Υπενθυμίζεται ότι το 2015, το Ιράν και η Ομάδα των χωρών «5+1» (τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ- ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία – συν η Γερμανία) κατέληξαν σε συμφωνία για τη ρύθμιση των πυρηνικών δραστηριοτήτων του Ιράν, γνωστής ως «Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης» (JCPOA).
Ωστόσο, η κυβέρνηση Τραμπ είχε καταγγείλει την εν λόγω συμφωνία και είχε προαναγγείλει την απόσυρσή της από αυτήν. Μάλιστα, ο σημερινός Πρόεδρος των ΗΠΑ είχε καταφερθεί με σφοδρότητα κατά της JCPOA ήδη κατά την προεκλογική του εκστρατεία.
Έτσι, στις αρχές του μήνα, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι θα εφαρμόσουν κυρώσεις «στο υψηλότερο επίπεδο» κατά του Ιράν, που αποτελεί σήμερα τον τρίτο μεγαλύτερο παραγωγό πετρελαίου από τα μέλη του ΟΠΕΚ.
Όπως υπενθυμίζει ο ΙΕΑ στην έκθεσή του για τη διεθνή αγορά αργού το μήνα Μάιο, το JCPOA μείωσε τις διεθνείς κυρώσεις και σε αντάλλαγμα η Τεχεράνη περιόρισε τις πυρηνικές της φιλοδοξίες. Έτσι, τον Απρίλιο το Ιράν άντλησε 3,82 εκατ. βαρέλια αργού την ημέρα, λίγο πάνω από τα επίπεδα του προηγούμενου μήνα. Οι αποστολές αργού πετρελαίου αυξήθηκαν σχεδόν κατά 200 χιλ. βαρέλια την ημέρα σε μηνιαίο επίπεδο, φτάνοντας συνολικά τα 2,4 εκατ. βαρέλια την ημέρα, σύμφωνα με δεδομένα παρακολούθησης δεξαμενόπλοιων, ίσως εν αναμονή της ανακοίνωσης της Ουάσινγκτον για αποχώρηση από το JCPOA. Ο Οργανισμός, μάλιστα, πιθανολογεί ότι κάποιες από αυτές τις ποσότητες μπορεί να έχουν μετατοπιστεί εκτός χώρων αποθήκευσης.
Ωστόσο, ο ΙΕΑ υπογραμμίζει ότι μόνο ο χρόνος θα δείξει ποια ακριβώς θα είναι η συνολική ποσότητα αργού που θα αποσυρθεί από τις αγορές λόγω της επανεπιβολής των κυρώσεων εκ μέρους των ΗΠΑ. Τα νέα μέτρα δεν θα εφαρμοστούν πριν περάσουν έξι μήνες, έτσι ώστε να δοθεί χρόνος στους πελάτες, τους εμπόρους και τις τράπεζες να προσαρμόσουν τις δραστηριότητές τους. Το πλήρες πεδίο εφαρμογής των κυρώσεων παραμένει επίσης ασαφές, όπως επισημαίνεται στην έκθεση.
Εν μέσω της αβεβαιότητας, ωστόσο, οι ξένες εταιρείες είναι απίθανο να ολοκληρώσουν τις συμβάσεις για νέες επενδύσεις στο Ιράν ή να συνάψουν μακροπρόθεσμες συμβάσεις πώλησης. Πριν από την υιοθέτηση της JCPOA, στα τέλη του 2015, οι διεθνείς κυρώσεις είχαν οδηγήσει σε μείωση τις εξαγωγές αργού του Ιράν κατά περισσότερο από 1 εκατ. βαρέλια την ημέρα. Περίπου το 80% των αποστολών αργού πετρελαίου του Ιράν από τα περίπου 1 εκατ. βαρέλια αργού την ημέρα μεταφέρθηκαν στην Ασία, με την Κίνα να αποτελεί τον κορυφαίο πελάτη. Οι πωλήσεις στην Ευρώπη επιβραδύνθηκαν. Μετά την κατάργηση των κυρώσεων το 2016, η παραγωγή πετρελαίου του Ιράν επανήλθε ραγδαία και ανέκτησε γρήγορα την ευρωπαϊκή πελατειακή της βάση.
