Σύμφωνα με κοινή μελέτη της ευρωπαϊκής μη κυβερνητικής οργάνωσης για το περιβάλλον Transport & Environment (T&E) και του νορβηγικού νηογνώμονα DNV, μόλις ένα στα πέντε απαιτούμενα σημεία ηλεκτρικής σύνδεσης από ξηρά έχει εγκατασταθεί ή συμβασιοποιηθεί στα μεγάλα ευρωπαϊκά λιμάνια, με τις εκπομπές από τα ελλιμενισμένα πλοία -ιδίως τα κρουαζιερόπλοια- να επιβαρύνουν ήδη σοβαρά την ατμόσφαιρα και τη δημόσια υγεία.
Από τα 31 λιμάνια που συμμετείχαν στην έρευνα, μόλις τέσσερα έχουν ολοκληρώσει ή έχουν προβεί σε συμφωνίες για πάνω από τις μισές απαιτούμενες συνδέσεις. Η επιλογή των λιμένων έγινε βάσει μεγέθους, γεωγραφικής κάλυψης και της προθυμίας παροχής δεδομένων από τις διοικήσεις των λιμένων.
Σημειώνεται ότι η υποδομή OPS επιτρέπει στα ελλιμενισμένα πλοία να απενεργοποιούν τις ηλεκτρομηχανές τους, περιορίζοντας σημαντικά τους ρύπους όπως τα οξείδια του θείου και του αζώτου.
Η μελέτη αποκαλύπτει, επίσης, σαφείς διαφορές μεταξύ των διαφόρων τύπων πλοίων που καλύπτονται.
Αναφορικά με την πρόοδο υλοποίησης των υποδομών OPS (shore-side electricity) ανά τύπο πλοίου για τα κρουαζιερόπλοια και επιβατηγά πλοία, έχει ήδη καλυφθεί το 38% των απαιτούμενων σημείων σύνδεσης (δηλαδή έχουν εγκατασταθεί ή συμβασιοποιηθεί).
Αντίθετα, για πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, η εικόνα είναι πολύ πιο αρνητική. Από τα 294 απαιτούμενα σημεία OPS, που έχουν διασφαλιστεί (είτε είναι λειτουργικά είτε έχουν συμβασιοποιηθεί), μόνο 34 λειτουργούν. Αυτό αντιστοιχεί σε μόλις 11% κάλυψη των αναγκών για αυτόν τον τύπο πλοίων.
Ζητείται επίσπευση
Η T&E προτείνει επίσπευση των έργων, προτεραιότητα στις υποδομές κρουαζιέρας έως το 2028 και ενσωμάτωση της χρηματοδότησης σε ευρωπαϊκούς μηχανισμούς, όπως το RED III για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και ο μηχανισμός Alternative Fuels Infrastructure Facility (AFIF), που αφορά τη χρηματοδότηση για τις υποδομές των εναλλακτικών καυσίμων.
Παράλληλα, προτείνεται επέκταση της υποχρέωσης OPS και σε άλλους τύπους πλοίων.
Στην κοινή μελέτη επισημαίνεται ότι μεταξύ των τριών σχετικών τύπων πλοίων, τα κρουαζιερόπλοια ξεχωρίζουν ως ο κλάδος με τις μεγαλύτερες επιπτώσεις, με μέσες εκπομπές στο λιμάνι πάνω από έξι φορές υψηλότερες από τις μέσες εκπομπές του μέσου πλοίου μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων.
Δεδομένων των τακτικών και προβλέψιμων δρομολογίων τους και της εγγύτητας των τερματικών σταθμών κρουαζιέρας σε πολυσύχναστα κέντρα πόλεων, τα κρουαζιερόπλοια θα πρέπει να έχουν προτεραιότητα για την ταχύτερη ανάπτυξη και υιοθέτηση των OPS.
Η μελέτη στοχεύει στην ενίσχυση της λήψης τεκμηριωμένων αποφάσεων για τις επενδύσεις στα λιμάνια της Ε.Ε., εν όψει των κανονιστικών απαιτήσεων του 2030.
Ο κανονισμός για τις υποδομές εναλλακτικών καυσίμων Alternative Fuels Infrastructure Regulation AFIR και ο FuelEU Maritime, που επιβάλλει μειώσεις στην ετήσια ένταση εκπομπών άνθρακα, προβλέπουν υποχρεωτική χρήση OPS ή εναλλακτικών τεχνολογιών μηδενικών εκπομπών για πλοία άνω των 5.000 GT από το 2030, σε λιμάνια του βασικού Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών ΔΕΔ-Μ, με επέκταση σε όλα τα λιμάνια ώς το 2035.
Εξαιρέσεις ισχύουν σε πλοία με απρογραμμάτιστες προσεγγίσεις ή τεχνικές αδυναμίες.
Η T&E καλεί την Ε.Ε. να ενισχύσει τη χρηματοδότηση μέσω των AFIF και RED III και να επεκτείνει τις υποχρεώσεις OPS σε περισσότερους τύπους πλοίων, επισημαίνοντας ότι οι καθυστερήσεις υπονομεύουν την επίτευξη των κλιματικών στόχων και τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα σε αστικά λιμάνια.
