Όταν ξεκίνησε η δεύτερη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ πολλοί εντός και εκτός αμερικανικών συνόρων έκαναν ένα μοιραίο όπως αποδείχτηκε λάθος. Πίστεψαν ή έστω ήλπιζαν ότι πολλά από τα ακραία που έλεγε δεν τα εννοούσε και ότι ήταν μόνο «πυροτεχνήματα». Ποιος θα μπορούσε άλλωστε να φανταστεί ότι ο Τραμπ θα ήθελε να προσαρτήσει τον Καναδά ή τη Γροιλανδία; ΄Η ότι οι ΗΠΑ θα κατηγορούσαν την Ουκρανία για την ρωσική εισβολή; ΄Η ακόμα χειρότερα, όπως αποκάλυψε το Axios, ότι θα κατέθεταν ένα ειρηνευτικό σχέδιο που προβλέπει εδαφικές παραχωρήσεις – όχι μόνο την Κριμαία- χωρίς σαφείς εγγυήσεις ασφαλείας; Και ποιος θα μπορούσε να προβλέψει ότι σε μόλις 100 μέρες ο Τραμπ θα έβαζε ολόκληρο τον πλανήτη σε έναν οικονομικό πόλεμο χωρίς τέλος; Ακόμα χειρότερα… ότι θα εγκατέλειπε τον ρόλο της Αμερικής ως ηγέτη και εγγυητή της διεθνούς τάξης;
Ο Ντόναλντ Τραμπ τα έκανε όλα αυτά και ακόμα περισσότερα στην έναρξη της δεύτερης θητείας του, διαλύοντας τις όποιες ψευδαισθήσεις. Η Αμερική πλέον οδηγείται σε βαθιά εσωστρέφεια. Το ΝΑΤΟ, η πιο ισχυρή στρατιωτική και πολιτική συμμαχία του κόσμου, έχει γίνει για τον Τραμπ ένα «παιχνίδι προστασίας», καθώς ξεκαθαρίζει ότι δεν θα υπερασπιστεί συμμάχους που δεν δαπανούν το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνά τους. Οι περικοπές στον προϋπολογισμό σημαίνουν ότι τα κονδύλια για ανθρωπιστική βοήθεια, παγκόσμια υγειονομικά έργα και διεθνείς οργανισμούς θα μειωθούν δραματικά. Δεν θα διατεθούν σχεδόν καθόλου κονδύλια για τον ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ και άλλους διεθνείς οργανισμούς. Η χρηματοδότηση για διεθνείς ειρηνευτικές αποστολές θα καταργηθεί εντελώς. Σύμφωνα με εσωτερικό σημείωμα, η κυβέρνηση Τραμπ σχεδιάζει να μειώσει κατά 50% τον προϋπολογισμό του Υπουργείου Εξωτερικών για την επόμενη δημοσιονομική χρονιά. Αυτό σημαίνει ότι οι ΗΠΑ θα κλείσουν ή θα μειώσουν πολλές από τις διπλωματικές τους αποστολές. Σύμφωνα με άλλο σημείωμα, σχεδιάζεται η κατάργηση 10 πρεσβειών και 17 προξενείων, με μείωση του προσωπικού σε άλλες αποστολές. Έξι από αυτές τις πρεσβείες είναι στην Αφρική, τη στιγμή που η Κίνα και η Ρωσία εντείνουν τις προσπάθειές τους να προσελκύσουν τις χώρες αυτές, και γενικότερα τον Παγκόσμιο Νότο, προς το δικό τους στρατόπεδο.
Η πιο δραματική αλλαγή στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ όμως έχει να κάνει με την προσέγγιση του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων. Oπως σχολιάζει σε άρθρο της στο Foreign Affairs η Στέισι Γκοντάρ, καθηγήτρια πολιτικών επιστημών στο Wellesley College, κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Τραμπ και των προκατόχων του, οι ΗΠΑ εστίασαν σε στρατηγική ανταγωνισμού με αντιπάλους όπως η Κίνα και η Ρωσία. Αυτή η στρατηγική διαμορφώθηκε από το επιχείρημα ότι αυτές οι χώρες αμφισβητούσαν την παγκόσμια τάξη που καθοδηγούνταν από τις ΗΠΑ και προσπαθούσαν να ανατρέψουν τους διεθνείς κανόνες προς όφελός τους.
Το 2017, η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας του Τραμπ δήλωσε ότι ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων επέστρεψε, υπογραμμίζοντας μια απομάκρυνση από την εποχή της συνεργασίας στην περίοδο μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Και ο Τραμπ και ο διάδοχός του, Τζο Μπάιντεν, συνέχισαν να επικεντρώνονται στον ανταγωνισμό με την Κίνα και τη Ρωσία, καθώς αυτές οι χώρες ακολουθούσαν επιθετικές και αναθεωρητικές πολιτικές.
Ωστόσο η δεύτερη θητεία του Τραμπ σημείωσε μια απότομη αλλαγή κατεύθυνσης. Αντί να συνεχίσει την ανταγωνιστική προσέγγιση, ο Τραμπ επιδίωξε να συνεργαστεί με τη Ρωσία και την Κίνα, συμμετέχοντας σε διαπραγματεύσεις που φαινόταν ασύμβατες με τους προηγούμενους στόχους της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Ο Τραμπ έχει ξεκαθαρίσει ότι υποστηρίζει έναν γρήγορο τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, ακόμα κι αν αυτό απαιτεί να ταπεινώσει δημόσια τους Ουκρανούς, ενώ ταυτόχρονα αγκαλιάζει τη Ρωσία και της επιτρέπει να διεκδικήσει εκτεταμένες περιοχές της Ουκρανίας. Οι σχέσεις παραμένουν πιο τεταμένες με την Κίνα εξαιτίας των δασμών. Ωστόσο, ο Τραμπ έχει δείξει ότι επιθυμεί μια ευρύτερη διευθέτηση με τον Κινέζο Πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ για τους όρους που θα ρυθμίζουν το εμπόριο, τις επενδύσεις και τα πυρηνικά όπλα. Παράλληλα, ο Τραμπ έχει εντείνει την οικονομική πίεση προς τους συμμάχους των ΗΠΑ στην Ευρώπη και προς τον Καναδά. Σχεδόν εν μία νυκτί, οι ΗΠΑ πέρασαν, από τον ανταγωνισμό με τους επιθετικούς αντιπάλους τους, στην παρενόχληση των ήπιων συμμάχων τους.
Ο Τραμπ αγνοεί όχι μόνο τη διπλωματία, αλλά και κάθε θεμελιώδη αρχή που καθοδήγησε την αμερικανική εξωτερική πολιτική από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ανεξαρτήτως κόμματος. Οι ΗΠΑ ήταν οι θεμελιώδεις δημιουργοί του ΟΗΕ, του ΝΑΤΟ και άλλων διεθνών οργανισμών που διατηρούσαν την ειρήνη και την τάξη. Όμως, ο Τραμπ δεν βλέπει την Αμερική ως μέρος αυτού του κόσμου. Η παγκόσμια τάξη αρχίζει να καταρρέει, σταδιακά στην αρχή και στη συνέχεια ξαφνικά. Όπως σχολιάζει ο Αντρέας Κλουθ, η Pax Americana, η εποχή που οι χώρες μπορούσαν να ευημερούν κάτω από την καθοδήγηση μιας ηγεμονικής υπερδύναμης, φαίνεται να έχει τελειώσει.
Στις πρώτες 100 ημέρες της νέας θητείας του, ο Τραμπ αξιοποίησε πλήρως τις εκτελεστικές, προεδρικές εξουσίες του για να στραφεί κατά όσων θεωρεί πολιτικούς του αντιπάλους, επιβάλλοντας ευρείες κυρώσεις. Λίγες μόλις ώρες μετά την ορκωμοσία του στις 20 Ιανουαρίου, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε διάταγμα με το οποίο διέταξε τον υπουργό Δικαιοσύνης να αναζητήσει ενδείξεις πολιτικής εργαλειοποίησης εντός του υπουργείου του και άλλων υπηρεσιών. Την ίδια ημέρα, αποκαθηλώθηκε το πορτραίτο του Μάρκ Μίλεϊ, ο οποίος ως αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων είχε επικρίνει ανοιχτά τον Τραμπ στην πρώτη του θητεία, ενώ αφαιρέθηκε η προστασία της Μυστικής Υπηρεσίας από τον πρώην σύμβουλο εθνικής ασφάλειας Τζον Μπόλτον, επίσης επικριτή του Τραμπ. Από τότε, ο Τραμπ έχει ενεργοποιήσει σχεδόν κάθε μηχανισμό της εκτελεστικής εξουσίας, στοχεύοντας εναντίον πρώην αξιωματούχων, μελών της κυβέρνησης Μπάιντεν, νομικών γραφείων και προσώπων που ερεύνησαν ή άσκησαν δίωξη εναντίον του. Όπως επισημαίνουν ιστορικοί, πρόκειται για άνευ προηγουμένου χρήση της προεδρικής εξουσίας με στόχο την προσωπική τιμωρία αντιπάλων. Το υπουργείο Δικαιοσύνης, υπό την καθοδήγησή του, έχει εκκαθαρίσει δεκάδες εισαγγελείς και πράκτορες του FBI, πολλοί εκ των οποίων είχαν ερευνήσει την υπόθεση της εισβολής στο Καπιτώλιο. Ο ίδιος εξαπέλυσε δριμεία επίθεση κατά του ειδικού εισαγγελέα Τζακ Σμιθ, ο οποίος τον κατηγορεί για κατοχή απόρρητων εγγράφων και προσπάθεια ανατροπής του αποτελέσματος των εκλογών του 2020.
Ο Τραμπ δεν περιορίστηκε μόνο σε πρόσωπα, αλλά στράφηκε και κατά θεσμών ενώ επέβαλε κυρώσεις σε νομικά γραφεία που είχαν συνεργαστεί με άτομα που τον είχαν ερευνήσει. Όπως σχολίασε ο ιστορικός Τίμοθι Ναφτάλι, «το εύρος και η σφοδρότητα» αυτών των ενεργειών ξεπερνούν κάθε προηγούμενο, συγκρίνοντάς τες με τις μυστικές εχθροπραξίες του Ρίτσαρντ Νίξον. Αντίθετα με τους προκατόχους του, που προτιμούσαν να δρουν διακριτικά ή μέσω ΜΜΕ, ο Τραμπ δεν διστάζει να ενεργεί φανερά, αξιοποιώντας την εκτελεστική εξουσία ως όπλο πολιτικής τιμωρίας. Η νέα περίοδος διακυβέρνησης χαρακτηρίζεται από ανοιχτή σύγκρουση με το "βαθύ κράτος" και θεσμική επιθετικότητα. Όπως προειδοποίησε η υπουργός Γεωργίας Μπρουκ Ρόλινς σε επιστολή προς την κυβερνήτη του Μέιν: «Κι αυτό είναι μόνον η αρχή».
(από την εφημερίδα «ΕΣΤΙΑ»)