Ο κ. Ταβερναράκης, ο οποίος θα αναλάβει τα νέα του καθήκοντα τον Ιούλιο, είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου του EIT από το 2020, ενώ διατελεί και αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ερευνας (ERC).
Ο Νεκτάριος Ταβερναράκης είναι ο πρώτος Ελληνας που εκλέγεται πρόεδρος του EIT, σε μια επιλογή αναγνώρισης της εξαιρετικής επιστημονικής και διοικητικής προσωπικής του πορείας, καθώς και της επιστημονικής ποιότητας και του υψηλού επιπέδου έρευνας που διεξάγεται στο ΙΤΕ και το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Με την ευκαιρία της εκλογής του στην προεδρία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας συνομιλήσαμε με τον κ. Ταβερναράκη για τις προκλήσεις στον τομέα της έρευνας:
– Κατ αρχάς, συγχαρητήρια για την εκλογή σας στην προεδρία του ΕΙΤ. Δώστε μας μια εικόνα για τον οργανισμό αυτό.
– Ευχαριστώ, μακάρι να εκπροσωπήσουμε επάξια την Ελλάδα. Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας είναι ο κορυφαίος οργανισμός στην Ευρώπη όσον αφορά την προώθηση της καινοτομίας και της εφαρμογής των ερευνητικών κατακτήσεων. Το ΕΙΤ έχει πάνω από 2.900 εταίρους και διαχειρίζεται κονδύλια ύψους σχεδόν 3 δισ. ευρώ στο πλαίσιο του επταετούς προγράμματος «Ορίζοντας Ευρώπη». Εχει δημιουργήσει οκτώ «κοινότητες γνώσης και καινοτομίας», δηλαδή κοινοπραξίες πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων, εταιρειών, νεοφυών επιχειρήσεων, που αναφέρονται σε σημαντικές προκλήσεις της ανθρωπότητας, όπως η κλιματική αλλαγή, η βιώσιμη ενέργεια, οι ψηφιακές τεχνολογίες, η υγιής διαβίωση και η ενεργός γήρανση, οι πρώτες ύλες, τα τρόφιμα, οι έξυπνες και οικολογικές αστικές μεταφορές και η μεταποίηση. Αλλες δύο κοινότητες βρίσκονται υπό ίδρυση, οι οποίες σχετίζονται ιδιαίτερα με την Ελλάδα – η πρώτη αφορά πολιτισμό και τέχνες και η δεύτερη τους υδάτινους πόρους, τη ναυτιλία και τα θαλάσσια οικοσυστήματα.
– Υπάρχει ελληνική συμμετοχή στις κοινότητες;
– Υπάρχει, αλλά όχι στον βαθμό και το επίπεδο που θα μπορούσαμε. Οσον αφορά το ΕΙΤ, αργήσαμε λίγο να δραστηριοποιηθούμε, υπήρξε καθυστέρηση στην ενημέρωση.
– Συχνά δίνεται η εντύπωση πως γενικότερα καθυστερεί η έρευνα στην Ελλάδα, δεν ισχύει κάτι τέτοιο;
– Εχουμε τη δυνατότητα να αντεπεξέλθουμε. Δεν υπάρχει κάτι εν γένει που να μας εμποδίζει. Χρειάζεται περισσότερη ενέργεια για την καινοτομία. Το μέλλον βρίσκεται εκεί, αλλιώς θα μένουμε πίσω. Είναι φανερό πως βαδίζουμε προς μια κοινωνία της γνώσης. Το παράδειγμα της πανδημίας είναι χαρακτηριστικό. Οσες χώρες είχαν δουλέψει στην αντιμετώπιση παρόμοιων καταστάσεων βγήκαν πολλαπλά κερδισμένες. Τα εμβόλια τύπου RNA της Pfizer δημιουργήθηκαν με βάση την έρευνα μιας νεοφυούς εταιρείας στη Γερμανία. Μπορούμε να κάνουμε και στην Ελλάδα ανάλογα βήματα.
– Τι χρειάζεται;
– Χρειάζεται μεγάλη στήριξη από την ελληνική κυβέρνηση, που ήδη τη δίνει. Εισάγονται νέα εργαλεία, όπως ο νόμος για τις νεοφυείς επιχειρήσεις. Πρέπει να οργανωθούμε και να υπάρξει έμπρακτη στήριξη από την πολιτεία. Θα έρθουν χρήματα στη χώρα.
– Ποιες παρεμβάσεις θα ξεχωρίζατε ως άμεσα αναγκαίες;
– Πρώτον, να υπάρξει μια πιο απλή και πιο σύγχρονη νομοθεσία για το θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων, έτσι ώστε να διευκολύνεται η κατοχύρωση των ευρεσιτεχνιών από ερευνητές, πανεπιστήμια, ερευνητικά ινστιτούτα και νεοφυείς επιχειρήσεις. Ο υπάρχων νόμος έγινε πριν από πολλές δεκαετίες και οδηγεί σε μεγάλη γραφειοκρατία, πολύχρονες καθυστερήσεις και υψηλό κόστος. Τα ιδρύματα δεν μπορούν να τα διαχειριστούν όλα αυτά. Απεναντίας θα μπορούσαν να έχουν σημαντικά έσοδα, διαθέτοντας σε εταιρείες τις πατέντες τους, όπως κάνουν τα ΑΕΙ στις ΗΠΑ, για παράδειγμα το Χάρβαρντ.
Δεύτερον, απαιτείται ουσιαστική ανάπτυξη γραφείων μεταφοράς τεχνολογίας σε όλη τη χώρα, έτσι ώστε να υπάρχει ώσμωση μεταξύ των ερευνητών και διάχυση της γνώσης. Κάθε πανεπιστήμιο και ερευνητικό κέντρο πρέπει να έχει μια τέτοια δομή, με το κατάλληλο προσωπικό, που να βοηθάει τους ερευνητές σε θέματα που δεν πρέπει να αποτελούν μέρος της δουλειάς τους. Οπως για παράδειγμα να απαντάει σε νομικά ερωτήματα, να αναπτύξει δημόσιες σχέσεις, να οργανώνει την επαφή με επιχειρηματίες που ενδιαφέρονται για τη συγκεκριμένη έρευνα κ.λπ.
Τρίτον, να αξιοποιήσουμε την έρευνα που ήδη γίνεται, ειδικά τη βασική έρευνα, που αποτελεί το υπόβαθρο πάνω στο οποίο αναπτύσσεται και η καινοτομία. Να φροντίσουμε τα θεμέλια, αλλιώς δεν μπορεί να υπάρξει καινοτομία. Υπάρχει στην Ελλάδα ερευνητική προσπάθεια με υψηλή επιτυχία, που λειτουργεί ανταγωνιστικά σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Χρειάζεται δημόσια χρηματοδότηση. Ας γνωρίζουμε πως κάθε ευρώ που δίνουμε στην έρευνα φέρνει πολλαπλάσια. Στο Ινστιτούτο Ερευνας και Τεχνολογίας κάθε ευρώ δημόσιας επιχορήγησης φέρνει έξι με επτά ευρώ από ανταγωνιστικά προγράμματα. Εχουμε ήδη στην Ελλάδα σοβαρή πρωτογενή έρευνα, έχουμε νησίδες αριστείας, που πρέπει να τις διευρύνουμε. Δεν επαρκούν σήμερα, πρέπει να μη μείνουν θύλακοι, αλλά να γενικευτούν.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")