Σε κρίσιμο σταυροδρόμι
Τα νέα δεδομένα αναδεικνύουν την ανάγκη ταχύτερης υιοθέτησης της χερσαίας παροχής ηλεκτρικής ενέργειας (OPS), ιδιαίτερα για τα κρουαζιερόπλοια.
Σύμφωνα με σχετική έκθεση, προτείνεται η επίσπευση της υποχρεωτικής εφαρμογής του μέτρου για τον κλάδο της κρουαζιέρας έως το 2028, αντί του ορίζοντα 2030.
Παράλληλα, κατατίθενται προτάσεις όπως:
- Ενσωμάτωση της παράκτιας ενέργειας στο πλαίσιο της οδηγίας RED III (σ.σ. αφορά τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης), με μηχανισμούς πίστωσης για την ενίσχυση των επενδύσεων.
- Χρηματοδότηση της επέκτασης του δικτύου OPS, μέσω του επόμενου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου της Ε.Ε., με συνέχιση της στήριξης από τον μηχανισμό AFIF.
- Διεύρυνση της υποχρεωτικότητας OPS σε περισσότερους τύπους πλοίων, συμπεριλαμβανομένων μικρότερων μονάδων και πλοίων που σήμερα εξαιρούνται.
Η έκθεση υπογραμμίζει ότι τα λιμάνια βρίσκονται σε στρατηγική θέση για να ηγηθούν της μετάβασης στη βιώσιμη ναυτιλία.
Η εντολή του 2030 δεν είναι μόνο κανονιστική υποχρέωση, αλλά ευκαιρία βελτίωσης της δημόσιας υγείας, περιορισμού της ρύπανσης και ενίσχυσης της ενεργειακής ασφάλειας.
Ωστόσο, με την πρόοδο να χαρακτηρίζεται μέχρι σήμερα περιορισμένη, η ανάγκη για επιτάχυνση των επενδύσεων και της υλοποίησης κρίνεται επιτακτική.
Η ρύπανση
Σύμφωνα με στοιχεία της έρευνας, ο θαλάσσιος τομέας εκπέμπει το 12,7% των συνολικών
εκπομπών CO² στις ευρωπαϊκές μεταφορές, φτάνοντας τους 131,9 εκατ. τόνους μόνο το 2023.
Με βάση τις σημερινές πολιτικές, μέχρι το 2050 οι εκπομπές από τη ναυτιλία ενδέχεται να αντιπροσωπεύουν έως και το ένα τρίτο του συνόλου των μεταφορικών εκπομπών στην Ευρώπη.
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν οι ρύποι που παράγονται εντός των λιμένων, με τα ελλιμενισμένα πλοία να ευθύνονται για 8,3 εκατ. τόνους CO² το 2023, ποσοστό 6,4% των συνολικών ναυτιλιακών εκπομπών.
Το ποσοστό αυτό εκτινάσσεται στο 15% για τα κρουαζιερόπλοια, τα οποία έχουν υψηλές ενεργειακές ανάγκες, ακόμα και όταν είναι σταματημένα.
Πέρα από το διοξείδιο του άνθρακα, τα πλοία εκπέμπουν επίσης οξείδια του θείου (SOx), οξείδια του αζώτου (NOx) και λεπτά σωματίδια (PM) -ουσίες που σχετίζονται με καρδιοαναπνευστικές ασθένειες.
Ενδεικτικά, το 2022, ο ευρωπαϊκός στόλος κρουαζιερόπλοιων παρήγαγε περισσότερα οξείδια του θείου απ’ ό,τι 1 δισεκατομμύριο αυτοκίνητα, καθιστώντας τους λιμένες επικίνδυνα σημεία για τη δημόσια υγεία.
Μπροστά στην ανάγκη άμεσης δράσης, οι λιμένες αναλαμβάνουν καθοριστικό ρόλο στην παροχή καθαρής ενέργειας.
Η χερσαία παροχή ρεύματος (OPS) επιτρέπει στα πλοία να συνδέονται στο δίκτυο ηλεκτροδότησης του λιμανιού και να απενεργοποιούν τους ρυπογόνους βοηθητικούς κινητήρες τους κατά τον ελλιμενισμό, μειώνοντας δραστικά τις εκπομπές.
Το μέτρο θεωρείται κλειδί για την επίτευξη των κλιματικών στόχων της Ε.Ε. και την προστασία των εργαζομένων και των παραλιμένιων περιοχών.
Όπως επισημαίνεται στην κοινή μελέτη των δύο οργανισμών, αρκετοί μεγάλοι λιμένες, μεταξύ των οποίων ο Πειραιάς, το Καλέ στη βόρεια Γαλλία, το Civitavecchia στην Ιταλία, η Δουνκέρκη στη Γαλλία, το Γκντίνια στην Πολωνία, η Νάπολη στην Ιταλία, η Ρίγα στη Λετονία και το Sines στην Πορτογαλία, δεν συμμετείχαν, λόγω έλλειψης ανταπόκρισης στις σχετικές προσκλήσεις.
(από την εφημερίδα 'Η Ναυτεμπορική')