Το μάθημα που προκύπτει από το πάθημα της Ισπανίας και της Πορτογαλίας αναζητούν οι Ευρωπαίοι Διαχειριστές των Συστημάτων Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, συγκλίνοντας, κατά μία πρώτη ανάγνωση του μπλακάουτ, στην ανάγκη ενίσχυσης της «ανθεκτικότητας» του συστήματος.
Ο κώδων έχει ηχήσει για τα καλά, όπως χαρακτηριστικά επισημαίνουν στελέχη της αγοράς που συνομίλησαν με τη «Ν», ο κίνδυνος είναι υπαρκτός και στο σύνολό τους οι διαχειριστές θέτουν στο «μικροσκόπιο» τα συστήματά τους προκειμένου να διαμορφώσουν τις βέλτιστες «γραμμές άμυνας» για παν ενδεχόμενο, αναγνωρίζοντας ότι ένα μεγαλύτερο ή μικρότερο συμβάν που μπορεί να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις με τη μορφή «ντόμινο» και να καταλήξει σε μερικό ή ολικό μπλακάουτ, δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Άλλωστε, μια ματιά στις επιπτώσεις του μπλακάουτ της 28ης Απριλίου στην Ιβηρική χερσόνησο αρκεί για να εξαλείψει κάθε εφησυχασμό από τη σχετική συζήτηση. Ενδεικτικά, το μπλακάουτ εκτιμάται ότι επηρέασε περί τους 50 εκατ. καταναλωτές στις χώρες της Ιβηρικής (και ορισμένες περιοχές της Γαλλίας), με την ακινητοποίηση του μετρό και των αεροπορικών μεταφορών, το «σβήσιμο» των φωτεινών σηματοδοτών, χωρίς να μένουν αλώβητα ούτε τα τραπεζικά συστήματα.
Το οικονομικό δε αποτύπωμα για τις 12 αυτές ώρες που οι Ισπανοί βυθίστηκαν στο σκοτάδι εκτιμάται μεταξύ 2,25 δισ. και 4,5 δισ. ευρώ κατά την επενδυτική τράπεζα RBC ή 0,5% του τριμηνιαίου ΑΕΠ σύμφωνα με το Bloomberg Economics. Σε κάθε περίπτωση, το τίμημα είναι βαρύ, χωρίς μέχρι στιγμής να έχει αποτιμηθεί πλήρως τόσο για την Ισπανία όσο και για την Πορτογαλία. Τέλος, η διακοπή ρεύματος στοίχησε τη ζωή σε πέντε ανθρώπους.
Η ρίζα του προβλήματος
Η βασική ανησυχία εδράζεται στη διαφορετική «φυσιογνωμία» που έχουν πλέον τα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας σε σχέση με παλιότερα ως απόρροια της αυξημένης διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, γεγονός που διαμορφώνει μια νέα κατάσταση, καθώς και προκλήσεις στην προσπάθεια τεχνικής «θωράκισης» των δικτύων ώστε τα φώτα να μένουν αδιάλειπτα αναμμένα. «Η διείσδυση των ΑΠΕ κάνει τα δίκτυα λιγότερα ανθεκτικά», αναφέρει στέλεχος της αγοράς, χωρίς ωστόσο αυτό να καταλήγει σε «ανάθεμα» της «πράσινης» ενέργειας, όσο στην ανάγκη να ενισχυθεί το ηλεκτρικό σύστημα με εξοπλισμούς και τεχνολογίες που θα αντισταθμίζουν τα «κενά» της στοχαστικότητας των ΑΠΕ.
Σε ανάρτησή της στο Linkedin, η κ. Στέλλα Σαρρή, στέλεχος του ΔΕΔΔΗΕ, αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι «η πρόκληση που δημιουργείται με την τόσο μαζική διείσδυση ΑΠΕ είναι η έλλειψη στρεφόμενης εφεδρείας (physical inertia) στο Σύστημα Ηλεκτρικής Ενέργειας. Γι’ αυτό, θα πρέπει να γίνουν κατάλληλες προσαρμογές, προκειμένου να αναπτυχθούν στις ΑΠΕ συστήματα παροχής εικονικής/πλασματικής εφεδρείας, γνωστή και ως "synthetic/virtual inertia". Με ένα τέτοιο σύστημα, θα μπορούν και οι ΑΠΕ να αντιλαμβάνονται αλλαγές στη συχνότητα (Rate of Change of Frequency - ROCOF) και να αντιδρούν άμεσα, εγχέοντας ή απορροφώντας ισχύ για να υποστηρίξουν το δίκτυο, μιμούμενες τη συμπεριφορά των στρεφόμενων μηχανών. Παράλληλα, θα πρέπει να βελτιωθούν οι μέθοδοι απόρριψης φορτίου (load shedding), να ενισχυθούν οι διασυνδέσεις και να γίνουν τα συστήματα πιο εύρωστα απέναντι σε τεχνικές και κυβερνοεπιθέσεις».
Τα παραπάνω βρίσκονται πλέον στην «ημερήσια διάταξη» των διαχειριστών, όπως επιβεβαιώνουν αρμόδια στελέχη με γνώση των συζητήσεων σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Διαχειριστή των Συστημάτων Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ENTSO-E), με παράγοντες της αγοράς να επισημαίνουν, παράλληλα, ότι οι ανάλογοι εξοπλισμοί και συστήματα έρχονται πλέον ολοένα και περισσότερο στην «πρώτη γραμμή», με τη ζήτηση να αυξάνει θεαματικά.
Προς επίρρωσιν του νέου τοπίου που διαμορφώνεται στο κομμάτι της διαχείρισης των δικτύων, στέλεχος της αγοράς που συνομίλησε με τη «Ν» ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι «το σύστημα θα πρέπει να λειτουργεί πιο ισορροπημένα και να έχει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε συμβάντα που παλιότερα με την παλιά δομή τους (βασιζόμενα σε συμβατικές μονάδες στρεφόμενης μάζας), τα συστήματα είχαν ρυθμιστεί και υλοποιηθεί έτσι ώστε να τα αντέχουν». Πρόσθεσε δε πως «τώρα μπαίνουμε σε μια άλλη κατηγορία που έχουμε πολλές μικρές πηγές παραγωγής (διεσπαρμένες μονάδες ΑΠΕ), οι οποίες δεν είναι τόσο ισχυρές και το σύστημα γίνεται πιο ασθενές».
Σε αυτή την κατεύθυνση, η ισορροπία του ενεργειακού μίγματος ανάμεσα στις διάφορες τεχνολογίες ΑΠΕ που σήμερα κυριαρχεί η «μονοκαλλιέργεια» των φωτοβολταϊκών ανά την Ευρώπη, και η συντήρηση και ανάπτυξη του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας σε διανομή και μεταφορά τόσο εντός των χωρών όσο και διασυνοριακά με νέες διασυνδέσεις, συνιστούν μέρος της λύσης, που αν και βρίσκονται σταθερά στην «ατζέντα» της ενεργειακής επικαιρότητας, πλέον αποκτούν μια διαφορετική διάσταση και βαρύτητα, υπό το βάρος της «θωράκισης» του ενεργειακού συστήματος με την «εναλλακτική» να είναι έως και η απόλυτη κατάρρευση του συστήματος, όπως είδαμε να συμβαίνει στην περίπτωση της Ιβηρικής χερσονήσου.
«Κλειδί» οι μπαταρίες
Μέρος επίσης της λύσης αποτελούν και οι μπαταρίες που δύνανται να προσφέρουν τις απαιτούμενες υπηρεσίες για την ευστάθεια και ασφάλεια του δικτύου όπως περιγράφονται παραπάνω. Ο ενεργειακός σύμβουλος του Συνδέσμου Εταιρειών Φωτοβολταϊκών (ΣΕΦ) Στέλιος Ψωμάς γράφει σε πρόσφατο άρθρο του στον ηλεκτρονικό Τύπο ότι «οι μπαταρίες έχουν έναν κρίσιμο ρόλο στη σταθερότητα του δικτύου με χρόνους απόκρισης (από τη διαπίστωση του προβλήματος έως την παροχή της αντίστοιχης υπηρεσίας) πολύ μικρότερους από άλλους συμβατικούς τρόπους αντιμετώπισης αντίστοιχων περιστατικών. Συγκεκριμένα, τα μοντέλα που κυκλοφορούν σήμερα στην αγορά έχουν χρόνους απόκρισης <100-500 milliseconds (χιλιοστά του δευτερολέπτου). Στα blackouts, τα χιλιοστά του δευτερολέπτου καθορίζουν την επιβίωση του δικτύου, αφού εμποδίζουν αλυσιδωτά φαινόμενα που θα προκαλούσαν την κατάρρευσή του».
Τα παραπάνω επιβεβαίωσε ένα πρόσφατο περιστατικό που έλαβε χώρα στη Μεγάλη Βρετανία, με τις μπαταρίες να αποτρέπουν τα χειρότερα. Ειδικότερα, όπως επισημαίνει στέλεχος της αγοράς, το σύστημα του Ηνωμένου Βασιλείου βίωσε φέτος ένα ανάλογο περιστατικό, με μια διασύνδεση που προσέφερε ισχύ προς το βρετανικό σύστημα να διακόπτεται απότομα, με συνέπεια να κινδυνεύει να προκαλέσει σοβαρές διαταραχές στη λειτουργία του συστήματος, πράγμα που εν τέλει δεν έγινε, καθώς ανταποκρίθηκαν έγκαιρα και γρήγορα οι μπαταρίες προς αποκατάσταση της χαμένης ισχύος, με αποτέλεσμα να μην επεκταθεί στο πρόβλημα. Υπό αυτό το πρίσμα, οι μπαταρίες αναμένεται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην πορεία επίτευξης της ενεργειακής μετάβασης, συνιστώντας, εκτός των άλλων, και εκ των βασικών γραμμών άμυνας ενός «πράσινου» ενεργειακού συστήματος.
Η περίπτωση της Ελλάδας
Μια πρόσθετη «γραμμή άμυνας» είναι η αναπροσαρμογή και επαναρύθμιση των συστημάτων προστασίας που διαθέτουν οι μονάδες ΑΠΕ, ώστε να αντιστοιχηθούν καλύτερα με τα νέα δεδομένα που χαρακτηρίζουν τα σύγχρονα ηλεκτρικά συστήματα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ΑΔΜΗΕ, ήδη εδώ και έναν χρόνο, έχει προχωρήσει σε μια τέτοια διαδικασία, καλώντας τους παραγωγούς να επαναρυθμίσουν τα όρια προστασίας των φωτοβολταϊκών τους πάρκων, απειλώντας ότι σε διαφορετική περίπτωση θα υποστούν αποσύνδεση από το δίκτυο, δεδομένου ότι η οποιαδήποτε ολιγωρία θα μπορεί να αποβεί μοιραία για τη λειτουργία του δικτύου.
Προφανώς, όπως επισημαίνουν αρμόδιες πηγές με γνώση του θέματος, η αναπροσαρμογή των ορίων προστασίας δεν επαρκεί για την ασφάλεια του συστήματος, ούτε αναιρεί τη σημασία και την αξία όλων των άλλων μέτρων προστασίας, ωστόσο αποτελεί μια βάση και μια αφετηρία προκειμένου ο Διαχειριστής να μπορεί με καλύτερους όρους να διαχειριστεί τη λειτουργία του δικτύου.
Το «πακέτο» λύσεων θα πρέπει να περιλαμβάνει συμβατικές μονάδες που θα διατηρούνται σε εφεδρεία προκειμένου να ανταποκριθούν σε περίπτωση που υπάρξει η οποιαδήποτε ανισορροπία στο δίκτυο, όπως επίσης κι άλλα συστήματα (σύγχρονοι πυκνωτές) που θα αξιοποιηθούν για τη διασφάλιση αδράνειας στο σύστημα. Μάλιστα, όπως αναφέρουν αρμόδιες πηγές, ο ΑΔΜΗΕ έχει ήδη κοινοποιήσει ένα πρώτο σχέδιο στη Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων όπου περιγράφονται οι προδιαγραφές του απαιτούμενου εξοπλισμού που μπορεί να εγκατασταθεί είτε στα πάρκα είτε στο δίκτυο και να προσφέρει συνθετική αδράνεια προς υποκατάσταση της φυσικής αδράνειας που εκλείπει από το σύστημα.
Αξίζει τέλος να σημειωθεί, όπως διευκρινίζουν πηγές με γνώση του θέματος, ότι ο Διαχειριστής υιοθετεί μια πολύ προσεκτική προσέγγιση στη διαχείριση της παραγόμενης «πράσινης» ενέργειας, όντας σε μεγάλη ανισορροπία μεταξύ παραγωγής και ζήτησης, προτάσσοντας την ασφάλεια του συστήματος και την τήρηση των ορίων ασφαλείας, γεγονός που αποτυπώνεται ιδιαίτερα τις τελευταίες μέρες στις αθρόες περικοπές «πράσινης» ενέργειας. «Δεν περικόπτουμε για πλάκα. Περικόπτουμε ώστε να έχουμε μια ελάχιστη ποσότητα εφεδρείας για να αντιμετωπίσουμε την περίπτωση βλάβης», σημειώνει χαρακτηριστικά στη «Ν» στέλεχος του ΑΔΜΗΕ.
Το παράδειγμα της ΔΕΗ
Ως γνωστόν, μια τέτοια περίπτωση με εγκατάσταση νέου εξοπλισμού που θα προσφέρει σε αυτή την κατεύθυνση, είναι το σχέδιο της ΔΕΗ για τον ΑΗΣ Καρδιάς. Σύμφωνα με το σχέδιο, οι παλαιές γεννήτριες των Μονάδων 3 και 4 θα μετατραπούν σε σύγχρονους πυκνωτές για να συμβάλλουν στη σταθεροποίηση του συστήματος υπερυψηλής τάσης. Με απλά λόγια, πρόκειται για μια τεχνολογία που χρησιμοποιεί τις υπάρχουσες γεννήτριες, έχοντας ενσωματώσει στον άξονά τους ένα σφόνδυλο που λειτουργεί ως βαρίδι.
Έτσι, καθίσταται δυνατή η ρύθμιση της τάσης και της συχνότητας του συστήματος, ενώ η λύση αυτή θεωρείται η βέλτιστη από τεχνοοικονομική άποψη για τη διασφάλιση της αξιοπιστίας και της ασφάλειας των εθνικών δικτύων υπερυψηλής τάσης. Ο Όμιλος ΔΕΗ, κατά την παρουσίαση του επενδυτικού πλάνου στη Δυτική Μακεδονία, ανακοίνωσε ότι έχει ήδη ξεκινήσει τη διαδικασία επιλογής αναδόχου, μετά την ολοκλήρωση των απαιτούμενων αδειοδοτήσεων, ενώ η επένδυση εκτιμάται στα 30 εκατ. ευρώ.
(από την εφημερίδα "ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ")