Στην αξιολόγηση της Επιτροπής διαπιστώνεται ότι τα εθνικά σχέδια αντιπροσωπεύουν ήδη σημαντικές προσπάθειες, αλλά επισημαίνονται διάφοροι τομείς στους οποίους υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης, ιδίως σε ότι αφορά σε στοχευμένες και εξατομικευμένες πολιτικές που επιτρέπουν να εξασφαλιστεί η επίτευξη των επιδιώξεων για το 2030 και να συνεχιστεί η πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα, μακροπρόθεσμα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η πρώτη σημαντική οικονομία που δημιούργησε ένα νομικά δεσμευτικό πλαίσιο για την εκπλήρωση των δεσμεύσεων που ανέλαβε στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού, και είναι η πρώτη φορά που τα κράτη μέλη έχουν καταρτίσει προσχέδια ενοποιημένων εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ). Ωστόσο, καθώς τα σχέδια επί του παρόντος υστερούν τόσο όσον αφορά τις συνεισφορές για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όσο και τις συνεισφορές για την ενεργειακή απόδοση, η επίτευξη των συνολικών στόχων της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια θα απαιτήσει συλλογική αύξηση του επιπέδου φιλοδοξίας.
Ο αρμόδιος για την Ενεργειακή Ένωση αντιπρόεδρος Μάρος Σέφτσοβιτς δήλωσε τα εξής: «Τα πρώτα αυτά εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα φέρνουν την Ενεργειακή Ένωση στο εθνικό επίπεδο: όπως η ΕΕ, τα κράτη μέλη παρουσιάζουν όλα πολιτικές για την κλιματική και ενεργειακή μετάβαση με ολοκληρωμένο τρόπο και με δεκαετή προοπτική. Τα κράτη μέλη έχουν όλα παρουσιάσει εντυπωσιακά προσχέδια σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά κανένα προσχέδιο δεν είναι τέλειο. Τα τελικά σχέδια πρέπει να υποβληθούν μέχρι το τέλος του έτους και οι συστάσεις μας δείχνουν πού χρειάζονται περισσότερες προσπάθειες: για παράδειγμα, μεγαλύτερη φιλοδοξία, περισσότερες λεπτομέρειες στις πολιτικές, καλύτερα καθορισμένες επενδυτικές ανάγκες ή περισσότερες προσπάθειες στον τομέα της κοινωνικής δικαιοσύνης. Η σαφήνεια και η προβλεψιμότητα αποτελούν πραγματικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για την ευρωπαϊκή πολιτική στον τομέα της ενέργειας και του κλίματος. Ας αξιοποιήσουμε λοιπόν όσο το δυνατόν καλύτερα αυτή την ευκαιρία και ας δώσουμε στα εθνικά σχέδια μια ισχυρή τελική ώθηση.»
Ο αρμόδιος για την Ενέργεια και τη Δράση για το Κλίμα Επίτροπος κ. Μιγκέλ Αρίας Κανιέτε δήλωσε: «Τον περασμένο Νοέμβριο προτείναμε να καταστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Παρουσιάσαμε την ακολουθητέα πορεία και ηγηθήκαμε στην πορεία προς τα εμπρός. Είναι θετικό που διαπιστώνουμε ότι όλο και περισσότερα κράτη μέλη μάς ακολουθούν και εργάζονται για την επίτευξη αυτού του στόχου. Μετά την αξιολόγηση των προσχεδίων των εθνικών σχεδίων των κρατών μελών, έχω θετική γνώμη για τις σημαντικές προσπάθειες που έχουν καταβληθεί. Ωστόσο, στα τελικά σχέδια χρειάζεται ακόμη μεγαλύτερη φιλοδοξία για να τεθεί η ΕΕ στον σωστό δρόμο για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας μας. Καλώ το Συμβούλιο να αρχίσει συζήτηση σχετικά με τις κύριες προτεραιότητες που προσδιορίστηκαν από την Επιτροπή και να συμβάλει ώστε τα τελικά σχέδια να χαρακτηρίζονται από ικανοποιητικό επίπεδο φιλοδοξίας.»
