Ενώ για
μία ακόμη φορά η Ελλάδα φαίνεται να έχει εισέλθει σε φάση έντονης
εσωστρέφειας, συνέπεια του εν εξελίξει πολιτικού παιγνίου και υπό το βάρος μίας
καταρρέουσας οικονομίας, οι εξελίξεις στη γύρω περιοχή αλλά και στον κύριο Ευρωπαϊκό
χώρο τρέχουν με υψηλές ταχύτητες διαμορφώνοντας ένα νέο επιχειρηματικό και
ενεργειακό τοπίο. Όπως έχουμε ήδη επισημάνει από την στήλη κυρίαρχο ρόλο στις
ενεργειακές αυτές εξελίξεις και όχι μόνο, διαδραματίζει η Τουρκία της οποίας η
έτσι και αλλιώς ισχυρή γεωπολιτική θέση έχει ενισχυθεί περαιτέρω το τελευταίο
διάστημα συνέπεια της πρόσφατης πρωτοβουλίας του Κρεμλίνου να καθορισθεί η χώρα
αυτή ως η βασική πύλη εισόδου για τις Ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου προς την
Ευρώπη, μετά την οριστική παράκαμψη της Ουκρανίας που αποτελεί ειλημμένη
απόφαση εδώ και χρόνια.
Η
εικόνα του μέλλοντος δείχνει ότι κατά τα επόμενα τέσσερα με πέντε χρόνια μέσω
Τουρκίας, και με κατεύθυνση προς τις απαιτητικές Ευρωπαϊκές αγορές, θα
διέρχεται όχι μόνο το Αζέρικο αέριο, μέσω του συστήματος αγωγών
TANAP-TAP, αλλά και σημαντικές «Ρωσικές» ποσότητες αερίου
(προερχόμενες από Κασπία και Ρωσία) μέσω ενός διευρυμένου
Blue Stream (του υπάρχοντος υποθαλάσσιου αγωγού που ήδη
μεταφέρει 10-12
BCM Ρωσικού αερίου προς την Τουρκία), δηλαδή ενός
“Blue Stream 2” που θα
υποκαθιστά στην πράξη των καταργηθέντα
South Stream. Οι δύο νέοι αυτοί άξονες μεταφοράς αερίου θα
διασφαλίζουν πρωτίστως τις ανάγκες της απαιτητικής αγοράς της Τουρκίας, η
κατανάλωση της οποίας αναμένεται ότι θα έχει αυξηθεί στα 60-65 δισεκατομμύρια
κυβικά μέτρα μέχρι το 2030, ενώ ταυτόχρονα θα υπάρχουν ικανές ποσότητες για
εξαγωγή προς Ευρώπη , μέσω Ελλάδας αλλά και Βουλγαρίας – Ρουμανίας.
Θα πρέπει
εδώ να αναφερθεί ότι σε αντίθεση με την κατάσταση αέναης ακινησίας και ομφαλοσκόπησης
στην οποία έχει περιέλθει τα τελευταία χρόνια η Ελληνική αγορά, η Τουρκική
οικονομία παρά τα όποια προβλήματα που έχει αναπτύσσεται με σχετικά υψηλούς
ρυθμούς ( 3.0-3.5 % το 2014) πράγμα που έχει επιτρέψει στην πολιτική ηγεσία να
εξασκεί μία πολυεπίπεδη περιφερειακή πολιτική με συνέπεια και ένταση. Είναι
λογικό η περιρρέουσα «αναπτυξιακή» αυτή
ατμόσφαιρα στην γείτονα να έχει επηρεάσει όλο τον ενεργειακό τομέα καθιστώντας
έτσι την Τουρκία το επίκεντρο του επιχειρηματικού ενδιαφέροντος από Ευρώπη,
Ασία και ΗΠΑ.
Στην
αναμφισβήτητη Τουρκική υπεροχή στον χώρο της ενεργειακής προμήθειας της
περιοχής η Ελλάδα έχει να αντιτάξει το πλέγμα αγωγών φυσικού αερίου που τώρα
αναπτύσσει και το οποίο δεν είναι ευκαταφρόνητο αφού ήδη συμπεριλαμβάνει τρεις
βασικές αρτηρίες – δηλαδή
TAP, IGB και
Vertical Corridor- δύο πλωτούς σταθμούς
LNG και
σχέδια για την δημιουργία ενός υπόγειου αποθηκευτικού χώρου φυσικού αερίου στο
εξαντληθέν κοίτασμα στη Νότιο Καβάλα. Στα ανωτέρω θα πρέπει να προσθέσουμε και
την επέκταση, σχεδόν διπλασιασμό, της χωρητικότητας στο τερμιναλ
LNG της Ρεβυθούσας, την αναβίωση του διασυνδετήριου αγωγού με την Ιταλία, του
IGI, η χρησιμότητα του οποίου θα αναδειχθεί τόσο με την επέκταση του
“Blue Stream 2” προς την Δύση όσο και στην περίπτωση κατασκευής
του
East Med, που θα μεταφέρει αέριο στην Ευρώπη από τα
κοιτάσματα Ισραήλ – Κύπρου στην Ανατολική Μεσόγειο ( εξ ου και η ονομασία
East Med).
