Ωστόσο, στον απόηχο και του πολέμου των 12 ημερών, το καλοκαίρι που πέρασε, το πιο επίμαχο θέμα στο εσωτερικό της ελίτ της χώρας δεν είναι τόσο ο θρησκευτικός χαρακτήρας της αλλά η αποκατάσταση των σχέσεών της με την Ουάσιγκτον, το Τελ Αβίβ αλλά και τις αραβικές πρωτεύουσες της περιοχής που διατηρούν στενούς δεσμούς με τη Δύση. Προκαλεί, μάλιστα, έκπληξη ότι οι πιο θετικοί σε μία τέτοια προοπτική είναι οι φυσικοί απόγονοι των ίδιων των πρωταγωνιστών της Ιρανικής Επανάστασης του 1979, όπως δείχνει ένα αποκαλυπτικό ρεπορτάζ των Financial Times από την Τεχεράνη:
Ο Χαμζέ Σαφαβί, ένας ήπιων τόνων καθηγητής Μεσανατολικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης, δεν είναι ο μοναδικός μεταξύ των Ιρανών διανοούμενων που ζητούν μια θεμελιώδη επανεκτίμηση του τρόπου με τον οποίο η Ισλαμική Δημοκρατία αλληλεπιδρά με τον υπόλοιπο κόσμο. Αυτό που προκαλεί ίσως μεγαλύτερη έκπληξη είναι ότι ο 44χρονος είναι γιος του Υποστράτηγου Γιαχία Ραχίμ Σαφαβί, ανώτερου στρατιωτικού συμβούλου του Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, και πρώην επικεφαλής διοικητή των Φρουρών της Επανάστασης. Από τα εγγόνια του ιδρυτή της Ισλαμικής Δημοκρατίας, Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, μέχρι τα παιδιά ενός πρώην προέδρου, δεν είναι ασυνήθιστο οι κληρονόμοι των πιστών στο καθεστώς να εκφράζουν ανορθόδοξες απόψεις. Αλλά οι θέσεις του Σαφαβί, οι οποίες έχουν προβληθεί ευρέως στα ιρανικά μέσα ενημέρωσης, αντικατοπτρίζουν μια ευρύτερη συζήτηση που εκτυλίσσεται όχι μόνο δημόσια αλλά και σε καλά δικτυωμένους πολιτικούς κύκλους, καθώς ένας αυξανόμενος αριθμός «πραγματιστών» ζητά σαρωτικές αλλαγές. Στο επίκεντρο της άποψής τους είναι ότι, μετά τον σκληρό 12ήμερο πόλεμο που εξαπέλυσε το Ισραήλ στο Ιράν τον Ιούνιο, η σιιτική θεοκρατία πρέπει να μετριάσει τις σκληροπυρηνικές ιδεολογικές της αρχές της εχθρότητας προς τις ΗΠΑ και το Ισραήλ για να αποτρέψει μελλοντικές συγκρούσεις. Το Ιράν «πρέπει να αποφασίσει αν θέλει να είναι μια δύναμη που αμφισβητεί ή υποστηρίζει» την περιφερειακή ασφάλεια και την παγκόσμια τάξη, δήλωσε ο Σαφαβί στους Financial Times από το γραφείο του που μοιάζει με βιβλιοθήκη.
