Game-changers για την ευρωπαϊκή γεωπολιτική και οικονομική ασφάλεια αναμένεται να αποτελέσουν οι δύο νέοι φορείς για τις Κρίσιμες Ορυκτές Πρώτες Ύλες. Πρόκειται για το Ευρωπαϊκό Κέντρο Κρίσιμων Ορυκτών Πρώτων Υλών (CRM Centre) και το Geological Service for Europe (GSE).
Τους δύο νέους σημαντικούς ευρωπαϊκούς φορείς ετοιμάζει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Γεωλογικών Υπηρεσιών (EuroGeoSurveys - EGS) στο πλαίσιο της ευρύτερης συζήτησης για τον ανεφοδιασμό και την αυτάρκεια της Ευρώπης σε πρώτες ύλες και η τελική πρόταση αναμένεται να υποβληθεί για έγκριση στις Διευθύνσεις της Ε.Ε.
Πρόσβαση
Ειδικότερα, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τις κρίσιμες πρώτες ύλες, παρουσιάστηκε η πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να δημιουργήσει ένα Ευρωπαϊκό Κέντρο Κρίσιμων Πρώτων Υλών (CRM Centre), όπως προβλέπεται στο νέο Clean Industrial Deal. Το Κέντρο αυτό θα λειτουργεί ως μηχανισμός συντονισμού και συλλογικών προμηθειών, με στόχο τη διασφάλιση της πρόσβασης της Ευρώπης σε κρίσιμες πρώτες ύλες, απαραίτητες για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Συγκεκριμένα, θα συγκεντρώνει τη ζήτηση από ευρωπαϊκές βιομηχανίες, θα μπορεί να πραγματοποιεί κοινές αγορές πρώτων υλών εκ μέρους ενδιαφερόμενων εταιρειών και σε συνεργασία με τα κράτη-μέλη, ακολουθώντας το μοντέλο συλλογικών αγορών που εφαρμόστηκε στην ενέργεια. Παράλληλα, θα υποστηρίζεται από τις Εθνικές Γεωλογικές Υπηρεσίες και το δίκτυο EuroGeoSurveys, αξιοποιώντας τη γεωλογική γνώση και τις βάσεις δεδομένων για την παρακολούθηση, αξιολόγηση και ορθολογική αξιοποίηση των πόρων. Η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί σημαντικό βήμα προς την ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης και την ανάπτυξη βιώσιμων, διαφανών και ανθεκτικών αλυσίδων εφοδιασμού, στο πλαίσιο της εφαρμογής του Κανονισμού για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (CRMA).
Το Geological Service for Europe GSE θα βασίζεται σε τρεις αλληλεξαρτώμενους πυλώνες και συγκεκριμένα στον πυλώνα Data & Information Services που αφορά τη δημιουργία και συντήρηση πανευρωπαϊκής υποδομής γεωλογικών δεδομένων (European Geological Data Infrastructure - EGDI), διαλειτουργικών και ανοιχτών. Ο δεύτερος πυλώνας είναι το Geoscience Research και αφορά τη συντονισμένη έρευνα σε θέματα πρώτων υλών, γεωενέργειας, υπόγειας αποθήκευσης, υδάτων, γεωκινδύνων και κλιματικής ανθεκτικότητας. Ο τρίτος πυλώνας είναι το Policy/Decision Support & International Partnerships και αφορά την άμεση υποστήριξη χάραξης πολιτικής με επιστημονικά τεκμήρια και συνεργασίες με τρίτες χώρες και θεσμούς. Το GSE θα λειτουργεί υπό τη EuroGeoSurveys, με συμμετοχή των 37 εθνικών γεωλογικών υπηρεσιών, οργανωμένη σε Εκτελεστική διακυβέρνηση: CEO, Chief Digital Officer, Chief Science Officer, Chief Advisor, Chief International Officer και σε Θεματική διακυβέρνηση που αφορά 4 θεματικά συμβούλια (Minerals Intelligence, Geo-Energy & Storage, Groundwater Stewardship, Future-Proof Subsurface Use).
Ολοκληρωμένη διαχείριση
Το ολοκληρωμένο σχέδιο για τους δύο φορείς παρουσιάστηκε πριν από λίγες ημέρες στη 59η Γενική Συνάντηση (General Meeting) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Γεωλογικών Υπηρεσιών (EuroGeoSurveys - EGS), την οποία διοργάνωσε η Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ) στη Σαντορίνη. Εκεί συζητήθηκε εκτενώς η συγκεκριμένη προσπάθεια που αφορά τη δημιουργία ενός μόνιμου, πανευρωπαϊκού φορέα γνώσης για τη γεωλογική υποδομή της Ευρώπης και στόχο έχει την ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας, της ανθεκτικότητας και της ανταγωνιστικότητας της Ε.Ε., μέσω ολοκληρωμένης διαχείρισης του υπεδάφους.
Σύμφωνα με τον δρ. Κων/νο Ν. Λασκαρίδη, γεωλόγος, προϊστάμενο Διεύθυνσης Ορυκτών Πόρων και Μεταλλευτικής-ΔΟΠΜΕ, τεχνικό υπεύθυνο Εργαστηρίου ΛΙΘΟΣ και εθνικό εκπρόσωπο EuroGeoSurveys, «η Ευρώπη αντιμετωπίζει πιέσεις από γεωπολιτικές αναταράξεις, κλιματική αλλαγή και ανταγωνισμό για πόρους. Το υπέδαφος αφορά τις κρίσιμες πρώτες ύλες (CRMs), την ενέργεια, την αποθήκευση CO2 και H2, τους υδάτινους πόρους και τις υποδομές. Υπάρχουν συγκρούσεις μεταξύ πολιτικών (CRMA, NZIA, Water Framework) που απαιτούν ολοκληρωμένη γνώση και διακυβέρνηση. Και συμπληρώνει λέγοντας πως «γνώμη μου είναι ότι, αν προχωρήσει και υλοποιηθεί σωστά, η GSE μπορεί να γίνει game-changer για την ευρωπαϊκή γεωπολιτική και οικονομική ασφάλεια».
Κρίσιμο «όπλο» στη φαρέτρα της ενεργειακής μετάβασης
Όπως τονίζουν στη «Ν» οι άνθρωποι του εξορυκτικού κλάδου, η δημιουργία της GSE θα καλύψει ένα κενό, γιατί σήμερα η γνώση για το υπέδαφος είναι κατακερματισμένη, και θα ενισχύει την ανθεκτικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω της ολοκληρωμένης διαχείρισης του υπεδάφους που είναι κρίσιμη για την ενεργειακή μετάβαση, την ασφάλεια πρώτων υλών και την κλιματική προσαρμογή.
Πολιτική βούληση
Προϋποθέτει όμως ισχυρή πολιτική βούληση και χρηματοδότηση που είναι σημαντική. Οι αναμενόμενες επιπτώσεις θα είναι οικονομικές/βιομηχανικές και θα αφορούν την ασφάλεια εφοδιασμού CRMs, και την επιτάχυνση τεχνολογιών αποθήκευσης και γεωενέργειας. Θα είναι και πολιτικές/διοικητικές και θα αφορούν την ενοποίηση γεωλογικών δεδομένων, την ενσωμάτωση γνώσης σε CRMA, NZIA, τη μείωση κατακερματισμού δεδομένων, ενώ θα είναι και κοινωνικές/περιβαλλοντικές με άμεση σχέση με την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή, τη βελτίωση της διαχείρισης υδάτων και εδαφών, και την ενίσχυση της κοινωνικής αποδοχής γεωλογικών έργων.