Ενώ σημειώνει και πως έχει ενθαρρυνθεί από την ανταπόκριση των πολιτών στις συζητήσεις που έχει κάνει μετά την αποχώρησή του από το υπουργείο Εξωτερικών και ενόψει των εκλογών του επόμενου χρόνου.
– Πρόσφατα παρουσιάσατε στην Αθήνα την εμπλουτισμένη εκδοχή ενός παλαιότερου βιβλίου σας για το Κυπριακό. Πόσο άλλαξε την οπτική του μελετητή η μετέπειτα εμπειρία σας σε θέσεις πολύ κοντά στις διαπραγματεύσεις;
– Oπως γνωρίζετε συμμετείχα στην τελευταία διαπραγματευτική διαδικασία που κορυφώθηκε με τη συνάντηση στο Κραν-Μοντανά τον Ιούλιο του 2017, που δυστυχώς δεν οδήγησε στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Η εμπειρία από τη συμμετοχή μου στην εν λόγω διαδικασία επιβεβαίωσε, αν όχι ενίσχυσε, τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης περί του διαχρονικού χαρακτήρα και των επαναλήψεων ως προς τις θέσεις που υποβάλλονται στο τραπέζι των συνομιλιών και περί του καθοριστικού ρόλου των εκτός Κύπρου πρωταγωνιστών. Στο Κραν-Μοντανά, αλλά και κατά τη διάρκεια ολόκληρης της διαπραγματευτικής διαδικασίας, οι εξωγενείς παράγοντες –και πιο συγκεκριμένα η Τουρκία– διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο ως προς την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων, αλλά κυρίως ως προς την κατάληξή τους. Επιβεβαίωσα μέσω προσωπικής πλέον εμπειρίας θέσεις, προσεγγίσεις, ιδέες και το σκηνικό πρωτοβουλιών και σχεδίων παρελθουσών δεκαετιών, τα οποία είχα μελετήσει κάποτε ως ερευνητής και έπειτα ως διπλωμάτης.
– Πού πρέπει να επιμεριστούν οι ευθύνες για το ναυάγιο στο Κραν-Μοντανά;
– Παρόλο που οφείλουμε να κάνουμε την αυτοκριτική μας, αυτό κάνω πάντα, ευθαρσώς θα πω ότι την ευθύνη για το ναυάγιο στο Κραν-Μοντανά φέρει η τουρκική πλευρά λόγω της εμμονής της σε συγκεκριμένες θέσεις και ειδικότερα στο κεφάλαιο της ασφάλειας και των εγγυήσεων.
– Θεωρείτε ότι η αποτυχία του Κραν-Μοντανά αποθράσυνε την Τουρκία ακόμα περισσότερο ή οι αποφάσεις για περαιτέρω σκλήρυνση της στάσης (Βαρώσια) ήταν προειλημμένες;
– Oσοι μελετούν την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας μπορούν πολύ εύκολα να συμπεράνουν ότι κινείται στη βάση συγκεκριμένης μακροχρόνιας στρατηγικής. Αυτό γίνεται και σε σχέση με το Κυπριακό, αλλά και έναντι της Ελλάδας. Ο στόχος στο Κραν-Μοντανά, όπως αποδεικνύεται και από όσα είδαν το φως της δημοσιότητας, αλλά και από δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων, ήταν, ανάμεσα σε άλλα, η εξασφάλιση με τη συναίνεση της πλευράς μας εγγυητικών δικαιωμάτων για την Τουρκία και μόνιμης στρατιωτικής της παρουσίας στην Κύπρο. Ακούω και διαβάζω την άποψη και εκτίμηση κάποιων ότι στην ενίσχυση της τουρκικής αναθεωρητικής πολιτικής διαδραμάτισε ρόλο η μη θετική κατάληξη στο Κραν-Μοντανά ή και οι τριμερείς συνεργασίες που αναπτύξαμε στην περιοχή. Πρόκειται για προσεγγίσεις που μου θυμίζουν τα επιχειρήματα που αναπτύσσονται από κάποιους για να δικαιολογήσουν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ότι φταίει δήθεν ο Ζελένσκι ή και η Ε.Ε. για τα όσα παράνομα πράττει η Ρωσία. Δηλαδή φταίει το θύμα και όχι ο θύτης, επειδή δεν συναίνεσε σε κάτι κάκιστο για να αποφύγει το αισχρό.
– Υπάρχουν οι προϋποθέσεις για νέα διάσκεψη ή είμαστε πλέον οριστικά σε άλλη φάση;
– Παρά τις δυσκολίες και τα προβλήματα, σε καμία απολύτως περίπτωση δεν θα πρέπει να σταματήσουμε την προσπάθεια για επανέναρξη ουσιαστικών συνομιλιών στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου και λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η Κυπριακή Δημοκρατία είναι και θα συνεχίσει να είναι και μετά μια ενδεχόμενη λύση του Κυπριακού κράτος-μέλος της Ε.Ε.
