Η εκμετάλλευση από το Κατάρ του τεράστιου πεδίου North Field που
περιλαμβάνει τουλάχιστον το 14% των παγκοσμίων αποθεμάτων και γεωλογικά
ενώνεται με το South Pars/North Dome πεδίο του Ιράν ήταν αρκετή για να
κάνει το μικρό Κατάρ τον μεγαλύτερο εξαγωγέα LNG στον κόσμο αλλά και το
πλουσιότερο κράτος στον κόσμο (κατά κεφαλήν εισόδημα 130.000 δολάρια
ετησίως). Στην Ντόχα έχει έδρα το δίκτυο Al Jazeera, καθώς και το
προωθημένο αρχηγείο της CENTCOM (κεντρική αμερικανική διοίκηση για τη
Μέση Ανατολή), ενώ λειτουργεί και τουρκική στρατιωτική βάση που
δημιουργήθηκε ύστερα από συμφωνία το 2014.
Φυσικό αέριο, ο καταλύτης
- Το Κατάρ είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος παραγωγός φυσικού αερίου μετά
τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και το Ιράν και ο μεγαλύτερος εξαγωγέας LNG στον κόσμο
(μερίδιο αγοράς 31%). Τα έσοδα από τους υδρογονάνθρακες ανέρχονται στο
85% του συνολικού ΑΕΠ της χώρας. Με τους υπάρχοντες ρυθμούς παραγωγής τα
αποθέματα του Κατάρ έχουν διάρκεια ζωής 135 ετών. Το αέριο από το Κατάρ
έχει το χαμηλότερο κόστος άντλησης στον κόσμο.
- Η συνολική παγκόσμια εξαγωγή LNG το 2016 ήταν 258 mt και στο Κατάρ αναλογεί περίπου το 1/3 (77,2 mt).
- Το Κατάρ δεν εμπλέκεται στον OPEC για το LNG.
- Η ζήτηση για φυσικό αέριο για παραγωγή ηλεκτρισμού αυξάνεται
παγκοσμίως αλλά και στην περιοχή (ειδικά στη Σαουδική Αραβία καταναλώνει
το αντίστοιχο του ενός εκατομμυρίου βαρελιών την ημέρα την καλοκαιρινή
περίοδο).
- Το 2005 το Κατάρ εξέδωσε moratorium για την περαιτέρω ανάπτυξη του North Field. Αρση moratorium τον Απρίλιο του 2017.
Αποτέλεσμα: Η οικονομική ευμάρεια επιτρέπει την ανάπτυξη μιας
ανεξάρτητης εξωτερικής πολιτικής που δεν ευθυγραμμίζεται με αυτήν του
Gulf Cooperation Council (GCC) και μετασχηματίζεται σταδιακά από την
επιρροή του Ιράν αλλά και τις επιθυμίες της Τουρκίας.
Τ
έσσερα είναι τα σενάρια των πιθανών εξελίξεων: πρώτο ο πλήρης και
γρήγορος συμβιβασμός, δεύτερο ο πόλεμος, τρίτο η παρατεταμένη
διπλωματική σύγκρουση και ο οικονομικός πόλεμος και τέλος μεσοπρόθεσμα
το Κατάρ υποχωρεί στις πιέσεις.
Πλήρης και γρήγορος συμβιβασμός: Το πρώτο σενάριο διαψεύστηκε
αμέσως αφού, όπως αναμενόταν, δεν επετεύχθη γρήγορος συμβιβασμός με βάση
τα 13 σημεία του τελεσιγράφου Σαουδικής Αραβίας και συμμάχων στο Κατάρ,
καθώς είναι πολύ μεγάλο το χάσμα που χωρίζει τις δύο πλευρές. Η
Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) δεν επιθυμούν μια
λύση αλλά την πλήρη υποταγή του Κατάρ.
Πόλεμος: Σύμφωνα με το δεύτερο σενάριο μια ενδεχόμενη πολεμική
σύρραξη αποσταθεροποιεί την περιοχή με κίνδυνο την εξάπλωση της
σύγκρουσης, κάτι που θα δημιουργήσει τραγικές συνέπειες για τη
σταθερότητα της περιοχής. Οπως συμβαίνει σε κάθε τέτοια περίπτωση, δεν
είναι δυνατό να υπάρξει πρόβλεψη για την έκβαση του πολέμου, αλλά είναι
βέβαιο ότι θα υπάρξει εμπλοκή της Τουρκίας, η οποία αναζητεί αιτία για
να αποπροσανατολίσει την εσωτερική κοινή γνώμη από τα προβλήματα που
ταλανίζουν τη χώρα (οικονομικά, αποσχιστικά, δημοκρατίας).
Καταστροφική συνέπεια που θα οδηγήσει στο κλείσιμο των στενών του
Ορμούζ, σε απαγορεύσεις διέλευσης από το Σουέζ, διακοπή αερίου από τον
αγωγό Dolphin. Σημαντικά προβλήματα για την παγκόσμια οικονομία.
Αυτό το σενάριο δεν συμφέρει καμία πλευρά και θα πραγματοποιηθεί
μόνο αν το αρχικό σχέδιο ήταν η αλλαγή καθεστώτος (regime change) στο
Κατάρ και είχε εξυφανθεί από τις αμερικανικές υπηρεσίες. Το τελευταίο
αναφέρεται επειδή εν τέλει ο επωφελούμενος θα είναι η Cheniere, οι
μέτοχοι του Gorgon και άλλοι παραγωγοί και ιδιοκτήτες εργοστασίων ΥΦΑ,
που βλέπουν τις επενδύσεις τους να καταστρέφονται λόγω της πτώσης της
τιμής του LNG από την υπερπροσφορά του προϊόντος.
Παρατεταμένη διπλωματική σύγκρουση: Στο τρίτο σενάριο η κρίση
θα συνεχίσει να κλιμακώνεται μετά την απόρριψη των 13 σημείων. Η
Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ δεν θα αναφλέξουν και άλλο την κατάσταση ώστε
να οδηγηθεί σε ανοιχτή σύγκρουση αλλά θα συνεχίσουν τις οικονομικές
πιέσεις. Η Τουρκία δεν θα ρισκάρει πολεμική σύγκρουση με τη Σαουδική
Αραβία, τα ΗΑΕ, την Αίγυπτο και τις ΗΠΑ για το Κατάρ. Θα πρέπει να
αποφασίσει αν θα αποσύρει ή όχι τη στρατιωτική παρουσία της, ενώ το
Κατάρ θα συνεχίσει την προσπάθεια απεμπλοκής από το GCC (Gulf
Cooperation Council) και την περαιτέρω προσέγγιση με το Ιράν και την
Τουρκία. Το Κατάρ έρχεται πιο κοντά με το Ιράν και την Τουρκία. Μια
τέτοια κίνηση περιπλέκει τις σχέσεις με τις ΗΠΑ σαν παροχέα ασφάλειας
για το Κατάρ.
Το αποτέλεσμα μιας μακρόχρονης διπλωματικής σύγκρουσης δεν θα βρει
το Κατάρ κερδισμένο. Δεν θα μπορέσει να αποκαταστήσει γρήγορα μια
αξιόπιστη ροή LNG προς τις διεθνείς αγορές, πράγμα που θα έχει ως
συνέπεια την υποτέλειά του στο μέλλον.
Μεσοπρόθεσμα το Κατάρ υποχωρεί στις πιέσεις: Το
συγκεκριμένο σενάριο εξαρτάται από τις ΗΠΑ και τον βαθμό στήριξης που η
Ουάσιγκτον θα παράσχει προς τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ. Είναι γεγονός
ότι οι ΗΠΑ επιθυμούν έναν σφιχτό σουνιτικό συνασπισμό στην περιοχή που
θα λειτουργήσει ως αντίβαρο στο Ιράν, δεν είναι όμως βέβαιο πλέον αν τον
ρόλο αυτόν θα συνεχίσουν να τον προσφέρουν στη Σαουδική Αραβία (πάντως
επί
Ομπάμα η κραταιά φιλία των δύο κυβερνήσεων είχε
κλονιστεί). Οι ΗΠΑ πάντως έχουν κάθε λόγο να πρωτοστατούν στις
ειρηνευτικές προσπάθειες.
Από την άλλη, το Κατάρ καταλαβαίνει πως δεν μπορεί να επιζήσει χωρίς
έναν εξωτερικό εγγυητή για την ασφάλειά του. Ακόμα και αν έρθει
κοντύτερα με την Τουρκία, αυτή δεν μπορεί να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ.
Μακροπρόθεσμα δεν έχει νόημα να συνεχίζει να υποστηρίζει το ριζοσπαστικό
πολιτικό Ισλάμ.
Το μόνο που μπορεί εδώ να χαλάσει την έκβαση του σεναρίου αυτού είναι η
πιθανή άρνηση της Τουρκίας να αποχωρήσει από το Κατάρ, για λόγους τόσο
γοήτρου όσο και ανάγκης εξαγωγής εσωτερικών προβλημάτων.
Ο τομέας του αλουμινίου
Οποιαδήποτε διαταραχή στα θαλάσσια σημεία ασφυξίας του Ορμούζ και του
Σουέζ σημαίνει διαταραχή και των φορτίων αλουμίνας που φθάνουν για
κατεργασία σε χυτήρια των ALBA, EMAL και DUBAL, και ασφαλώς και του
μετάλλου. Κλείσιμο του Dolphin από το Κατάρ σημαίνει σημαντικές
ελλείψεις ηλεκτρικού ρεύματος, μια και το περισσότερο εισαγόμενο φυσικό
αέριο στα ΗΑΕ πηγαίνει στην Emirati Power. Πιθανή διαταραχή παραγωγής
στα χυτήρια της EMAL (800.000 tpy) και DUBAL (1.040.000 tpy).
Η απομόνωση του Κατάρ οδήγησε το λιμάνι του Τζεμπέλ Αλί στα ΗΑΕ να
κλείσει για όλα τα φορτία προέλευσης Κατάρ. Ετσι, οποιοδήποτε φορτίο από
την Qatalum (JV της Norsk Hydro και της Qatar Petroleum - 600.000 tpy)
θα πρέπει να μεταφερθεί σε εναλλακτικό λιμάνι για τη μεταφόρτωσή του σε
μεγαλύτερα πλοία ή να μεταφέρεται απευθείας από το Κατάρ.
Συμπεράσματα
Η κρίση τροφοδοτείται από την αποσταθεροποίηση που ξεκίνησε από το ταξίδι του προέδρου
Τραμπ
στη Σαουδική Αραβία και τον βαθμό μεσολάβησης που θα επιλέξουν εφεξής.
Τη μακροχρόνια παρασκηνιακή σύγκρουση μεταξύ σουνιτών και σιιτών
μουσουλμάνων. Tην προσπάθεια κυριαρχίας του Κατάρ στην παγκόσμια αγορά
LNG μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αλλά και τη χαλιναγώγησή του από τις
ΗΠΑ και τη Σαουδική Αραβία. Την ιστορικά επιθετική εξωτερική ατζέντα της
Ντόχα που δεν ευθυγραμμίζεται με τις επιθυμίες των ΗΠΑ αλλά και του
GCC.
Την εμπλοκή της Τουρκίας και τις συνέπειες αυτής, ιδιαίτερα εμπρός σε
μια προοπτική μελλοντικού διαμελισμού της χώρας. Tην αντίδραση της
Τεχεράνης ιδιαίτερα μετά τη συμφωνία με την Total και τη στάση της Ριάντ
που θα καθορίσει και τη σκληρότητα των επικείμενων οικονομικών
κυρώσεων.
*Ο κ. Ευάγγελος Μυτιληναίος είναι Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ Α.Ε.
(από την εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ")