ημερομηνία κατά την οποία ορίζεται και ως καταληκτική για την ισχύ του ΝΝΜΑΕ ή νωρίτερα, αν προηγηθεί η ημερομηνία έναρξης του Μακροχρόνιου Μηχανισμού Αποζημίωσης Διαθεσιμότητας. Ως έχουν τα πράγματα και δεδομένου ότι η ενεργοποίηση του «Μοντέλου Στόχου» έχει οριστεί για την 1.11.2020, η δεύτερη δημοπρασία αναμένεται να λάβει χώρα εντός του Δεκεμβρίου 2020. Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τους όρους της δημοπρασίας αναμένεται να προσδιοριστούν με νέα Υπουργική Απόφαση που θα εκδοθεί 30 ημέρες πριν τη δημοπρασία το αργότερο, κατόπιν πρότασης του ΑΔΜΗΕ.
Υπενθυμίζεται ότι η Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχε χορηγήσει προκαταρκτική σύμφωνη γνώμη για τον ΝΜΜΑΕ ήδη από τον Ιούνιο. Κατόπιν των ανωτέρω, η πρώτη δημοπρασία, για την περίοδο από 15.8.2020 έως και 31.10.2020, διενεργήθηκε τον περασμένο Αύγουστο για ισχύ 4.500 MW με ανώτατη τιμή προσφοράς τις €39.000/MWh/έτος[1].
Η διαδρομή των μηχανισμών αποζημίωσης ευελιξίας και διαθεσιμότητας ισχύος έως σήμερα
Το 2005 θεσπίστηκε μέσω των μεταβατικών διατάξεων του Κώδικα Διαχείρισης Συστήματος & Συναλλαγών Ηλεκτρικής Ενέργειας («ΚΔΣ&ΣΗΕ») ο Μεταβατικός Μηχανισμός Διασφάλισης Επαρκούς Ισχύος («ΜΜΔΕΙ»), σύμφωνα με τον οποίο μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας εγγεγραμμένες στο Μητρώο Κατανεμομένων Μονάδων εξέδιδαν τα Αποδεικτικά Διαθεσιμότητας Ισχύος («ΑΔΙ»), ως μέσο για την κατάρτιση των Συμβάσεων Διαθεσιμότητας Ισχύος («ΣΔΙ»). Δυνάμει των ΣΔΙ οι κάτοχοι άδειας παραγωγής για των ανωτέρω μονάδων παραγωγής αναλάμβαναν, έναντι διοικητικώς καθοριζόμενης κατ’ έτος τιμής, την υποχρέωση προς τον αντισυμβαλλόμενο Εκπρόσωπο Φορτίου να διατηρούν τη σχετική μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας τεχνικά διαθέσιμη για συγκεκριμένο μέγεθος ισχύος καθ’ όλη τη διάρκεια της σύμβασης. Στο πλαίσιο της εκ του νόμου υποχρέωσης των Εκπροσώπων Φορτίου να προσκομίζουν ικανοποιητικές μακροχρόνιες εγγυήσεις για την εξασφάλιση διαθεσιμότητας επαρκούς ισχύος, οι τελευταίοι αγόραζαν ΑΔΙ, τα οποία υποχρεούνταν να εκδίδουν οι παραγωγοί για το σύνολο της καθαρής ισχύος των μονάδων τους.
Ο μόνιμος μηχανισμός για τη διασφάλιση ισχύος που προβλεπόταν να τεθεί σε ισχύ μετά τη λήξη του μεταβατικού αυτού καθεστώτος, στην πράξη δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Ο εν λόγω μηχανισμός θα στηριζόταν σε διμερείς διαπραγματεύσεις μεταξύ παραγωγών και εκπροσώπων φορτίου και θα εκκινούσε κατά την Πέμπτη Ημέρα Αναφοράς, που ορίσθηκε αρχικώς για την 1.1.2008, μετατέθηκε δε με διαδοχικές αποφάσεις την 30.9.2010. Ωστόσο ακόμα και μετά την έναρξη της Πέμπτη Ημέρας αναφοράς, οπότε προβλεπόταν να επέλθει απελευθέρωση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας και ισχύος, η απευθείας αποζημίωση των παραγωγών μέσω ΑΔΙ συνεχίστηκε κατόπιν διαδοχικών παρατάσεων έως το 2014.
