Ο πρόεδρος της ΕΕΑΕ, με αφορμή τους πρόσφατους σεισμούς σε Τουρκία και Συρία και τις ανησυχίες για το υπό κατασκευήν πυρηνικό σταθμό στο Ακούγιου, επισήμανε ότι το θέμα θεωρείται αντιμετωπίσιμο, καθώς η αντισεισμική θωράκιση των πυρηνικών αντιδραστήρων είναι προηγμένη και η ανθεκτικότητά τους απέναντι στους σεισμούς είναι σχεδόν τεκμηριωμένη.
Έγινε, επίσης, αναφορά στο ρυθμιστικό πλαίσιο των πυρηνικών εγκαταστάσεων, τις διεθνείς διατάξεις και προβλέψεις για την πυρηνική ασφάλεια, ενώ η συζήτηση με τον κ. Χουσιάδα επικεντρώθηκε και επί του εθνικού σχεδίου για την αντιμετώπιση ραδιολογικών ή πυρηνικών αναγκών και την ετοιμότητα της Ελλάδας για κάθε ενδεχόμενο. Η συνέντευξη συνοδεύθηκε με ξενάγηση στις εγκαταστάσεις του ανενεργού, πλέον, ελληνικού πυρηνικού αντιδραστήρα.
– Υπό το σύγχρονο ρυθμιστικό πλαίσιο, πόσο ασφαλής είναι η εγκατάσταση πυρηνικού αντιδραστήρα σε σεισμογενείς περιοχές;
– Το θέμα των σεισμών είναι πάρα πολύ σοβαρό σε ό,τι αφορά την ασφάλεια των πυρηνικών εγκαταστάσεων και είναι ένα θέμα στο οποίο έχει δοθεί πολύ μεγάλη προσοχή από τους διεθνείς και τους ευρωπαϊκούς κανόνες.
Γενικά είναι ένα θέμα το οποίο θεωρείται αντιμετωπίσιμο. Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες είναι εγκαταστάσεις οι οποίες οπωσδήποτε έχουν μια επικινδυνότητα, όμως η αντισεισμική τους θωράκιση είναι προηγμένη και η ανθεκτικότητά τους απέναντι στους σεισμούς είναι σχεδόν τεκμηριωμένη. Οπότε σε τεχνοκρατικό επίπεδο δεν είναι το μεγάλο πρόβλημα. Αλλωστε υπάρχουν και ιστορικά προηγούμενα. Δηλαδή οι αντιδραστήρες τόσο δυτικής κατασκευής και τεχνολογίας όσο και ανατολικής τεχνολογίας έχουν υποστεί τη δοκιμασία μεγάλων σεισμών.
Παραδείγματα τέτοια είναι οι σταθμοί της Καλιφόρνιας, που αντεπεξήλθαν στους πρόσφατους μεγάλους σεισμούς, αλλά και ο ανατολικής κατασκευής σταθμός της Αρμενίας, όπου έγινε ένας πάρα πολύ μεγάλος σεισμός και παρά την παλαιότητά του δεν δημιουργήθηκε κάποιο πρόβλημα.
– Σε περίπτωση ενός ατυχήματος, ποιες δικλίδες ασφαλείας λαμβάνονται σε τεχνικό επίπεδο για την αποφυγή διαρροής ραδιενέργειας;
– Τα πυρηνικά εργοστάσια σχεδιάζονται και κατασκευάζονται με βάση μια φιλοσοφία, η οποία στα αγγλικά λέγεται «Defence in depth» και στα ελληνικά ονομάζεται «Αμυνα σε βάθος». Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μια πυραμίδα εφεδρικών συστημάτων. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: Σε ένα πυρηνικό εργοστάσιο η ηλεκτροδότηση είναι απαραίτητη, γιατί αν χαθεί θα συμβεί μπλακ άουτ και θα προκληθεί πυρηνικό ατύχημα. Οπότε οι γραμμές που φέρνουν την εξωτερική ηλεκτροδότηση δεν είναι μία, είναι περισσότερες, μπορεί να είναι δύο, τρεις ή τέσσερις ανεξάρτητες. Αρα αν χαθεί η μία υπάρχει η δεύτερη· χάθηκε η δεύτερη, υπάρχει η τρίτη. Αν χαθούν και οι τέσσερις, τότε υπάρχουν ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη, δηλαδή γεννήτριες.
