Ν.Ε.Π. για Νορβάγια Εκονομιτσέκαγια Πολίτικα, Νέα Οικονομική Πολιτική.
Πρόκειται για την ονομασία που δόθηκε στην στροφή που αποφάσισε και
πραγματοποίησε ο Λένιν στον κρίσιμο, βασικό, υπαρξιακό τομέα της οικονομίας του
νέου σοβιετικού κράτους. Κράτους που έδειχνε να έχει φθάσει στα έσχατα όριά του:
δημιούργημα μίας επανάστασης, υποχρεωμένο να ξεπεράσεις έναν εμφύλιο πόλεμο και
να αντιμετωπίσει ξένες επεμβάσεις, βρισκόταν περίπου στο έτος μηδέν, στο χάος.
Η χώρα ζούσε υπό το καθεστώς του λεγόμενου «εμπόλεμου κομμουνισμού», η παράταση
του οποίου δεν φαινόταν εφικτή. Η παραγωγή είχε καταρρεύσει. Ο πληθυσμός, και
στα αστικά κέντρα και στην ύπαιθρο λιμοκτονούσε. Ταραχές ξεσπούσαν εδώ και εκεί
και κλιμακώθηκαν μέχρι την ανταρσία των ναυτών της Κρονστάνδης (Φεβρουάριος –
Μάρτιος 1921). Η χώρα, επίσης, στερείτο στελεχών, γιατί όπως γράφει γαλλική
«Γενική Ιστορία των Πολιτισμών»: «Οι άρχουσες τάξεις είχαν όχι μόνο χάσει την
οικονομική και πολιτική τους εξουσία, αλλά είχαν, κατά μεγάλο μέρος, φυσικώς
εξαφανιστεί.
Η στροφή που έκανε ο Λένιν έγινε σε αντίθεση προς διακηρυγμένες θεωρίες,
διατυπωμένες θέσεις, διασαλπεισθείσες δηλώσεις. Η εξακολούθηση των μέχρι τότε
εφαρμοζόμενων μέτρων θα ήταν ίσως ιδεολογικά ικανοποιητική, θεωρητικά συνεπής,
κομματικά άψογη. Υπήρχαν όμως επαρκείς ενδείξεις ότι θα οδηγούσε σε καταστροφή
και το καθεστώς και τη χώρα. Η σωτηρία φαινόταν να αποκλίνει από την κρατούσα
πολιτική γραμμή, απαιτούσε κάποιες όχι ασήμαντες αβαρίες στη δογματική αρμονία,
υποχρέωνε σε συμβιβασμούς, εξέθετε σε επικρίσεις και επιθέσεις, επέβαλλε
αναγνώριση λαθών. Ο Λένιν έκανε την επιλογή του. Το λεξικό του «Ελευθερουδάκη»
γράφει: «Κατά το δέκατον συνέδριον του κομμουνιστικού κόμματος
(8 Μαρτίου 1921), ο Λένιν διεκήρυξεν ότι η
Ρωσία ηδυνατεί να ανορθώση τον οικονομικόν αυτής βίον άνευ της βοήθειας ξένων
τεχνιτών και μηχανικών και ότι ήτο απαραίτητος η χρησιμοποίησις κεφαλαίων εκ
του εξωτερικού». Το προαναφερθέν γαλλικό σύγγραμμα κάνει λόγια για «…κάλεσμα
προς την ιδιωτική πρωτοβουλία για την ανοικοδόμηση της οικονομίας». Ο
καπιταλισμός, λοιπόν, κλήθηκε, παρακλήθηκε να συνδράμει τον αναξιοπαθούντα
σοσιαλισμό, έστω και προσωρινά, έστω και μερικώς.
Στα πλαίσια της Ν.Ε.Π. αναγνωρίστηκε ότι δίχως κίνητρα, οικονομικά κίνητρα,
δεν είναι πολύ εύκολο αγρότες και εργάτες να αποδώσουν παραγωγικά. Οι κρατικές
επιτάξεις γεωργικών προϊόντων, μέτρο ιδιαίτερα μισητό στην ύπαιθρο, σταμάτησαν.
Οι φόροι μειώθηκαν, πράγμα διαχρονικά ευπρόσδεκτο από τους φορολογούμενους. Η
κυκλοφορία των αγαθών απελευθερώθηκε. Οι παραγωγοί μπορούσαν να διαθέσουν,
χωρίς περιορισμούς, τα πλεονάσματά τους. Το κληρονομικό δικαίωμα επαναφέρθηκε.
