Η Βουλή των Αντιπροσώπων στη Βεγγάζη αναμένεται να ψηφίσει τις επόμενες εβδομάδες το πολυσυζητημένο παράνομο Τουρκο-Λιβυκό Μνημόνιο του 2019 που καθορίζει τους όρους μιας συμφωνίας εξερεύνησης, σύμφωνα με πηγές στην Τουρκία και τη Λιβύη. Τα περισσότερα εμπόδια για τη συμφωνία έχουν αφαιρεθεί, ανέφεραν οι πηγές, οι οποίες αρνήθηκαν να κατονομαστεθούν λόγω της ευαισθησίας του θέματος.
Το μέλος του OPEC, που έχει καταστραφεί από τον πόλεμο, είναι διχασμένο μεταξύ των αντίπαλων κυβερνήσεων στη Βεγγάζη και την δυτική πρωτεύουσα, Τρίπολη. Η τελευταία έχει ισχυρές σχέσεις με την Τουρκία και ήδη υποστηρίζει τη συμφωνία, αλλά η σθεναρή αντίθεση από την ανατολή — όπου κυριαρχεί ο Λιβυκός Εθνικός Στρατός του στρατιωτικού διοικητή Χαλίφα Χάφταρ — έχει εμποδίσει μέχρι στιγμής την εφαρμογή της.
Εάν εγκριθεί, η συμφωνία θα μπορούσε να δώσει το έναυσμα για την εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου από τουρκικά πλοία σε μια περιοχή μεταξύ Κρήτης και Τουρκίας, ενισχύοντας τις διεκδικήσεις της Άγκυρας στην ανατολική Μεσόγειο. Αυτό ενέχει τον κίνδυνο να πυροδοτήσει μια διαμάχη με την Ελλάδα και την Κύπρο, οι οποίες κατηγορούν την Τουρκία ότι επιδιώκει την κυριαρχία σε αμφισβητούμενα ύδατα.
Η αλλαγή στάσης της ανατολικής Λιβύης μαρτυρά μια νέα αποκλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ της Τουρκίας και του Χάφταρ, οι οποίοι πολέμησαν σε αντίπαλα στρατόπεδα σε μια μάχη που διήρκεσε μήνες για την πρωτεύουσα της Λιβύης το 2019 και το 2020. Η Τουρκία υποστήριξε στρατιωτικά την προηγούμενη ισλαμιστική κυβέρνηση στην Τρίπολη, την οποία ο Χάφταρ — ο οποίος είχε ως συμμάχους τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο, και τη Ρωσία — προσπάθησε ανεπιτυχώς να ανατρέψει.
Μια ειρηνευτική πρωτοβουλία που υποστηρίχθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη εγκατέστησε έναν νέο πρωθυπουργό, τον Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα, αλλά δεν κατάφερε να επιδιορθώσει τη ρήξη. Η κυβέρνηση με έδρα την Τρίπολη και η ανατολική Λιβύη έχουν περιοδικές διαμάχες σχετικά με τα έσοδα από τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου της Αφρικής και τον έλεγχο ζωτικών κρατικών θεσμών, αν και δεν έχουν σημειωθεί σημαντικές συγκρούσεις μεταξύ των δύο πλευρών εδώ και χρόνια.
Τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία εργάζεται αθόρυβα για την οικοδόμηση σχέσεων με τον Χάφταρ. Η πρωτοβουλία αυτή ακολουθεί την ιστορική προσέγγιση της Άγκυρας με την Αίγυπτο μετά από μια περίπου οκταετή ρήξη που προκλήθηκε από τη στάση της Τουρκίας απέναντι στο πολιτικό Ισλάμ. Οι δύο χώρες συνεργάστηκαν πέρσι στη Λιβύη για την επίλυση μιας διαμάχης για την εξουσία στην κεντρική τράπεζα, η οποία κινδύνευε να εξελιχθεί σε εμφύλιο πόλεμο.
Ναυτική επίσκεψη
Σε ένα ακόμη σημάδι βελτίωσης των σχέσεων, μια κορβέτα του τουρκικού ναυτικού, η TCG Kinaliada, πραγματοποιεί την πρώτη της επίσκεψη στο λιμάνι της Βεγγάζης αυτή την εβδομάδα, ενώ η Τουρκία εξετάζει το ενδεχόμενο να στείλει στρατιωτικούς εκπαιδευτές και συμβούλους, σύμφωνα με Τούρκους αξιωματούχους που είναι εξοικειωμένοι με τις κινήσεις. Ο γιος και διάδοχος του Χάφταρ, Σαντάμ, συναντήθηκε με τον υπουργό Άμυνας και τον αρχηγό του στρατού της Τουρκίας στην Άγκυρα τον Απρίλιο.
Ενώ η εξερεύνηση της Μεσογείου αποτελεί σημαντικό κίνητρο, η Τουρκία επιδιώκει επίσης να διασώσει επιχειρηματικές συμβάσεις αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων που έπεσαν στο κενό λόγω του κύκλου των συγκρούσεων που μαστίζουν τη Λιβύη από την ανατροπή του δικτάτορα Μουαμάρ Καντάφι το 2011. Η Τουρκία ξεκίνησε πρόσφατα απευθείας πτήσεις προς τη Βεγγάζη, ενώ ορισμένοι κορυφαίοι Τούρκοι εργολάβοι συμμετέχουν σε έργα ανασυγκρότησης της πόλης και έναρξης της παραγωγής βιομηχανικών υλικών.
Μεταξύ των αρχών της Ανατολικής Λιβύης, υπάρχει συναίνεση ότι η συμφωνία εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους και θα φέρει επενδύσεις, σύμφωνα με έναν Λίβυο αξιωματούχο που είναι εξοικειωμένος με τις συνομιλίες.
Η διαμάχη για τα θαλάσσια εδάφη έχει ενταθεί τους τελευταίους μήνες, μετά την ανακοίνωση της Ελλάδας τον Μάιο για διαγωνισμό εξερεύνησης ενεργειακών κοιτασμάτων νότια της Κρήτης, τα οποία εκτείνονται σε ύδατα που διεκδικεί η Λιβύη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δηλώσει ότι το Τουρκο-Λιβυκό Μνημόνιο παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών και δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ.