Η πρόσφατη επίσκεψη του Προέδρου της
Δημοκρατίας στο Παρίσι επανέφερε στο προσκήνιο τις ευρείας εμβελείας
πολιτικές εξελίξεις της Γαλλίας.
Τo Brexit και η επικράτηση Τραμπ υποδηλώνουν ότι η Δύση διανύει μια
ιστορική ιδεολογική καμπή. Οι επικείμενες γαλλικές προεδρικές εκλογές
είναι το επόμενο κρίσιμο πολιτικό διακύβευμα, το οποίο ήδη προδιαγράφουν
οι εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις: η ευρέως πλειοψηφική εκλογή του
Φρανσουά Φιγιόν ως υποψηφίου της Δεξιάς και του Κέντρου και η δήλωση
Ολάντ ότι δεν θα διεκδικήσει δεύτερη θητεία. Ο Φιγιόν εμφανίστηκε ως ο
«αντι-πολιτικός», δηλαδή η αρνητική εικόνα της πολιτικής όπως
καθιερώθηκε στη Γαλλία και, εν πολλοίς, στην Ευρώπη τις τελευταίες
δεκαετίες. Εως τώρα, ένας επιτυχής πολιτικός όφειλε να συγκαλύπτει τις
δυσάρεστες αλήθειες, να υπόσχεται και, κυρίως, να προωθεί τη διεύρυνση
«των κεκτημένων» και τη συρρίκνωση των υποχρεώσεων των πολιτών· επίσης,
να περιθωριοποιεί τα στοιχεία που συγκροτούν την «Εικονογραφία» – ή,
αλλιώς, την ταυτότητα του έθνους. Προτάσσοντας ευημερία και αποφεύγοντας
τις τριβές με τις δυναμικές μειονότητες, οι πολιτικοί εξασφάλιζαν το
απαραίτητο consensus. Προϋπόθεση, όμως, για αυτή τη «μαγική λύση» του
πολιτικού προβλήματος ήταν η έξωθεν δανειακή χρηματοδότηση. Από το 2008
έχει καταστεί προφανές ότι η εποχή της δανειακής προσόδου τελείωσε.
Απαιτείται, επομένως, ένα νέο είδος πολιτικής, καθώς οι main stream
απανταχού πολιτικοί καταβυθίζονται. Ο Φιγιόν ανέδειξε ένα πρότυπο
πειστικό, τουλάχιστον για την Ευρώπη, το οποίο αναπτύσσεται γύρω από
τρεις τομές και παρουσιάζει ευρύτερο ενδιαφέρον.
Εγκατάλειψη
της προσδοκίας για συνεχώς επεκτεινόμενη ευημερία. Η επιτυχής
«θατσερική» αυτή προσέγγιση δείχνει ότι μεγάλο τμήμα των Γάλλων
συνειδητοποιεί την πραγματικότητα. Η παγκοσμιοποίηση έχει ανατρέψει την
προνομιούχο θέση των δυτικών λαών· επομένως, καμία προεκλογική υπόσχεση
δεν εξασφαλίζει «ακόμη καλύτερες ημέρες», με γνώμονα τις υλικές
συνθήκες. Μετά τις επάλληλες διαψεύσεις, η πίστη των πολιτών στους
εξαγγέλλοντες απρόσκοπτο νέο πλούτο έχει κλονιστεί.
Επιστροφή της Γεωπολιτικής. Η ευρωπαϊκή ουτοπία, εκτός από την
ευημερία, οραματιζόταν έναν κόσμο ειρήνης. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις
και η γεωπολιτική υποβάθμιση της Γαλλίας έχουν επανεγείρει τα παλαιά
εθνικά ανακλαστικά. Οι εξευτελισμοί μιας υπερήφανης, πάλαι ποτέ μεγάλης
πατρίδας και οι απειλές για την ασφάλειά τους έχουν καταστήσει πολλούς
Γάλλους πιο δεκτικούς σε οικονομικές και κοινωνικές θυσίες. Με τη στροφή
προς τη Realpolitik, επί παραδείγματι στις σχέσεις με τη Ρωσία, και την
έμφαση στην ασφάλεια, ο Φιγιόν ανταποκρίθηκε στο αίτημα για την επάνοδο
της Γαλλίας στην παγκόσμια πολιτική και τη θωράκισή της έναντι των
διαφόρων μορφών βίας.
Η στροφή προς τις παραδοσιακές αξίες. Η de facto αμφισβήτηση των
αρχών αυτών εξισορροπούσε την αθέτηση των προεκλογικών υποσχέσεων.
Εφόσον δεν ήταν εφικτή η κοινωνική πολιτική λόγω οικονομικών
περιορισμών, η «πρόοδος» εφαρμοζόταν σε τομείς χωρίς οικονομικό κόστος:
γάμος των ομοφυλοφύλων, αποδόμηση του ιστορικού αφηγήματος,
«αντι-ελιτίστικη» εκπαίδευση, αποδοχή μειονοτικών απαιτήσεων. Η τακτική
αυτή άρχισε να διαβρώνει τα θεμέλια της γαλλικής ταυτότητας. Σε
συνδυασμό με το δημογραφικό και μεταναστευτικό διακύβευμα, προκάλεσε
υπαρξιακό εθνικό άγχος· έθεσε στους Γάλλους το ερώτημα «Ποιοι είμαστε;».
Ο Φιγιόν τόλμησε να υπενθυμίσει την Εικονογραφία, έως τώρα ταμπού,
παρακάμπτοντας τον πολιτικώς ορθό λόγο – και επεκράτησε.
Είναι αδύνατον να προβλεφθεί η έκβαση της γαλλικής περιπέτειας,
ιδεολογικής και πολιτικής, την οποία εισήγαγαν οι προκριματικές εκλογές
της Δεξιάς και του Κέντρου. Δεν έχει εξαλειφθεί ο ακροδεξιός κίνδυνος,
καθώς δεν αποκλείεται έκτακτα περιστατικά, όπως τρομοκρατικές επιθέσεις,
να ανατρέψουν τα προγνωστικά. Ομως η ιδεολογική τομή του Φιγιόν έχει
εξασθενίσει την επιρροή της Μαρίν Λε Πεν, καθώς βρήκε απήχηση και σε
εκλογείς τους οποίους οι αριστερόστροφες εσωτερικές επιλογές και οι
εθνικοί συμβιβασμοί είχαν ωθήσει προς την Ακροδεξιά, ως φορέα εθνικής
παλινόρθωσης. Σήμερα, το πολιτικό πρόγραμμα του Εθνικού Μετώπου,
συνδυασμός ακροδεξιάς ιδεολογίας και άκρατου λαϊκισμού, φαίνεται
λιγότερο ελκυστικό. Μέσα σε αυτό το αβέβαιο περιβάλλον, μπορεί, πάντως,
να εξαχθεί ένα ασφαλές συμπέρασμα. Μόνον οι πολιτικοί οι οποίοι
αναλαμβάνουν ευθύνες, κινδύνους και πολιτικό κόστος έχουν ελπίδες
επικράτησης. Η εποχή των βεβαιοτήτων έληξε. Εχουμε εγκατασταθεί στην
εποχή των πολιτικών πειραματισμών, με τις συνεπαγόμενες αναμονές και
φοβίες.
του Γιώργου Πρεβελάκη, καθηγητή Γεωπολιτικής στη Σορβόννη (Paris I), από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 18/12/2016