Στα εργοστάσια, οι εξισωτικοί μισθοί έδωσαν την θέση τους σε αμοιβές
προσαρμοσμένες στην ιεραρχία και επανήλθε η καπιταλιστική οργάνωση μέσα σ’
αυτά. Ο πληθωρισμός θα περιοριστεί με τη βοήθεια νέου χαρτονομίσματος που
βαφτίστηκε με το όνομα του χρυσού νομίσματος της εποχής του Μεγάλου Πέτρου, του
τσερβόνετς, γεφυρώνοντας το σοβιετικό παρόν με ένα ένδοξο τσαρικό παρελθόν.
Επιτράπηκε επίσης η δημιουργία μικρών ιδωτικών επιχειρήσεων.
Στα 1926 η γεωργία έφθασε στο προπολεμικό
επίπεδο, ενώ η βιομηχανία έκανε σημαντικές προόδους. Βέβαια, δημιουργήθηκε μία
νέα αστική τάξη στις πόλεις, οι νέπμεν και εμφανίστηκαν εύποροι κτηματίες στην
ύπαιθρο, οι κουλάκοι, πράγμα στενόχωρο για μια κοινωνία που ήθελε να τείνει στο
να γίνει αταξική. Θα γραφεί πάντως ότι «…η Ν.Ε.Π. ανταποκρίνεται στους πόθους
της πλειοψηφίας του πληθυσμού».
Ελπίζεται ότι έγινε αντιληπτό, πως τα παραπάνω αποβλέπουν στο να πείσουν
ότι ακόμα και οι καλύτεροι των επαναστατών και οι αυθεντικότερες και
σοβαρότερες των επαναστάσεων, κάποτε υποχρεώνονται να κάνουν συμβιβασμούς,
υποχωρήσεις, αναδιπλώσεις στρατηγικές και τακτικές, βάζουν νερό στο κρασί τους,
προσαρμόζονται. Το τελευταίο είναι πολύ σημαντικό. Ως γνωστόν, οι δεινόσαυροι
που δεν τον αντιλήφθηκαν εγκαίρως, πλήρωσαν βαρύτατο τίμημα. Η ευελιξία είναι
κάτι το απαραίτητο, χωρίς αυτήν καμία πολιτική δεν μπορεί να είναι επιτυχής και
αποτελεσματική. Τα μέσα με τα οποία δύναται κάποιος να φθάσει στους στόχους του
και να πραγματοποιήσει τους σκοπούς του μπορεί να είναι πολλά και ποικίλα.
Κάποτε, στόχοι και σκοποί ετεροχρονίζονται. Οι θεωρίες, οι θέσεις, τα λόγια,
είναι το άριστα των πραγμάτων, αρκεί να μην αγνοούν την πραγματικότητα, να μην
την παραγνωρίζουν, να μην παραμερίζουν. Η πραγματικότητα δε συγχωρεί, δεν ξεχνά,
δεν κλείνει τα μάτια.
Πέρα όμως και πάνω από την πραγματικότητα υπάρχει ή ανάγκη. Ήδη οι αρχαίοι
μας πρόγονοι είχαν διαγνώσει την σημασία της. Τη λάτρευαν ως θεά πάνω στον
Ακροκόρινθο, όπου συγκατοικούσε με μία άλλη εξαιρετικά επίφοβη συνάδελφο, τη
Βία. Έγραψε ο Παυσανίας: «…..ες τον Ακροκόρινθον……και Ανάγκης και Βίας εστίν
ιερόν. Εσιέναι δε ες αυτό ου νομίζουσιν». Στον Πιττακό τον
Μυτιληναίο αποδίδεται η φράση «ανάγκη δ’ ουθέ θεοί μάχονται». Ενώ ο Αισχύλος
βάζει στο στόμα του Προμηθέα τα λόγια «….το της ανάγκης εστ’ αδήριτον σθένος».
Τόση προγονική σοφία θα ήταν κρίμα να λησμονηθεί από τους επιγόνους και
επικίνδυνο να μη ληφθεί υπόψη απ’ αυτούς.
Όσο για την Ν.Ε.Π. είναι γεγονός ότι δεν είχε καλό τέλος. Ακόμα χειρότερο
είχαν οι νέπμεν και οι κουλάκοι.
Ο διάδοχος
του Λένιν είχε διαφορετική γνώμη απ’ αυτόν επ’ αυτής. Παραμένει, όμως,
παράδειγμα και υπόδειγμα σωτηρίας, επιτυχούς προσαρμογής στην πραγματικότητα
και την ανάγκη.