Μάλιστα, επικαλέστηκε το παράδειγμα της Κίνας, η οποία «ενώ ασκεί κριτική στις ΗΠΑ και διατηρεί αναθεωρητικές απόψεις, εξακολουθεί να λειτουργεί εντός διεθνώς αναγνωρισμένων πλαισίων». Απόψεις σαν αυτές πηγαίνουν πιο πέρα από τους μεταρρυθμιστές αξιωματούχους του Ιράν, όπως ο Πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν, ο οποίος έχει υποστηρίξει την επανέναρξη των πυρηνικών συνομιλιών με τις ΗΠΑ παρά τη σύγκρουση - στην οποία η Ουάσινγκτον συμμετείχε για ένα μικρό διάστημα - ωστόσο εξακολουθεί να απηχεί την επί δεκαετίες στάση της Ισλαμικής Δημοκρατίας ότι το Ισραήλ είναι «σφετεριστής». Πάντως, ο Σαφαβί δεν είναι ο μόνος μεταξύ των απογόνων των ιδρυτών της Ισλαμικής Δημοκρατίας που υποστηρίζει μια τέτοια αναθεώρηση. Η Φαεζέχ Χασεμί, πρώην μέλος του κοινοβουλίου και κόρη του εκλιπόντος πρώην προέδρου Ακμπάρ Χασεμί Ραφσαντζανί, έχει υποστηρίξει μεταρρυθμίσεις, στις οποίες περιλαμβάνεται και η αποκατάσταση των διπλωματικών δεσμών με τις ΗΠΑ. «Πιστεύω ότι πρέπει πρώτα να αποκαταστήσουμε τις διπλωματικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, στη συνέχεια να διαπραγματευτούμε τις διαφορές μας και να επιδιώξουμε τα εθνικά μας συμφέροντα όπως κάθε άλλη χώρα», είπε σε συνέντευξή της στους FT, την οποία έδωσε από το διαμέρισμά της. Αν και ο πατέρας της ήταν ένας από τους ιδρυτές του ισλαμικού συστήματος το 1979, είπε στη βρετανική εφημερίδα: «Ιδανικά το Ιράν θα έπρεπε να κινηθεί προς ένα κοσμικό σύστημα. Αλλά ακόμα κι αν αυτό δεν είναι εφικτό προς το παρόν, πρέπει να κάνουμε ουσιαστικά βήματα προς μια πραγματική αλλαγή».
Μεταξύ των πιο αμφιλεγόμενων απόψεων, ωστόσο, είναι η πρόταση ότι το Ιράν θα πρέπει να είναι ανοιχτό στο να υποστηρίξει μια λύση δύο κρατών στην ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση - κάτι που θα μπορούσε θεωρητικά να ανοίξει την πόρτα στην αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ. «Αν ήμουν υπεύθυνος για τη λήψη των αποφάσεων, θα είχα συμμετάσχει στο σχέδιο που έχει εγκρίνει η Σαουδική Αραβία, το οποίο θέτει ως προϋπόθεση την αναγνώριση του Ισραήλ με αποδοχή μιας λύσης δύο κρατών με βάση τα σύνορα του 1967», δήλωσε ο Σαφαβί. «Το Ισραήλ δεν θα αποδεχτεί ποτέ τη λύση των δύο κρατών, αλλά το Ιράν θα έδειχνε έτσι ότι δεν έχει καμία πρόθεση να υπονομεύσει τη διεθνώς αναγνωρισμένη τάξη». Ο Σαφαβί, ο οποίος είναι πιστός στην Ισλαμική Δημοκρατία, τόνισε ότι μιλά σε προσωπικό επίπεδο και ότι μια τέτοια πρόταση δεν συνεπάγεται ότι το Ιράν θα αναγνωρίσει επίσημα το Ισραήλ. «Βραχυπρόθεσμα, το Ιράν δεν μπορεί να αναγνωρίσει το Ισραήλ επειδή παραμένει μέρος της ταυτότητας της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Μακροπρόθεσμα, κανείς δεν ξέρει. Η αναγνώριση είναι αδύνατη υπό την ηγεσία του Αγιατολάχ Χαμενεΐ». Υποστήριξε, επίσης, ότι ενώ η υποστήριξη τοπικών συμμάχων στη Μέση Ανατολή, όπως η σιιτική ένοπλη οργάνωση Χεζμπολάχ, μια άλλη αρχή της εξωτερικής πολιτικής του Ιράν, δεν ήταν λάθος, ωστόσο έχει αναδειχθεί σε σοβαρό ζήτημα στις σχέσεις του με τα σουνιτικά κράτη. «Έγινε προβληματικό όταν τα αραβικά κράτη το αντιλήφθηκαν ως σιιτική κυριαρχία», όπως λέει. «Το Ιράν θα πρέπει να ξεκινήσει διάλογο με τα κράτη της περιοχής για να δείξει ότι αυτές οι δυνάμεις έχουν σκοπό να περιορίσουν το Ισραήλ και όχι να απειλήσουν κοινά συμφέροντα».
Όπως σημειώνουν οι Financial Times, τέτοιες αντισυμβατικές απόψεις αντικατοπτρίζουν την έντονη κουλτούρα διαμαρτυρίας και διαφωνίας που υπάρχει στο Ιράν, παρά την αυταρχική του δομή. Ο Χασάν Χομεϊνί, εγγονός του ιδρυτή της Ισλαμικής Δημοκρατίας, έχει στο παρελθόν ταχθεί με πολιτικούς μεταρρυθμιστές, ενώ ο αδελφός του Αλί θεωρείται πιο κοντά στην γραμμή των σκληροπυρηνικών. Ο Χασάν Γιουνεσί, δικηγόρος και γιος πρώην υπουργού Πληροφοριών, είναι πιστός στο σύστημα, αλλά επικρίνει ανοιχτά τις πολιτικές του, συμπεριλαμβανομένων των δικαστικών αποφάσεων. Τον περασμένο μήνα, προειδοποίησε στο X ότι η δημοκρατία κινδυνεύει να «θυμίσει τα ολοκληρωτικά συστήματα των πρώην κομμουνιστικών κομμάτων».
Υπάρχουν, ωστόσο, όρια σε αυτά που μπορούν να ειπωθούν. Η Χασεμί έχει φυλακιστεί δύο φορές για τις αμφιλεγόμενες απόψεις της και δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι ο Ανώτατος Ηγέτης ή οι βετεράνοι των Φρουρών της Επανάστασης είναι έτοιμοι να ασπαστούν το είδος των αλλαγών που υποστηρίζει.
Πράγματι, η ώρα της αλήθειας για αυτά τα αντισυμβατικά, σήμερα, οράματα θα έρθει μετά τον Χαμενεΐ, καθώς το πολιτικό τοπίο του Ιράν προετοιμάζεται για την τελική διαδοχή του 86χρονου Ανώτατου Ηγέτη. «Όλη η μάχη για την εξουσία στο Ιράν αφορά εκείνη την ημέρα και οι πολιτικοί ήδη εταοιμάζονται», δήλωσε ένας μεταρρυθμιστής αναλυτής. «Οι προτάσεις δεν αφορούν το σήμερα. Αφορούν το αύριο».
Από την πλευρά του, ο Σαφαβί τονίζει την ανάγκη για μια συμπεριληπτική διακυβέρνηση που εκτείνεται πέρα από την παραδοσιακή πολιτική ελίτ. Υποστηρίζει την καταπολέμηση της διαφθοράς, ιδιαίτερα αυτή που σχετίζεται με την αποφυγή των κυρώσεων των ΗΠΑ, και περισσότερες ελευθερίες. Ωστόσο, πολλοί Ιρανοί ανησυχούν ότι το μέλλον της χώρας θυσιάζεται σε μια ατελείωτη ιδεολογική αντιπαράθεση με παγκόσμιες και περιφερειακές δυνάμεις - με κόστος σοβαρές οικονομικές δυσκολίες στη χώρα των 90 εκατομμυρίων. «Η πλειοψηφία της κοινωνίας θέλει το Ιράν να γίνει μια κανονική χώρα ενσωματωμένη στην παγκόσμια τάξη», σημειώνει η Χασεμί. Μάλιστα, λέει στους FT ότι πολλά άτομα από το εσωτερικό του καθεστώτος, από μεταρρυθμιστές έως συντηρητικούς, ακόμη και ορισμένους σκληροπυρηνικούς, συμφωνούν μαζί της σε κατ' ιδίαν συζητήσεις και «εκφράζουν τις ίδιες απόψεις... ακόμη και αν δεν τολμούν να μιλήσουν δημόσια».