περλίτη στο πλαίσιο και αυτής της στατιστικής προσέγγισης».
(από την εφημερίδα "ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ")