Σύμφωνα με την ίδια η απόφαση για τη δημιουργία του χρηματιστηρίου ενέργειας, που θα συμπεριλαμβάνει προημερήσια και ενδοημερήσια αγορά, κατέστη δυνατή χάρη στη συμβολή του Διεθνούς Οργανισμού Χρηματοδότησης (IFC) και της Ενεργειακής Κοινότητας.
Η Αλβανή υπουργός Ενέργειας πρόσθεσε ότι στόχος είναι η εμπορία ηλεκτρισμού στην περιφερειακή αγορά, ενώ τάχθηκε υπέρ της συμμετοχής μετόχων από διαχειριστές χωρών, με τις οποίες η Αλβανία έχει υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας και διατηρεί εμπορικές δραστηριότητες. "Η προσέγγισή μας αντανακλάται στα κριτήρια που έχουμε θέσει για την επιλογή των πιθανών μετόχων", υπογράμμισε και ανέφερε επίσης, ότι ο διαχειριστής του ενεργειακού χρηματιστηρίου θα επιλεγεί από τον κρατικό διαχειριστή, OST.
Συμβολή του IFC στη δημιουργία του APEX
Ο κ. Νίκος Φρυδάς. Διευθυντής Έργων του APEX εκ μέρους του Ομίλου της Παγκόσμιας Τράπεζας εξηγεί το πώς η καταλυτική εξέλιξη για τον οδικό χάρτη σύζευξης της περιφερειακής αγοράς ηλεκτρισμού της ΝΑ Ευρώπης με την υπόλοιπη Ευρωπαική Αγορά (ΙΕΜ), κατέστη δυνατή χάρη στη συμβολή του χρηματοδοτικού βραχίονα της Παγκόσμιας Τράπεζας. Το IFC χρηματοδοτεί από το 2016, με την βοήθεια Τεχνικών και Νομικών Συμβούλων την ανάπτυξη του κατάλληλου Ρυθμιστικού πλαισίου, του Μοντέλου αγοράς, των λεπτομερών κανόνων λειτουργίας και εκκαθάρισης των συναλλαγών, την εκπαίδευση των στελεχών της νέας εταιρείας, την δοκιμαστική λειτουργία (“Dry Run”) μέχρι το χρηματιστήριο να τεθεί σε εμπορική λειτoυργία, το τρίτο τρίμηνο του 2020.
Το APEX αναμένεται να διατελέσει ως κοινός «Λειτουργός Αγoράς» (ΝΕΜΟ) γιά την Αλβανία και γιά το Κόσοβο, με το μοντέλο της κοινής πλατφόρμας αλλά δύο διαφορετικών ζωνών συναλλαγών (Bidding Zones). Eξάλλου αναμένεται ότι οι 2 βασικοί αρχικοί μέτοχοι θα είναι οι δύο «Διαχειριστές Συστημάτων», ο OST εκ μέρους της Αλβανίας και ο KOSTT εκ μέρους του Κοσόβου με συνολικό ποσοστό τουλάχιστον 55.5%. Η ενοποίηση των αγορών του Κοσόβου (κυρίως θερμικό σύστημα), με το σχεδόν 100% υδρο-ηλεκτρικό σύστημα της Αλβανίας, αναμένεται να αποδώσει εξοικονόμηση του συνολικού κόστους λειτουργίας των 2 συστημάτων κατά 10,5% σε ετήσια βάση, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες. Βεβαίως η ενοποίηση των 2 αγορών υπόκειται και στην επίλυση των πολιτικών εκκρεμοτήτων όσον αφορά στο καθεστώς του KOSTT.
Άλλοι που θα κληθούν να συμμετάσχουν στην αρχική σύνθεση του μετοχικού κεφαλαίου είναι ο «Λειτουργός της πλατφόρμας» πληροφοριακών συστημάτων για το trading και το clearing σε ποσοστο μέχρι 24,5%, ο οποίος και θα επιλεχθεί κατόπιν διεθνούς διαγωνισμού, εταιρείες παραγωγής και εμπορίας ενέργειας σε συνολικό ποσοστό μέχρι 10%, όπως και διεθνείς χρηματοδοτικοί οργανισμοί (EBRD, IFC, KfW, κτλπ) επίσης σε συνολικό ποσοστό μέχρι 10%.
Το μοντέλο αγοράς θα είναι «υποχρεωτική» συμμετοχή στο χρηματιστήριο (γιά την δημιουργία της απαραίτητης ρευστότητας στις δύο μικρές ενεργειακές αγορές Αλβανίας και Κοσόβου). Διμερείς συμβάσεις θα επιτρέπονται μόνο γιά τους κατόχους προθεσμιακών δικαιωμάτων εξαγωγών – εισαγωγών επί των διασυνδέσεων (PTR που έχουν αποκτηθεί από τη συμμετοχή στις Δημοπρασίες του CAO-SEE). Σε αρχική φάση αναμένεται να αναπτυχθούν και «Συμβόλαια επί των Διαφορών» (Contracts for Differences) με τιμές αναφοράς τις ωριαίες τιμές της προημερήσιας αγοράς του APEX.
Η πλήρης απελευθέρωση της Αλβανικής αγοράς ηλεκτρισμού και η συμμετοχή ολόκληρης της «Ζήτησης» στις χρηματιστηριακές συναλλαγές, θα ολοκληρωθεί προοδευτικά μέσα σε 3 χρόνια (περί το 33% άνοιγμα της αγοράς ανά χρόνο), ανάλογα μέ το επίπεδο τάσης με την οποία συνδέονται στο σύστημα οι διάφορες κατηγορίες Καταναλωτών.
Πέραν της διαφάνειας σε μία αγορά που αποδεδειγμένα εισάγει (κυρίως σε περιόδους σχετικής ανομβρίας) με διμερή συμβόλαια, σε τιμές κατά πολύ υψηλότερες των μέσων τιμών της περιφερειακής αγοράς, το σημαντικότερο πλεονέκτημα γιά την Αλβανία είναι ότι η ύπαρξη ωριαίων τιμών αγοράς θα επιτρέψει την βελτιστοποίηση της εκμετάλλευσης των ταμιευτήρων υδάτων που διαθέτει η υδροηλεκτρική παραγωγή της. Αυτό θα αξιοποιηθεί έτι περισσότερο με την ενοποίηση των αγορών με το Κόσοβο.
Εκτός αυτού η προημερήσια αγορά μπορεί να χρησιμοποιηθεί γιά την αγορά των απωλειών ενέργειας στα δίκτυα, ως τιμές αναφοράς γιά την εκκαθάριση των συμβάσεων των ΑΠΕ μέσω μελλοντικών δημοπρασιών, και βεβαίως γιά τη σύζευξη των αγορών (Market Coupling) μετά και τις πρόσφατες ανακοινώσεις σε Μαυροβούνιο και Βόρεια Μακεδονία. Αυτή τη στιγμή, μόνη η Βοσνία-Ερζεγοβίνη από όλη τη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης, παραμένει χωρίς σαφή οδικό χάρτη γιά τη δημιουργία Spot Market. Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει ήδη προτείνει υποστήριξη στη Κυβέρνηση γιά την δημιουργία και εκεί της αγοράς ενέργειας.
«Πρόκειται για ένα απολύτως ικανοποιητικό αποτέλεσμα και μια δικαίωση των διαρκών προσπαθειών μου, την τελευταία τριετία, καθώς και μια σημαντική τομή για ολόκληρη την περιοχή. Θα είναι ο καταλύτης για σημαντικές εξελίξεις και επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας, ιδιαιτέρως σημαντική για την κοινή αγορά με το Κοσσυφοπέδιο και την συμπληρωματικότητα των δύο συστημάτων. Η IFC υπήρξε διαπρύσσιος κήρυκας, σε διεθνές επίπεδο, των πλεονεκτημάτων της αγοράς, ιδίως για την Αλβανία, η οποία θα βελτιστοποιήσει τώρα τη λειτουργία των υδροηλεκτρικών ταμιευτήρων της», δήλωσε ο κ. Νίκος Φρυδάς, project manager του APEX.
«Είναι επίσης,κατά κάποιο τρόπο, ένα έργο που μπορεί να θεωρηθεί «το πρώτο του είδους του» για την IFC και δεν θα πρέπει να λησμονούμε το παράλληλο και συνεχιζόμενο έργο που επιτελεί από κοινού με την Παγκόσμια Τράπεζα στην Αγορά Εξισορρόπησης, η οποία αποτελεί, επίσης, απαιτούμενο για την ορθή λειτουργία της spot αγοράς», πρόσθεσε ο ίδιος.
Θυμίζουμε ότι η Αλβανία που καλύπτει τις ανάγκες της σε ηλεκτρισμό σχεδόν κατά 100% από υδροηλεκτρική ενέργεια (η εγκατεστημένη ισχύς ανέρχεται σε 12 τεραβάτ) είναι επί του παρόντος, χώρα εισαγωγής ενέργειας η οποία καταβάλει τις υψηλότερες τιμές στην αγορά. Υπό αυτό το πρίσμα, η σύνδεση της αγοράς της με τα περιφερειακά συστήματα, θα προσφέρει αμοιβαία οφέλη, ενώ χάρη στην ευέλικτη υδροηλεκτρική ενέργεια, θα μπορεί να προσαρμόζεται πιο εύκολα στις διακυμάνσεις της ζήτησης.
Επίσης, η Αλβανία διαθέτει σημαντιkές δυνατότητες στην παραγωγή ενέργειας από βιομάζα (13 τεραβάτ ετησίως) και άλλες μορφές ανανεώσιμων πηγών, όπως είναι η αιολική (11 τεραβάτ ετησίως) και ηλιακή (33 τεραβάτ). Αντιθέτως διαθέτει περιορισμένα αποθέματα πετρελαίου αλλά σημαντικά αποθέματα λιγνίτη.
Τέλος, η κατά κεφαλή ενεργειακή κατανάλωση στη γειτονική χώρα είναι σαφώς χαμηλότερη έναντι του μέσου όρου της ΕΕ (75%) σύμφωνα με στοιχεία για το έτος 2017.
*Ο κ. Νίκος Φρυδάς, Μέλος Δ.Σ και Εταίρος του ΙΕΝΕ, είναι Senior Energy Specialist στον International Finance Corporation (IFC) και Διευθυντής Έργων για το “APEX” (Αλβανικό Χρηματιστήριο Ηλεκτρικής Ενέργειας) και την δημιουργία της Αλβανικής αγοράς εξισορρόπησης ενέργειας, εκ μέρους του ομίλου της Παγκόσμιας Τράπεζας.