Οι μακρές διαβουλεύσεις που ακολούθησαν μετά την τελευταία παράταση οδήγησαν στην έγκριση και καθιέρωση του Μεταβατικού Μηχανισμού Αποζημίωσης Ευελιξίας («ΜΜΑΕ»). Σύμφωνα με το Ν. 4389/2016 ορίστηκε ως Υπηρεσία Ευελιξίας «η ταχεία αύξηση ή μείωση της κατανεμόμενης ισχύος της μονάδας, ώστε να καλύπτει τη ζήτηση, ακολουθώντας τις Εντολές Κατανομής του Διαχειριστή. Στην εν λόγω έννοια συμπεριλαμβάνεται η ικανότητα της μονάδας ώστε, εντός τριών ωρών από την έκδοση σχετικής Εντολής Κατανομής του Διαχειριστή, να ακολουθεί από θερμή κατάσταση ένα γρήγορο κύκλο λειτουργίας, με ανταπόκριση μεγαλύτερη από ένα προκαθορισμένο κατώφλι, το οποίο αντιστοιχεί σε μετρούμενο ρυθμό μεταβολής της εξόδου της τουλάχιστον οχτώ (8) MW/min και δυνατότητα απόκρισης για τουλάχιστον τρεις (3) συνεχόμενες ώρες.» Στο ΜΜΑΕ εντάσσονταν επιλέξιμες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, συγκεκριμένα «οι μονάδες τεχνολογίας αεριοστροβίλου ανοικτού και συνδυασμένου κύκλου, οι κατανεμόμενες υδροηλεκτρικές μονάδες, καθώς και μονάδα ΣΗΘ για το μέρος της ισχύος της για την οποία δεν αμείβεται από μηχανισμό στήριξης ΑΠΕ». Ως «αποζημίωση για την υπηρεσία ευελιξίας» ο νόμος όρισε την «…αμοιβή που καταβάλλεται από τον Διαχειριστή του Συστήματος προς τους Επιλεγέντες Παραγωγούς» και το ύψος του Μοναδιαίου Τιμήματος Πληρωμής Ισχύος για την παροχή ευέλικτης ισχύος καθορίστηκε σε σαράντα πέντε (45) ευρώ/kW διαθέσιμης ισχύος, με ανώτατο όριο καταβολής τα δεκαπέντε εκατομμύρια (15.000.000) ευρώ ανά μονάδα παραγωγής. Το τελικώς καταβαλλόμενο ανά Παραγωγό ποσό αποζημίωσης θα υπολογιζόταν απολογιστικά από τον Διαχειριστή βάσει των συλλεγέντων στοιχείων για την πραγματική διαθεσιμότητα εκάστης μονάδας, κατά τον χρόνο εφαρμογής του Μηχανισμού και εκκαθαριζόταν, με τη λήξη της περιόδου εφαρμογής του Μηχανισμού. Το μέγιστο συνολικό κόστος του Μηχανισμού ορίστηκε σε διακόσια είκοσι πέντε εκατομμύρια (225.000.000) ευρώ, επιμεριζόμενο στους Εκπροσώπους Φορτίου. Η διάρκεια του Μεταβατικού Μηχανισμού Αποζημίωσης Ευελιξίας ορίστηκε, κατά μέγιστο, σε δώδεκα (12) μήνες, ή, μέχρι την εφαρμογή μόνιμου μηχανισμού επάρκειας ή και ευελιξίας του Συστήματος Ηλεκτρικής Ενέργειας, εάν συνέβαινε νωρίτερα.
Όταν ο ΜΜΑΕ έληξε το 2017 δεν υπήρχε άλλος μηχανισμός για να τον αντικαταστήσει έως το 2018, οπότε εγκρίθηκε και εισήχθη ο νέος Μεταβατικός Μηχανισμός Αποζημίωσης Ευέλικτης Ισχύος μέσω τροπολογίας στο Ν. 4559/2018.
Αρχικά ο ΝΜΜΑΕ όρισε ως απαραίτητες προϋποθέσεις για την εγγραφή ενός παρόχου τη δυνατότητα παροχής της Υπηρεσίας Ευελιξίας, τη σύνδεση στο Ελληνικό Σύστημα Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας («ΕΣΜΗΕ») ή στο Δίκτυο Μέσης Τάσης ή Χαμηλής Τάσης εκτός των Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών και τη μη συμμετοχή σε άλλο σχήμα κρατικής ενίσχυσης. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στις τροποποιήσεις που επέφερε ο ΝΜΜΑΕ στον τρόπο ανάδειξης και στον καθορισμό του ύψους αποζημίωσης των επιλεγέντων παρόχων. Συγκεκριμένα, προβλέφθηκε ότι για την ανάδειξη των επιλεγέντων παρόχων ο Διαχειριστής του Συστήματος θα διενεργούσε δημοπρασίες και θα κατέβαλε στους επιλεγέντες παρόχους Αποζημίωση για τη διαθεσιμότητά τους προς παροχή της Υπηρεσίας Ευελιξίας στο ΕΣΜΗΕ, η οποία θα επιμεριζόταν και θα επιβάρυνε τους Εκπρόσωπους Φορτίου. Ο καθορισμός της αποζημίωσης θα γινόταν στη βάση της τιμής προσφοράς των παρόχων στη δημοπρασία («pay - as - bid») και δικαίωμα αποζημίωσης θα είχαν οι επιλεγέντες πάροχοι με την κατακύρωση των αποτελεσμάτων της δημοπρασίας. Από το Σεπτέμβριο του 2019 έως τη λήξη του προβλέφθηκε ότι θα λειτουργούσε παράλληλα με την έναρξη λειτουργίας των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας και την αγορά εξισορρόπησης ισχύος (αρ. 73-99 ω. 4512/2018), οπότε ως πάροχοι θα ορίζονταν επιπλέον και τα συστήματα απόκρισης ζήτησης και τα συστήματα αποθήκευσης.
Η διάρκεια ισχύος του ΝΜΜΑΕ ορίστηκε έως τη 31η Δεκεμβρίου 2019, ή μέχρι την εφαρμογή του Μακροχρόνιου Μηχανισμού Αποζημίωσης Επάρκειας Ισχύος του Συστήματος Ηλεκτρικής Ενέργειας, εάν συνέβαινε νωρίτερα. Η λειτουργία του ΝΜΜΑΕ ανεστάλη, ωστόσο, στην πράξη το Μάρτιο του 2019, κατόπιν της ματαίωσης της τότε προγραμματιζόμενης δημοπρασίας, εξαιτίας των παρεκκλίσεων που διαπιστώθηκαν από την εγκριτική απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού.
Με το Νόμο 4618/2019 επιχειρήθηκε η θέσπιση Μακροχρόνιου Μηχανισμού Αποζημίωσης Επάρκειας Ισχύος. Ο νόμος προέβλεψε την εφαρμογή Μακροχρόνιου Μηχανισμού Αποζημίωσης Επάρκειας Ισχύος με σκοπό την παροχή της υπηρεσίας διαθεσιμότητας ισχύος των επιλεγέντων παροχών, η οποία καθορίζεται από το επίπεδο της ισχύος που απαιτείται, ώστε να καλύπτεται μακροπρόθεσμα το κριτήριο αξιοπιστίας του ΕΣΜΗΕ. Η υπηρεσία διαθεσιμότητας ισχύος θα παρεχόταν στη βάση ανταγωνιστικής διαδικασίας μέσω δημοπράτησης από το Διαχειριστή του ΕΣΜΗΕ δικαιωμάτων αξιοπιστίας για μια προκαθορισμένη περίοδο. Τα δικαιώματα αξιοπιστίας θα συνδυάζονταν με υποχρεώσεις των επιλεγέντων παροχών και θα ηδύναντο να μεταβιβάζονται στο πλαίσιο δευτερογενούς αγοράς. Ως πάροχοι διαθεσιμότητας ισχύος ορίζονταν, μόνο για το μέρος της ισχύος τους που δεν αμείβεται από άλλο ευρωπαϊκό ή εθνικό μηχανισμό στήριξης, οι κατανεμόμενες μονάδες παραγωγής, τα συστήματα απόκρισης της ζήτησης, τα συστήματα αποθήκευσης, οι διασυνοριακές διασυνδέσεις, οι κατανεμόμενες μονάδες παραγωγής γειτονικών χωρών μέσω των διασυνοριακών διασυνδέσεων και οι σταθμοί ΑΠΕ. Ως Αποζημίωση για την υπηρεσία διαθεσιμότητας ισχύος ορίστηκε η αμοιβή που καταβάλλεται από τον Διαχειριστή του ΕΣΜΗΕ προς τους επιλεγέντες παρόχους για την παροχή της Υπηρεσίας. Ο Μηχανισμός Αποζημίωσης Διαθεσιμότητας Ισχύος θα χρηματοδοτείτο στη βάση χρεώσεων που θα επέβαλε ο Διαχειριστής ΕΣΜΗΕ στους προμηθευτές.
Ωστόσο, καθώς η εφαρμογή του ως άνω Μηχανισμού προϋποθέτει την αναδιοργάνωση της ελληνικής αγοράς ηλεκτρισμού σύμφωνα με το Μοντέλο Στόχο, για τη βραχυπρόθεσμη διασφάλιση της διαθεσιμότητας παροχής επαρκούς Υπηρεσίας Ευελιξίας στο ΕΣΜΗΕ, κατέστη αναγκαία η συνέχιση του ΝΜΜΑΕ σύμφωνα με τα ανωτέρω μέχρι την έναρξη και την ωρίμανση της λειτουργίας των νέων αγορών ηλεκτρικής ενέργειας. Όπως προαναφέρθηκε, η διάρκεια του οψίμως εγκριθέντα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΝΜΜΑΕ, ως συνέχεια του προηγούμενου, ορίζεται, κατά μέγιστο, έως την 31.03.2021, ή αν αυτό συμβεί νωρίτερα, μέχρι την εφαρμογή του Μακροχρόνιου Μηχανισμού Αποζημίωσης Επάρκειας Ισχύος του ΕΣΜΗΕ.
[1] Υπουργική Απόφαση ΥΠΕΝ/ΔΗΕ/66754/810/2020 (ΦΕΚ 2852/Β/13-7-2020 και απόφαση ΡΑΕ 1171/2020 - ΦΕΚ 3388/Β/13-8-2020.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Α. Βαρελάς είναι Δικηγόρος, Senior Associate της KYRIAKIDES GEORGOPOULOS Law Firm, Μέλος της Ομάδας 'Ενέργεια Υποδομές'.