Οπότε βλέπουμε μια πυραμίδα εφεδρικών επιπέδων ασφαλείας και αν χαθούν και οι ντιζελογεννήτριες, μπορεί, σαν έσχατη λύση, να λειτουργεί ο πυρηνικός σταθμός σαν μεμονωμένο νησί. Εγινε αυτό στη Ζαπορίζια, έκλεισε για ένα μικρό διάστημα. Στην περίπτωση αυτή δουλεύουν οι αντιδραστήρες για να δίνουν ενέργεια στους υπόλοιπους που την έχουν χάσει.
Ο μοναδικός πυρηνικός αντιδραστήρας στην Ελλάδα βρίσκεται στον «Δημόκριτο». «Η λειτουργία του σταμάτησε στους Ολυμπιακούς Αγώνες για λόγους ασφαλείας και από τότε δεν επανήλθε», λέει ο κ. Χουσιάδας.
– Ομως αυτές οι δικλίδες δεν εμπόδισαν την καταστροφή στο Τσερνόμπιλ.
– Ακριβώς, είναι πολύ σωστή παρατήρηση. Οπότε, στην ερώτηση πού βασίζεται η φιλοσοφία της ασφάλειας στα πυρηνικά εργοστάσια, βασίζεται «στην άμυνα σε βάθος» και έχει αποδειχθεί πάρα πολύ αποτελεσματική αυτή η προσέγγιση, όχι όμως και 100% άτρωτη, γιατί ιστορικά έχουν συμβεί μεγάλα πυρηνικά ατυχήματα. Αρα λοιπόν, ναι, πράγματι μπορούν υπό κακές συγκυρίες και κακό συνδυασμό παραγόντων, καθώς και συνδυασμό ακραίων καταστάσεων, όλες οι γραμμές άμυνας να καταρρεύσουν.
– Πώς αντέδρασε η διεθνής επιστημονική κοινότητα στον πρόσφατο σεισμό στην Τουρκία δεδομένου του φόβου πιθανού, μελλοντικού πυρηνικού ατυχήματος στον υπό κατασκευή σταθμό της Τουρκίας;
– Φόβος πάντα υπάρχει, αλλά δεν είναι ένας φόβος ο οποίος θα πρέπει να δημιουργήσει δυσανάλογη ανησυχία. Στην περίπτωση του Ακούγιου βγήκαν από την πρώτη στιγμή στη διεθνή-ειδική βιβλιογραφία αναφορές. Οι αναλύσεις δεν ανέφεραν προβλήματα. Το Ακούγιου δεν βρίσκεται πολύ κοντά στο επίκεντρο, αλλά περίπου 400 χιλιόμετρα δυτικότερα από το επίκεντρο του σεισμού.
– Ποια είναι η Αρχή που σε διεθνές επίπεδο ελέγχει τις εγκαταστάσεις και μπορεί να επιβάλλει πρόστιμα ή μετατροπές στις υφιστάμενες υποδομές;
Ενα μεγάλο πυρηνικό ατύχημα μπορεί να οδηγήσει σε μη αμελητέες επιπτώσεις στον ελληνικό χώρο. Αυτές όμως δεν θα απαιτούν σκληρά μέτρα πολιτικής προστασίας.
– Δεν υπάρχει. Και έγινε πάρα πολύ μεγάλη συζήτηση γι’ αυτό το ζήτημα μετά το δυστύχημα της Ιαπωνίας. Μάλιστα υπήρχε μια μεγάλη συζήτηση για κάποια χρόνια, για το αν θα πρέπει η πυρηνική ασφάλεια να θεωρηθεί οικουμενικό αγαθό και κατ’ αυτή την έννοια να μπει σε ένα διεθνοποιημένο πλαίσιο. Στην αρχή φάνηκε ότι θα γίνουν βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, όμως γρήγορα παλινδρόμησαν και έτσι αυτή τη στιγμή η πυρηνική ασφάλεια των εγκαταστάσεων είναι αυστηρά εθνική υπόθεση.
