Οι Ευρωπαίοι ηγέτες ανάσαναν με ανακούφιση μετά τη νίκη του κεντρώου φιλοευρωπαίου υποψηφίου στις προεδρικές εκλογές της Ρουμανίας την Κυριακή.
Αλλά τα αποτελέσματα αυτής της αναμέτρησης, και άλλων εκλογών στην Πολωνία και την Πορτογαλία το Σαββατοκύριακο, έδειξαν ότι ένα λαϊκιστικό «αντάρτικο» συγκεντρώνει δυνάμεις σε όλη την Ευρώπη και έρχεται όλο και πιο κοντά στην κατάληψη ή επιστροφή στην εξουσία. Έδειξαν επίσης το πώς η προβολή μιας ιδεολογικής συγγένειας με τον Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να αποδώσει εκλογικά.
Οι ηγέτες της ΕΕ έπλεξαν το εγκώμιο του Νικουσόρ Νταν -του μαθηματικού που μετατράπηκε σε μεταρρυθμιστή δήμαρχο του Βουκουρεστίου- επειδή κέρδισε τον υπερεθνικιστή Τζορτζ Σιμιον στις εκλογές για την προεδρία της Ρουμανίας, αν και στον πρώτο γύρο είχε έρθει δεύτερος με απόσταση.
Ο Σιμιον, που περιέγραψε τον εαυτόν του ως «υποψήφιο του Τραμπ» είχε ορκιστεί να πάει τη Ρουμανία προς μια ευρωσκεπτικιστική, αντιουκρανική κατεύθυνση, ευθυγραμμιζόμενος με τον Βίκτορ Ορμπάν της Ουγγαρίας. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν δήλωσε πως οι Ρουμάνοι ψηφοφόροι επέλεξαν «τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και την Ευρωπαϊκή Ένωση».
Αλλά και πάλι ο Σιμιον κέρδισε το 46% των ψήφων και το κόμμα του, το AUR, που είναι το δεύτερο μεγαλύτερο στη Βουλή, είναι πιθανόν να επωφεληθεί από την αναμενόμενη κυβερνητική αναταραχή και τα μέτρα λιτότητας που χρειάζονται για να τεθεί υπό έλεγχο το διογκωμένο δημόσιο έλλειμμα.
«Αυτή τη φορά τα καταφέραμε, αλλά τι θα γίνει την επόμενη φορά;» αναρωτήθηκε ο Ντιμιταρ Μπετσεφ, ειδήμονας στο Carnegie Europe. «Πιθανόν έχεις πολλούς ψηφοφόρους που αμφιταλαντεύονται. Δίνουμε άλλη μια ευκαιρία σε κάποιον άλλον στη φιλελεύθερη πλευρά, αποτυγχάνει, και με όλη τη δυσαρέσκεια ο Σιμιον γίνεται ακόμα ισχυρότερος».
Μετά τις βουλευτικές εκλογές της Κυριακής στην Πορτογαλία, που μέχρι πρόσφατα ήταν μια από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες χωρίς ακροδεξιό κίνημα, το αντιμετανστευτικό κόμμα Chega μπορεί να έρθει δεύτερο μετά την καταμέτρηση και των υπερπόντιων ψήφων.
Ο Λουις Μοντενεγκρο, ο κεντροδεξιός πρωθυπουργός, είχε προηγουμένως αποκλείσει το ενδεχόμενο συνεργασίας με το Chega. Αλλά τη Δευτέρα απέφυγε την ερώτηση, λέγοντας «όλοι πρέπει να μπορούν να εμπλακούν σε διάλογο και να βάλουν το εθνικό συμφέρον πάνω από όλα τα άλλα».
Στην Πολωνία, ο φιλοευρωπαίος δήμαρχος της Βαρσοβίας Ραφάλ Τρζασκόφσκι, έρχεται αντιμέτωπος με έναν απρόσμενα δύσκολο δεύτερο γύρο με αντίπαλο τον εθνικιστή υποψήφιο Καρολ Ναβροκι την 1η Ιουνίου, έχοντας μετά βίας κερδίσει την πρώτη θέση στον πρώτο γύρο των εκλογών την Κυριακή.