Τέλος,
θα πρέπει να αναφερθεί η Ελληνική πρωτοβουλία για την δημιουργία ενός
περιφερειακού εμπορικού κόμβου φυσικού αερίου στην Ελλάδα (
Natural Gas Trading Hub) η προοπτική υλοποίησης του οποίου είναι
εξαιρετικά θετική. Σήμερα, στην
περιφέρεια της ΝΑ Ευρώπης, δεν υφίσταται κάποιος αποτελεσματικός μηχανισμός για
την διαπραγμάτευση αγοράς και πώλησης ποσοτήτων φυσικού αερίου, αλλά ούτε και
μηχανισμός διαμόρφωσης τιμών όσον αφορά τις αγορές spot ή τα συμβόλαια
μελλοντικής εκπλήρωσης (
futures), με συνέπεια οι αγοραπωλησίες να βασίζονται
αποκλειστικά σε διμερείς συμφωνίες. Οι χώρες της περιοχής διαθέτουν οργανωμένες
(αλλά όχι απελευθερωμένες) αγορές φυσικού αερίου, ενώ μία σειρά τρεχουσών και
προσεχών εξελίξεων στο ενεργειακό τοπίο της περιοχής κατατείνουν στο συμπέρασμα
ότι στο άμεσο μέλλον θα επιτευχθεί η
διαθεσιμότητα πρόσθετων ποσοτήτων αερίου για συναλλαγές πέραν των μακροχρονίων
συμβολαίων. Μία πρόσφατη μελέτη του ΙΕΝΕ, καταδεικνύει τη συμβολή ενός μελλοντικού
hub
στην κάλυψη των σχετικών αναγκών της περιοχής ενώ παράλληλα, προτείνει την μορφή υπό την οποία
ένα ή περισσότερα
hub θα είχαν τα βέλτιστα αποτελέσματα για την
περιφερειακή ενεργειακή ασφάλεια.
Όπως
παρατηρεί η ανωτέρω μελέτη του ΙΕΝΕ, η δημιουργία ενός περιφερειακού εμπορικού
κόμβου φυσικού αερίου που θα εδρεύει στην Ελλάδα είναι απόλυτα εφικτή μετά το
2018/2019 υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Η πλέον βασική από αυτές τις προϋποθέσεις
είναι η ύπαρξη ικανών ποσοτήτων αερίου οι οποίες θα μπορούν να διασφαλισθούν
από διάφορα σημεία εισαγωγής, δηλ. από Τουρκία (Αζέρικο και Ρωσικό αέριο) και
νέου
LNG. Με δεδομένο ότι ο μεγαλύτερος όγκος αερίου που
θα διέρχεται τότε μέσω Βορείου Ελλάδος και θα αφορά συμβολαιοποιημένες
ποσότητες, μέσω μακροπρόθεσμων
oil
indexed
contracts, η εμπορική
δραστηριότητα του κόμβου θα αφορά οριακές ποσότητες (
marginal
gas
volumes). Ακόμα, μία βασική προϋπόθεση για τη λειτουργία
του προτεινόμενου περιφερειακού εμπορικού κόμβου αερίου είναι η ίδρυση ενός
Ενεργειακού Χρηματιστηρίου στο οποίο θα διαπραγματεύονται συμβόλαια μελλοντικής
εκπλήρωσης, αλλά συγχρόνως θα προσφέρει τον απαραίτητο μηχανισμό και διαφανείς
όρους λειτουργίας για την διενέργεια και άλλων συναλλαγών (π.χ.
OTCs) με υποκείμενο ποσότητες φυσικού αερίου.
Θα
πρέπει ακόμα να υπογραμμίσουμε ότι ο σχεδιασμός για την οργάνωση και την
λειτουργία ενός
gas
trading hub, που σε πρώτο στάδιο έχει
αναληφθεί από το ΔΕΣΦΑ ως μέρος των υποχρεώσεων που απορρέουν από την Κοινοτική
Οδηγία
EC/2008/78, είναι σε προχωρημένο στάδιο σε σύγκριση με
ανάλογες προσπάθειες στην Τουρκία
, αφού μέχρι τα τέλη του 2016
θα πρέπει να έχει ορισθεί ένα
virtual point που θα επιτρέπει την λειτουργία ενός οργανωμένου
Greek
Balancing Point System,, που αποτελεί το πρώτο στάδιο και την βάση για τη
λειτουργία ενός
gas
trading hub.
Η
Ελληνική προσπάθεια ενισχύεται για δύο ακόμη βασικούς λόγους. Ο πρώτος έχει να
κάνει με την εδώ και χρόνια λειτουργία μίας ώριμης χρηματιστηριακής αγοράς και
ο δεύτερος με την πλήρη εναρμόνιση της Ελληνικής αγοράς φυσικού αερίου με τα
δεδομένα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόσο σε νομικό όσο κι σε φορολογικό επίπεδο.
Για αυτό η Ελληνική πρωτοβουλία για την δημιουργία ενός περιφερειακού εμπορικού
κόμβου φυσικού αερίου έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον μεγάλων Ευρωπαϊκών
ενεργειακών ομίλων όπως της Βέλγικης εταιρείας
FLUXYS, η οποία λειτουργεί τα δύο
gas hubs του Βελγίου, αλλά και
της Αυστριακής
OMV, βασικής μετόχου του Αυστριακού
hub στη Βιέννη του
CEGH. Εκπρόσωποι και των δύο αυτών εταιρειών που
επισκέφθηκαν πρόσφατα την Ελλάδα και συμμετείχαν σε ενεργειακά συνέδρια έχουν
εκφράσει το ζωηρό ενδιαφέρον τους για μία μελλοντική επένδυση στο Ελληνικό
hub έχοντας παράλληλα την δυνατότητα να μεταφέρουν χρήσιμη τεχνογνωσία και την
μεγάλη εμπειρία τους από την λειτουργία των Ευρωπαϊκών
hubs
που διαχειρίζονται εδώ και χρόνια.