–Εν ολίγοις, τα αυταρχικά καθεστώτα μπορούν να επιβάλλουν τις δικές τους διατάξεις και να μην υπάρχει σοβαρός έλεγχος;
–Υπάρχει σοβαρός, σοβαρότερος και λιγότερο σοβαρός έλεγχος, αλλά όλα υπόκεινται σε διαβάθμιση σε διεθνές πλαίσιο. Πάντως, η διεθνής νομοθεσία η οποία ισχύει δεν είναι «νομικά δεσμευτική», σε αντίθεση με το διεθνές πλαίσιο για τον έλεγχο των πυρηνικών υλικών, το οποίο είναι αυστηρό και είναι δεσμευτικό. Σε αυτό το πλαίσιο εμπίπτει και το Ιράν.
– Οπότε δεν υπάρχουν διεθνείς κανόνες, νομικά δεσμευτικοί.
– Υπάρχει νομοθεσία η οποία είναι ηθικά δεσμευτική. Υπάρχει η διεθνής σύμβαση. Αυτές είναι σημαντικές και έχει αυξηθεί και η διεθνής διαδικτύωση στο ζήτημα της ασφάλειας των εγκαταστάσεων, ωστόσο η συμμόρφωση με τη σύμβαση δεν υπόκειται σε διεθνή έλεγχο, με εξαίρεση βέβαια την Ευρωπαϊκή Ενωση όπου σε τακτά χρονικά διαστήματα τα πυρηνικά εργοστάσια αξιολογούνται από τα άλλα κράτη-μέλη. Η Ελλάδα συμμετέχει στους ελέγχους.
Δορυφορική φωτογραφία του υπό κατασκευήν πυρηνικού εργοστασίου του Ακούγιου στην Τουρκία.
– Πριν από μερικούς μήνες είχατε δηλώσει πως σε περίπτωση πυρηνικού ατυχήματος δεν θα χρειαστούν σκληρά μέτρα πολιτικής προστασίας. Στο υποθετικό σενάριο ενός πυρηνικού ατυχήματος στην Τουρκία, δεν θα επηρεαστεί σοβαρά ο ελληνικός χώρος;
– O σταθμός του Ακούγιου βρίσκεται 300 χιλιόμετρα από το απώτερο ελληνικό ανατολικό άκρο, δηλαδή από το Καστελλόριζο, ούτε καν τη Ρόδο, ούτε καν την ηπειρωτική Ελλάδα. Είναι αρκετά μεγάλη αυτή η απόσταση για να θεωρηθεί ότι θα χρειαστούν μέτρα πολιτικής προστασίας υψηλού επιπέδου.
– Ομως θα μπορούσε να ειπωθεί πως το Τσερνόμπιλ, που βρισκόταν πιο μακριά από την Ελλάδα, επηρέασε τον ελληνικό χώρο.
– Αυτό μπορεί να συμβεί και τώρα. Δηλαδή, είτε μιλάμε για το Ακούγιου είτε για άλλους πιο μακρινούς σταθμούς, ένα μεγάλο πυρηνικό ατύχημα μπορεί να οδηγήσει σε μη αμελητέες επιπτώσεις στον ελληνικό χώρο. Αυτές όμως δεν θα είναι επιπτώσεις που να απαιτούν σκληρά μέτρα πολιτικής προστασίας. Θα απαιτούν όμως έλεγχο τροφίμων, ζωοτροφών και τέτοιου είδους μέτρα. Οχι όμως εκκενώσεις ή μετεγκαταστάσεις πληθυσμών ή ακόμα και προληπτική λήψη χαπιών ιωδίου. Τέτοιο ζήτημα για την Ελλάδα δεν τίθεται.
– Εχει η Ελλάδα σχέδιο αντιμετώπισης πυρηνικών ατυχημάτων;
– Tα σχέδια έκτακτης ανάγκης υπήρχαν από τότε που λεγόταν παράρτημα «Ρ» του σχεδίου «Ξενοκράτης». Αυτό το σχέδιο αντικαταστάθηκε από το καινούργιο που λέγεται ΕΣΑΡΠΕΑ, δηλαδή «Ειδικό Σχέδιο Απόκρισης σε Ραδιολογική ή Πυρηνική Εκτακτη Ανάγκη», και υπάρχει τυπικά από πέρυσι τον Μάιο.