Παρ΄ ότι το σταυροδρόμι στο οποίο βρίσκεται η Πολωνία δεν είναι τόσο έντονο όσο αυτό της Ρουμανίας, η οποία δεν είχε ευρωσκεπτικιστή ηγέτη από την πτώση του κομμουνισμού, το αποτέλεσμα του επόμενου μήνα εξακολουθεί να έχει τεράστια σημασία για την ΕΕ.
Σε περίπτωση εκλογής του, ο Τρζασκόφσκι θα ξεμπλοκάρει τη μεταρρυθμιστική ατζέντα του κεντροδεξιού πρωθυπουργού Ντόναλντ Τουσκ, η οποία εμποδίστηκε από τον απερχόμενο πρόεδρο Αντρέι Ντούντα, υποψήφιο του ευρωσκεπτικιστικού κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) που κυβέρνησε την Πολωνία μέχρι το 2023.
Εάν κερδίσει ο Ναβρόκι του PiS, η ατζέντα του Τουσκ, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων για την αποκατάσταση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, είναι πιθανό να παραμείνει σε παράλυση και η κυβέρνηση συνασπισμού θα μπορούσε να διαλυθεί.
«Η νίκη του Ναβρόκι θα υπονομεύσει το πολιτικό σχέδιο του Τουσκ και θα μπορούσε να είναι ο προάγγελος της επιστροφής του PiS στην εξουσία το 2027 ή ακόμη νωρίτερα σε περίπτωση πρόωρων εκλογών», δήλωσε ο Πιοτρ Μπούρας, επικεφαλής του γραφείου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων στη Βαρσοβία.
Οι τρεις εκλογές δείχνουν μια αντισυστημική διάθεση των ψηφοφόρων. Αυτό ήταν πιο έντονο στη Ρουμανία, όπου ο κοινός υποψήφιος του κεντροαριστερού και του κεντροδεξιού συγκυβερνώντων κομμάτων κέρδισε μόλις το ένα πέμπτο των ψήφων στον πρώτο γύρο στις αρχές του μήνα. Ο Νταν συνίδρυσε ένα μικρό μεταρρυθμιστικό κόμμα, το USR, αλλά αποχώρησε από εκεί πριν από οκτώ χρόνια και έκτοτε είναι ανεξάρτητος.
Στην Πολωνία, ο Τρζασκόφσκι και ο Ναβρόκι συγκέντρωσαν μαζί το 61% των ψήφων, το χαμηλότερο συδυαστικό αποτέλεσμα για τα δυο βασικά κόμματα, την Πλατφόρμα Πολιτών του Τουσκ και το αντιπολιτευτικό PiS.
«Αυτή ήταν μια ξεκάθαρη κίτρινη κάρτα που δόθηκε από τους ψηφοφόρους στον Τουσκ και τον Τρζασκόφσκι, επειδή δεν υλοποίησαν τις υποσχέσεις που δόθηκαν το 2023, αλλά επίσης βλέπουμε μια ισχυρή αμφισβήτηση του μακροχρόνιου δικομματισμού της Πολωνίας» σύμφωνα με τον Μαρτσιν Ντουμα, διεθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας δημοσκοπήσεων Ibris.
Οι τρεις εκλογές δείχνουν επίσης την αστραπιαία άνοδο νέων δεξιών δυνάμεων. Το Chega της Πορτογαλίας, του οποίου ηγείται ένας πρώην μαθητευόμενος ιερέας και ειδήμονας στο ποδόσφαιρο, ο Αντρε Βεντούρα, έκανε την εκλογική υπέρβαση μόλις πριν από τρία χρόνια, όταν κέρδισε το 7% των ψήφων σε βουλευτικές εκλογές. Ο Σιμιον ίδρυσε ο AUR πριν από πέντε χρόνια.
Όπως ο Σιμιον, έτσι και ο Βεντούρα έχει αναδείξει την εγγύτητά του με τον Τραμπ -το ίδιο έχει κάνει ο Ναβροκι, που εξασφάλισε μια σύντομη ευκαιρία για φωτογράφηση με τον πρόεδρο των ΗΠΑ εν όψει των εκλογών.