Η ΕΕ είναι αποφασισμένη να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και να παράσχει στους πολίτες της ασφαλή, οικονομικά προσιτή και βιώσιμη ενέργεια. Έχουμε δημιουργήσει ένα μοναδικό σύστημα ενεργειακής και κλιματικής διακυβέρνησης, με το οποίο τόσο η Ένωση όσο και τα κράτη μέλη της προγραμματίζουν από κοινού και υλοποιούν συλλογικά τους στόχους μας για το 2030 και για μια κοινωνικά δίκαιη και οικονομικά αποδοτική μετάβαση σε μια ουδέτερη από κλιματική άποψη οικονομία έως το 2050.
Κατά την ανάλυση των προσχεδίων των εθνικών σχεδίων, η Επιτροπή εξέτασε την αθροιστική συμβολή τους στην επίτευξη των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης και των επιδιώξεων για το 2030 της ΕΕ. Όπως έχουν σήμερα, τα προσχέδια των ΕΣΕΚ υστερούν όσον αφορά τόσο τις συνεισφορές για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όσο και τις συνεισφορές για την ενεργειακή απόδοση. Στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, το χάσμα θα μπορούσε να είναι έως και 1,6 ποσοστιαίες μονάδες. Στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης, το χάσμα μπορεί να ανέλθει σε 6,2 ποσοστιαίες μονάδες (εάν εξεταστεί η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας) ή 6 ποσοστιαίες μονάδες (εάν εξεταστεί η κατανάλωση τελικής ενέργειας).
Ευτυχώς, τα κράτη μέλη έχουν από σήμερα στη διάθεσή τους 6 μήνες για να αυξήσουν τα εθνικά επίπεδα φιλοδοξίας. Οι συστάσεις και οι λεπτομερείς αξιολογήσεις της Επιτροπής έχουν ως στόχο να βοηθήσουν τα κράτη μέλη να οριστικοποιήσουν τα σχέδιά τους έως το τέλος του 2019 και να τα εφαρμόσουν αποτελεσματικά κατά τα προσεχή έτη. Τα εθνικά σχέδια θα πρέπει να παρέχουν σαφήνεια και προβλεψιμότητα για τις επιχειρήσεις και τον χρηματοπιστωτικό τομέα, προκειμένου να τονωθούν οι απαραίτητες ιδιωτικές επενδύσεις. Τα σχέδια θα διευκολύνουν επίσης τα κράτη μέλη να προγραμματίσουν τη χρηματοδότηση στο πλαίσιο του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2021-2027.
Η νομοθεσία της ΕΕ για την Ενεργειακή Ένωση επιβάλλει στα κράτη -μέλη να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους, τις συστάσεις της Επιτροπής, ή να δημοσιοποιούν τους λόγους για τους οποίους δεν συμμορφώνονται. Τα κράτη-μέλη υποχρεούνται, επίσης, να μεριμνήσουν για τη συμμετοχή του κοινού στην κατάρτιση των τελικών σχεδίων έως τα τέλη του έτους που διανύουμε.
Η προθεσμία που έχει τεθεί για την υποβολή των τελικών σχεδίων είναι η 31η Δεκεμβρίου 2019. Οι σημερινές συστάσεις και η ανακοίνωση της Κομισιόν αποτελούν μέρος μιας διαδικασίας ανταλλαγών με τα κράτη -μέλη, η οποία θα διασφαλίσει ότι έως εκείνη την ημερομηνία, οι τελικές εκδόσεις των ΕΣΕΚ θα είναι αρκετά λεπτομερείς, άρτιες και θα εμπεριέχουν φιλόδοξους στόχους.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι έτοιμη να στηρίξει τα κράτη -μέλη στις προσπάθειές τους να οριστικοποιήσουν τα ΕΣΕΚ έως τα τέλη του 2019, αξιοποιώντας την εξαιρετική διαδικασία συνεργασίας που έχει καταγραφεί έως στιγμής.