– Μπορεί η Ελλάδα να δράσει σε διεθνές επίπεδο και να εμποδίσει την περαιτέρω δημιουργία ενός πυρηνικού αντιδραστήρα στην Τουρκία, έχοντας ως επιχείρημα την ασφάλεια;
– Μπορεί να το επικαλεστεί, μπορεί να το απαιτήσει, έχει δικαίωμα και αυτό κάνει η χώρα μας. Ομως δεν έχει τη δυνατότητα να προσδιορίσει τις εθνικές επιλογές όσον αφορά το ενεργειακό μείγμα μιας άλλης χώρας. Ούτε καν αν η άλλη χώρα είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, πολύ περισσότερο αν είναι τρίτη χώρα και μάλιστα αυτό έχει την ελληνική υπογραφή, όπως και την υπογραφή όλων των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Γιατί η νομοθεσία της EURATOM όσον αφορά την πυρηνική ασφάλεια αναφέρει στο προοίμιό της πως η ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας αποτελεί ζήτημα εθνικής κυριαρχίας.
Ο ανενεργός αντιδραστήρας της Αθήνας και η απόφαση για αποχή
– Ποιες είναι οι δυνατότητες και οι χρήσεις του ελληνικού πυρηνικού αντιδραστήρα;
– H Ελλάδα είναι αλήθεια ότι πάρα πολύ έγκαιρα και πάρα πολύ γρήγορα είχε δηλώσει με τον πιο επίσημο τρόπο φιλοδοξίες για την ανάμειξή της με την ατομική ενέργεια.
Στις αρχές του 1954 εμφανίστηκε στην Ελλάδα ο νόμος «Περί Ιδρύσεως Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενεργείας». Αρα, λοιπόν, η Ελλάδα πολύ έγκαιρα προέβαλε φιλοδοξίες τέτοιου είδους, τις οποίες τις υπηρέτησε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Φτιάχτηκε αντιδραστήρας μέσα σε αυτό το πλαίσιο, λειτούργησε και για ένα διάστημα υπήρχε ζήτημα ανάπτυξης της πυρηνικής ενέργειας στην Ελλάδα.
Ομως τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης, με επίσημη κυβερνητική απόφαση, η Ελλάδα μπήκε στο κλαμπ των μη πυρηνικών χωρών και από τότε μέχρι σήμερα αυτό ισχύει, και μάλιστα με πρακτικά πολιτική ομοφωνία.
Μετά το δυστύχημα στο Τσερνόμπιλ ελήφθη η οριστική απόφαση για μη χρήση πυρηνικής ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα της χώρας. Παρ’ όλα αυτά ο αντιδραστήρας συνέχισε να λειτουργεί, και ορθώς, αλλά σε άλλο πλαίσιο, πλέον ως ερευνητικό εργαλείο και όχι στο πλαίσιο της ανάπτυξης της πυρηνικής τεχνολογίας.
Η λειτουργία του σταμάτησε τελείως στους Ολυμπιακούς Αγώνες για ειδικούς λόγους ασφαλείας και στην ουσία από τότε δεν επανήλθε.
– Πολύ συχνά γίνεται η ερώτηση γιατί η Ελλάδα να μην έχει ένα πυρηνικό εργοστάσιο το οποίο θα προσφέρει φθηνή ενέργεια.
– Tο αν θα συμπεριληφθεί η πυρηνική ενέργεια μέσα στο ενεργειακό μείγμα της χώρας είναι μια απόφαση η οποία δεν είναι επιστημονική ή τεχνοκρατική. Είναι στην ουσία πολιτική.
Παρ’ όλα αυτά είμαστε μια πυρηνική χώρα, καθώς συμμετέχουμε ισότιμα στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Και επίσης είναι δίκαιο να πούμε ότι μεγάλα ποσά ηλεκτρικής ενέργειας που εισάγονται από τη Βουλγαρία είναι από πυρηνικά εργοστάσια. Το λέω αυτό γιατί κάποιες άλλες χώρες που είναι ενάντια στην πυρηνική ενέργεια, ίσως πιο γνήσια, έχουν νομοθεσίες οι οποίες απαγορεύουν εισαγωγές ρεύματος από πυρηνικά εργοστάσια. Δηλαδή εκτός από τη σημαία, την αντι-πυρηνική, καταβάλλουν και ένα κόστος.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")