Οι εξαγωγές αργού πετρελαίου φέτος κυμαίνονται κατά μέσο όρο στα 2,1 εκατ. βαρέλια περίπου την ημέρα με περαιτέρω εξαγωγές συμπυκνωμάτων ύψους 0,3 εκατ. βαρελιών την ημέρα. Οι αγοραστές στην Ασία αντιπροσωπεύουν το 65%, ενώ οι υπόλοιπες ποσότητες κατευθύνονται στην Ευρώπη. Η Κίνα είναι μακράν ο μεγαλύτερος αγοραστής, με μέσες αγορές 650 χιλ. βαρέλια ημερησίως, ακολουθούμενη από την Ινδία με 475 χιλ. βαρέλια ημερησίως. Μάλιστα, ο ΙΕΑ παρατηρεί ότι σήμερα και οι δύο μεγάλες ασιατικές οικονομίες εισάγουν περισσότερο ιρανικό αργό από ό, τι πριν επιβληθούν οι διεθνείς κυρώσεις κατά της Τεχεράνης. Στον ευρωπαϊκό χώρο, η Τουρκία, η Γαλλία και η Ιταλία είναι σημαντικοί καταναλωτές ιρανικού αργού πετρελαίου. Η Κορέα απορροφά μεγάλους όγκους συμπυκνωμάτων.
Όσον αφορά τις πιθανές εναλλακτικές πηγές προμήθειας μετά τις νέες αμερικανικές κυρώσεις, ο ΙΕΑ σημειώνει ότι η Σαουδική Αραβία, μαζί με τους γείτονες της Κουβέιτ και ΗΑΕ, καθώς και η Ρωσία, έχουν την ικανότητα να ανταποκριθούν γρήγορα και με αργό πετρέλαιο παρόμοιας ποιότητας στη ζήτηση που θα προκύψει από τις περικοπές των εξαγωγών του Ιράν. Το Ιράκ κατέλαβε μεγάλο μέρος του χαμένου μεριδίου αγοράς του Ιράν στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια κυρώσεων, αλλά περίπου 250 χιλ. βαρέλια ημερησίως από την παραγωγική του δυναμικότητα βρίσκονται εκτός σύνδεσης στο βόρειο Ιράκ λόγω της διαρκούς διαμάχης μεταξύ της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και της αυτόνομης κουρδικής κυβέρνησης. Το σχιστολιθικό αργό των ΗΠΑ θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντικατάσταση των συμπυκνωμάτων.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας, μάλιστα, εκτιμά ότι, με βάση τα αποθέματα υδρογονανθράκων που διαθέτει, το Ιράν έχει τη δυνατότητα να παράγει περισσότερο από την τρέχουσα παραγωγή των 5 εκατ. βαρελιών, συμπυκνωμάτων και NGL την ημέρα. Σκιαγραφώντας την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί μέχρι την πρόσφατη απόσυρση των ΗΠΑ από τη συμφωνία 5+1 για το Ιράν, ο ΙΕΑ επισημαίνει ότι η Τεχεράνη έχει τη δυνατότητα σήμερα να αυξήσει την παραγωγή προσελκύοντας ξένες εταιρείες μετά από χρόνια υποεπενδύσεων εξαιτίας των διεθνών κυρώσεων. Διαπραγματεύεται με εταιρείες από την Ευρώπη, τη Ρωσία και την Ασία με τις ελπίδες να εξασφαλίσει νέες συμβάσεις στον τομέα της παραγωγής, ωστόσο σημειώνει ότι, μέχρι στιγμής, έχει υπογραφεί μόνο μία συμφωνία με δυτικό πετρελαϊκό κολοσσό, και συγκεκριμένα με τη γαλλική Total, για τη Φάση 11 του γιγαντιαίου υπεράκτιου πεδίου αερίου South Pars, αν και εκκρεμεί ακόμα η τελική επενδυτική απόφαση.