Μια από τις εντυπωσιακότερες πτυχές των προεδρικών εκλογών της Πολωνίας ήταν η δύναμη των δυο ακροδεξιών υποψηφίων -του Σλαβομιρ Μεντζεν, που πήρε 15%, και του Γκρζεγκορζ Βραουν στο 6%. Ο Μπραουν διασπάστηκε από τον Μεντζεν, πρώην σύμμαχο, για να πραγματοποιήσει μια πιο ξενοφοβική και αντισημτική προεκλογική εκστρατεία. Ο Μπραουν αντιμετωπίζει κατηγορίες για αρκετά φερόμενα αδικήματα, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης πυροσβεστήρα για να σβήσει τα κεριά του Χάνουκα κατά τη διάρκεια του εορτασμού στο πολωνικό κοινοβούλιο.
Εκ πρώτης όψεως, ο Ναβρόκι θα πρέπει να υπολογίζει στην υποστήριξη των ψηφοφόρων του Μέντζεν και του Μπράουν στον επαναληπτικό γύρο. Αλλά οι δύο αντίπαλοί του έχουν επιτεθεί εναντίον του για μια σειρά σκανδάλων, και το κόμμα Συνομοσπονδία του Μέντζεν, που ιδρύθηκε το 2019, φιλοδοξεί να εκτοπίσει το PiS και να γίνει η κύρια υπερεθνικιστική δύναμη στην Πολωνία.
Οι τρεις ψηφοφορίες της Κυριακής έδειξαν ακριβώς πώς το κέντρο βάρους έχει μετατοπιστεί προς τα δεξιά, με τους ψηφοφόρους να αποφεύγουν όλο και περισσότερο την αριστερά. Οι υποψήφιοι στα δεξιά του Τρζασκόφσκι -ο ίδιος είναι ένας μετριοπαθής συντηρητικός- κέρδισαν μαζί 53%.
Ο Τρζασκόφσκι κινήθηκε προς τα δεξιά κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, ζητώντας περικοπές στα επιδόματα που χορηγούνται στους Ουκρανούς πρόσφυγες και εγκαταλείποντας μέρος της ρητορικής για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ+ που είχε υποστηρίξει ως δήμαρχος της Βαρσοβίας. Αυτή η στροφή μπορεί να του κόστισε την υποστήριξη την Κυριακή.
«Ο Τρζασκόφσκι είναι μέρος του κυβερνητικού κατεστημένου και δεν κατεβαίνει πλέον ως ένας υποψήφιος που φέρνει έναν φρέσκο προοδευτικό αέρα», δήλωσε η Άννα Βόϊτσικ, επίκουρη καθηγήτρια νομικής στο Πανεπιστήμιο Kozminski στη Βαρσοβία.
Στη Ρουμανία, ο Νταν μπορεί να είναι μεταρρυθμιστής, αλλά είναι κοινωνικά συντηρητικός, αφού εγκατέλειψε το κόμμα που ίδρυσε λόγω της αντίθεσής του στον γάμο μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου.
Οι σοσιαλιστές της Πορτογαλίας εμφάνισαν το χαμηλότερο αποτέλεσμα από το 1987. Για πρώτη φορά από την επιστροφή τους στη δημοκρατία, τα κεντροδεξιά κόμματα ελέγχουν τα δύο τρίτα των εδρών στο κοινοβούλιο. Αυτό τους δίνει την ευκαιρία, αν συνεργαστούν, να μεταρρυθμίσουν το σύνταγμα της Πορτογαλίας, το οποίο «γεννήθηκε» σε μια εποχή που η αριστερά ήταν σε άνοδο και, κατά την άποψη των δεξιών, δίνει υπερβολικά πολλή εξουσία στο κράτος και πολύ λίγη στον ιδιωτικό τομέα.
Ο Σιμιον, ο Ναβρόκι και ο Βεντούρα μπορεί να μην είναι νικητές, τουλάχιστον όχι ακόμα. Αλλά έδειξαν πως το να είσαι ένας ανοικτά φιλοτραμπικός υποψήφιος μπορεί να έχει εκλογικά οφέλη.
Σε αντίθεση με τον Καναδά η την Αυστραλία, όπου οι λαϊκιστές MAGA ταπεινώθηκαν από τους ψηφοφόρους, στην Ευρώπη το να είσαι υπέρ του Τραμπ εξακολουθεί να αποδίδει.
(από euro2day.gr - πηγή: Financial Times)