Σχετικά με τον ελληνικό ενεργειακό και κλίματικό σχεδιασμό, η Κομισιόν αναφέρει, πως είναι μια αρκετά καλά ανεπτυγμένη στρατηγική που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος των σημαντικών τομέων και παρέχει μια εμπεριστατωμένη απαρίθμηση των στόχων, πολιτικών και μέτρων, αγγίζοντας σε καλό βαθμό τις θετικές σχέσεις ανάμεσα στις διάφορες διαστάσεις του.
Το κείμενο εκτιμά ότι με βάση τα υφιστάμενα μέτρα, ο στόχος μείωσης των εκπομπών θα ξεπεραστεί κατά 9% ως το 2030 ή κατά 13% αν πρόσθετα μέτρα εφαρμοστούν. Αυτό θα δημιουργούσε ευκαιρίες εκσυγχρονισμού για την ελληνική οικονομία, όπως τη μεταφορά δικαιωμάτων εκπομπών σε άλλα κράτη-μέλη. Το κείμενο δεν περιλαμβάνει το πως η Ελλάδα θα πετύχει αυτή τη δέσμευση όσον αφορά τη χρήση γης.
Για τις ΑΠΕ, τονίζεται ότι το τελικό σχέδιο θα πρέπει να αναλύσει περισσότερο τις πολιτικές και τα μέτρα, ενώ στην εξοικονόμηση ενέργειας αναφέρεται ότι ο στόχος της Ελλάδας είναι “ανεπαρκώς φιλόδοξος”. “Πάντως, οι ειδικές συνθήκες που σχετίζονται με την οικονομική θέση της χώρας τα τελευταία χρόνια πρέπει να ληφθούν υπόψη”, σημειώνει η Κομισιόν.
Επιπλέον, γίνεται λόγος για τις διασυνδέσεις και την ενισχυμένη χρήση εγχώριων ενεργειακών πόρων που αναμένεται να ενισχύσουν την αυτονομία της χώρας μας, καθώς και για την κυρίαρχη θέση της ΔΕΗ στην εγχώρια αγορά, η οποία “παραμένει άλυτο ζήτημα παρά τις σημαντικές προσπάθειες που έκανε η Ελλάδα στα πλαίσια του προγράμματος στήριξης”.
Επίσης, η Κομισιόν προσθέτει ότι η εφαρμογή του target model καθυστερεί, με αρνητικές συνέπειες για τον αποτελεσματικό ανταγωνισμό στις λιανικές αγορές.
Συγκεκριμένα όσον αφορά στις ηλεκτρικές διασυνδέσεις και το στόχο για διασυνδεσιμότητα της τάξης του 15% έως το 2030, η Κομισιόν σημειώνει πως το εθνικό σχέδιο θα επωφελούνταν από τη λήψη πιο λεπτομερών μέτρων και χρονοδιαγραμμάτων.
Στον τομέα των επενδύσεων, γίνεται λόγος για τα 34,7 δισ. ευρώ που απαιτούνται για τον κλάδο της ενέργειας κατά την επόμενη δεκαετία, ποσό που αναλογεί σε 2% του ΑΕΠ και τονίζεται ότι αναγνωρίζονται οι κύριες χρηματοδοτικές πηγές για τη δημόσια στήριξη των ΑΠΕ και της κλιματικής δράσης. Πάντως, η αξιολόγηση των επενδυτικών αναγκών και των πηγών είναι μερική, όπως αναφέρεται, ιδίως υπό το φως των παλαιών λιγνιτικών μονάδων.
Τέλος, σε ότι έχει να κάνει με τη μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών, η Κομισιόν εκτιμά ότι απαιτούνται πιο λεπτομερή σχέδια της Ελλάδας ενόψει της τελικής έκδοσης του ΕΣΕΚ.