– Εκτιμάτε ότι υφίσταται περιθώριο για μια λύση που θα επιτρέπει τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη;
– Οι εξελίξεις και οι επιπτώσεις από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, σε συνδυασμό με την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία, που αναμφίβολα λειτουργεί ως πλεονέκτημα για τη Μόσχα, αναδεικνύουν περισσότερο τη σημασία της Ανατολικής Μεσογείου στην προσπάθεια ενεργειακής απεξάρτησης της Ευρώπης. Οι εισαγωγές φυσικού αερίου της Ε.Ε. από τη Ρωσία που θα πρέπει να αντικατασταθούν από εναλλακτικές πηγές ανέρχονται συνολικά στα 155 BCM ανά έτος. Οι διαθέσιμες ποσότητες στην Ανατολική Μεσόγειο (κοιτάσματα «Αφροδίτη» και «Γλαύκος» στην κυπριακή ΑΟΖ και «Λεβιάθαν» στην ισραηλινή ΑΟΖ) ανέρχονται σε περίπου 500 BCM. Αυτό σημαίνει ότι για ένα έργο εικοσαετίας, η Ανατολική Μεσόγειος θα μπορεί να συμβάλλει με 25 BCM ετησίως, που είναι περίπου 15%-16% των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου στην Ε.Ε. Καθόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό. Συνεπώς, είναι η ώρα οι χώρες της περιοχής, που να θυμίσουμε ξεκίνησαν τη συνεργασία τους στη βάση των αμοιβαίων ωφελημάτων που θα προέκυπταν κατ’ αρχάς μέσα από την ενεργειακή συνεργασία, να προχωρήσουν προς αυτή την κατεύθυνση, και η Ε.Ε. με τη σειρά της να επενδύσει ουσιαστικά και με συγκεκριμένες ενέργειες για αξιοποίηση αυτής της προοπτικής. Είναι μια μακροπρόθεσμη επιλογή, αλλά οι ευρύτερες εξελίξεις επιβεβαιώνουν την ανάγκη να γίνουν αμέσως ενέργειες.
– Σε λιγότερο από ένα χρόνο οι πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας θα εκλέξουν τον επόμενο πρόεδρό τους. Τι διακυβεύεται στις εκλογές του 2023;
– Διαχρονικά το Κυπριακό ήταν στην πρώτη γραμμή των προτεραιοτήτων που θέτουν οι πολίτες σε προεδρικές εκλογές, λόγω ακριβώς και του γεγονότος ότι ο εκάστοτε πρόεδρος της Δημοκρατίας διατηρεί την ιδιότητα του επικεφαλής, του ηγέτη δηλαδή, της ελληνοκυπριακής κοινότητας στις διαπραγματεύσεις για επίλυση του προβλήματος. Υπό αυτή την έννοια, το Κυπριακό, μαζί με άλλα θέματα φυσικά, παραμένει στην κορυφή των διακυβευμάτων, διότι αποτελεί υπαρξιακό ζήτημα για την Κύπρο και τον λαό μας. Από εκεί και πέρα, η πρωτοφανής πανδημία της COVID-19 και τώρα η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία διαμορφώνουν σε παγκόσμιο επίπεδο ένα εντελώς καινούργιο σκηνικό. Μπαίνουμε σε μια ενδεχομένως νέα περίοδο με πολλαπλές προκλήσεις σε όλους τους τομείς. Επομένως ο πολίτης εύλογα θα έχει προσδοκίες –και αυτό θα έλεγα ως γενικό διακύβευμα των εκλογών του 2023– για το πώς προχωράμε ως κράτος στη νέα αυτή φάση. Πώς επιλύουμε διαχρονικά προβλήματα που μαστίζουν την κοινωνία μας. Πώς θα περάσουμε στη νέα εποχή με τους υψηλούς στόχους που έχουν τεθεί από την Ε.Ε. για πράσινη μετάβαση και ψηφιοποίηση, παρά τα υφιστάμενα προβλήματα.
Η υποψηφιότητα για την προεδρία
– Τι σκοπεύετε να προτείνετε ενόψει των εκλογών του 2023, ως υποψήφιος πρόεδρος;
– Oπως γνωρίζετε, μετά την αποχώρησή μου από το υπουργείο Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας τον περασμένο Ιανουάριο, ξεκίνησα εντατικές διαβουλεύσεις διερευνώντας το ενδεχόμενο να θέσω την υποψηφιότητά μου στην κρίση των πολιτών στις προεδρικές εκλογές του 2023. Είχα και έχω επαφές με προσωπικότητες από όλο το φάσμα της κοινωνίας. Συνομιλώ με οργανωμένα σύνολα αλλά και με πρόσωπα. Ακούω θέσεις και καταγράφω εισηγήσεις, σε μια προσπάθεια να αφουγκραστώ τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας, να πάρω τον παλμό των πολιτών, ώστε να εξετάσω με σοβαρότητα αυτή την προοπτική, στη βάση ενός ολοκληρωμένου προγράμματος που θα προσφέρει απαντήσεις και θα ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του κυπριακού λαού για ευημερία, ελπίδα για καλύτερο αύριο, όπως τα ανέφερα και προηγουμένως σε αυτό που εσείς ονομάσατε διακύβευμα των εκλογών του 2023. Θεωρώ ότι έχει παρέλθει ο καιρός των μεγάλων λόγων και υποσχέσεων, ο κόσμος θέλει λίγα λόγια και συγκεκριμένα έργα. Είμαι ικανοποιημένος από την πορεία των διαβουλεύσεων αυτών, μια διαδικασία που τουλάχιστον στην αρχική της, πιο ανεπίσημη μορφή, αρχίζει να ολοκληρώνεται, και αυτό που κρίνω σκόπιμο ότι μπορώ να πω στο παρόν στάδιο είναι ότι είμαι πολύ ενθαρρυμένος τόσο από την προθυμία και ανταπόκριση του κόσμου να συζητήσει μαζί μου αναπτύσσοντας θέσεις και ανησυχίες όσο και από το κλίμα που υπάρχει στις καθημερινές, αλλεπάλληλες επαφές, κάτι που μου δίνει ώθηση να συνεχίσω με δύναμη και αποφασιστικότητα.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")