«Δεν μπορείς να ανοίξεις παράθυρο. Τις κουρτίνες τις κατέβασα
προχθές, όλες μαύρες. Απλώνεις τα ρούχα και την επομένη έχουν μαυρίσει» σημειώνει ο κ.
Οθωνας Παπαδόπουλος,
αντιπρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου στο χωριό Κατσαρός. Οι κάτοικοι
στη Μεσσηνία βρίσκονται σε αναβρασμό καθώς πυκνό νέφος πνίγει πολλά
χωριά. Η λειτουργία ελαιοτριβείων και κυρίως των πυρηνελαιουργείων, τα
οποία αυτή την περίοδο δουλεύουν με φουλ τις μηχανές, διχάζει την τοπική
κοινωνία - και άλλες ελαιοπαραγωγές περιοχές της χώρας -, με την
πολιτεία να παίζει εδώ και χρόνια τον ρόλο του παρατηρητή.
Το πρόβλημα της ρύπανσης συνδέεται με μία από τις κύριες
πλουτοπαραγωγικές πηγές της Περιφέρειας Πελοποννήσου, την παραγωγή
ελαιολάδου. Οπως αποτυπώνεται και στις σποραδικές μετρήσεις που έγιναν
την τελευταία διετία, η καρδιά του προβλήματος φαίνεται να είναι η κακή
επεξεργασία των αποβλήτων. Από το 2008, όταν άρχισαν να εντείνονται τα
προβλήματα, η επίλυσή τους απαιτεί τολμηρές και καινοτόμες λύσεις, όπως
λένε οι ειδικοί. Ολα όμως μοιάζουν να έχουν μπει στον «αυτόματο πιλότο».
Η αντιμετώπιση των οχλήσεων και της ρύπανσης που προκαλείται από
ελαιοτριβεία και πυρηνελαιουργεία αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό πρόβλημα,
το οποίο η κεντρική πολιτεία μέχρι στιγμής δεν έχει αντιμετωπίσει με τη
δέουσα προσοχή, όπως παραδέχεται μιλώντας στο «Βήμα» και η
αντιπεριφερειάρχης Μεσσηνίας και πρώην δήμαρχος Μελιγαλά κυρία
Ελένη Αλιφέρη.
«
Προχωρήσαμε φέτος σε μια συνεργασία με το εργαστήριο
Περιβαλλοντικών Ερευνών του ερευνητικού κέντρου "Δημόκριτος", ώστε
μεθοδικά και όχι αποσπασματικά να αξιολογηθούν οι αστοχίες των
υφιστάμενων εγκαταστάσεων, η ποιότητα των υδάτων, να γίνουν συστηματικές
μετρήσεις εκπομπών αέριων ρύπων από τα καμιναέρια των εγκαταστάσεων και
υπολογισμός της διασποράς τους» επισημαίνει η κυρία Αλιφέρη.
Παράλληλα, η Περιφέρεια Πελοποννήσου ζήτησε από τους επιστήμονες του
«Δημόκριτου» τις προτάσεις τους για τη βελτίωση του εξοπλισμού και των
διαδικασιών λειτουργίας των πυρηνελαιουργείων, μια τεχνικοοικονομική
μελέτη παρεμβάσεων καθώς και προτάσεις αλλαγής νομοθετικού πλαισίου
- εάν χρειάζεται. Οι απαντήσεις θα βρίσκονται στα χέρια της Περιφέρειας
ως το τέλος της άνοιξης, προκειμένου να προχωρήσει ένα σχέδιο
διαχείρισης του προβλήματος. Οπως αναφέρει η κυρία Αλιφέρη, δεν υπάρχουν
μαγικές λύσεις, γι' αυτό «
όσοι δραστηριοποιούνται γύρω από την ελαιοπαραγωγή πρέπει να προσαρμοστούν προς όφελος των πολιτών».
Μετατόπιση προβλήματος
Τα προβλήματα στην ευρύτερη περιοχή της Μεσσηνίας ξεκίνησαν όταν,
σε εφαρμογή της νέας νομοθεσίας για την επεξεργασία των υγρών
αποβλήτων, έπρεπε τα ελαιοτριβεία να μπουν σε διφασική λειτουργία καθώς
τα «λιόζουμα» των τριφασικών ελαιοτριβείων έχουν πολύ υψηλό ρυπαντικό
οργανικό φορτίο. Αν και η φυγοκέντρηση δύο φάσεων αποτελεί την καλύτερη
λύση, κατά την εφαρμογή της παράγεται υψηλής υγρασίας απόβλητο
(ελαιοπυρήνας), το οποίο δεν μπορούν να επεξεργαστούν τα συμβατικά
πυρηνελαιουργεία, όπου οδηγείται για την εξαγωγή του πυρηνελαίου.
Με άλλα λόγια, η απόφαση της πολιτείας για μετατροπή των ελαιουργείων σε
διφασικά δεν συνοδεύθηκε με τεχνολογική αναβάθμιση και των
πυρηνελαιουργείων. Ετσι, το πρόβλημα διαχείρισης του ελαιοπυρήνα και των
υγρών αποβλήτων (κατσίγαρος ή λιόζουμα) απλώς μετατοπίστηκε από τα
ελαιουργεία στα πυρηνελαιουργεία.
«
Πέρυσι διακόψαμε για ένα διάστημα τη λειτουργία ενός
πυρηνελαιουργείου στην περιοχή του Μελιγαλά για υπόγεια διάθεση υγρών
αποβλήτων και επιβάλαμε πρόστιμο. Το κλιμάκιο Ελέγχου Ποιότητας
Περιβάλλοντος για να εντοπίσει την παρανομία έπρεπε να σκάψει για ώρες
εξωτερικά της περίφραξης της επιχείρησης σε βάθος 3-4 μέτρων» αναφέρει η κυρία Αλιφέρη. Εκεί αποκαλύφθηκε κατασκευή από την οποία ανάβλυζαν υγρά σκούρου χρώματος και ελαιώδους μορφής.
Ακολούθησαν τεχνικές εκθέσεις από την ΕΤΒΑ ΒΙΠΕ Μελιγαλά (διαχειρίζεται
τη βιομηχανική περιοχή) στις οποίες περιλαμβάνονται εργαστηριακές
αναλύσεις δειγμάτων που ελήφθησαν σε παρακείμενο σημείο της εκσκαφής, οι
οποίες επιβεβαίωσαν την υψηλή περιεκτικότητα σε οργανικό φορτίο, έλαια
και φαινόλες. Τα ίδια αποτελέσματα παρατηρήθηκαν και σε δειγματοληψίες
στο δίκτυο όμβριων της ΒΙΠΕ, ενώ δεν διαπιστώθηκε επιβάρυνση σε
γεωτρήσεις και στο δίκτυο υδροδότησης.
Υπερβάσεις σωματιδίων
Εκτός από την επιβάρυνση εδαφών και υδάτων, προβλήματα προκύπτουν
και ως προς την αέρια ρύπανση. Ειδικότερα στην περιοχή του Μελιγαλά
- όπου λόγω της γεωγραφικής της θέσης, σε πεδιάδα που περιβάλλεται από
βουνά, δημιουργείται το φαινόμενο της θερμοκρασιακής αναστροφής - έχουν
πραγματοποιηθεί αποσπασματικά μετρήσεις αιωρούμενων σωματιδίων (από
23.12.2013 ως 23.1.2014) από τους επιθεωρητές περιβάλλοντος του
υπουργείου Περιβάλλοντος.
Σε σχετική έκθεση γίνεται αναφορά σε αυξημένες συγκεντρώσεις, όμως
επισημαίνεται η ανάγκη συστηματικής παρακολούθησης προκειμένου να
εντοπιστεί ποια πηγή συνεισφέρει περισσότερο στη ρύπανση
(πυρηνελαιουργεία, αγροτικές δραστηριότητες κ.τ.λ.). Οπως προέκυψε, σε
32 ημέρες παρατηρήθηκαν 17 ημέρες υπερβάσεων, τη στιγμή που σύμφωνα με
την κείμενη νομοθεσία δεν πρέπει να καταγράφονται υπερβάσεις της μέσης
ανώτατης ημερήσιας τιμής (50 μg/m3) περισσότερες από 35 φορές τον χρόνο.
Τα ίδια συμπεράσματα προκύπτουν και από τις μετρήσεις που
πραγματοποιήθηκαν από την Περιφερειακή Ενότητα Μεσσηνίας στον οικισμό
Σκάλα Οιχαλίας το διάστημα 15.1.2015 - 7.4.2015. Σε 83 ημέρες
παρατηρήθηκαν 22 συνολικά υπερβάσεις του ορίου των 50 μg/m
3.
Πυρήνας προβλημάτων
Σωματίδια, οσμές και αύξηση στις πνευμονοπάθειες
«Πάνω στο κεφάλι μας υπάρχει ένα κατάμαυρο “μανιτάρι” κατά την
ελαιοκομική περίοδο, το οποίο εκτός από καπνό έχει και άσχημη μυρουδιά»
τονίζει ο κ. Οθωνας Παπαδόπουλος, ο οποίος μένει σε απόσταση 400 μέτρων
από πυρηνελαιουργείο της περιοχής. Αισθάνεται εγκαταλελειμμένος από την
Πολιτεία και αναφέρει ότι πολλοί συμπολίτες του αντιμετωπίζουν
αναπνευστικά προβλήματα. Σύμφωνα με τον ίδιο, ανάλογα με την κατεύθυνση
του ανέμου, το πρόβλημα αγγίζει κυρίως τα χωριά Μελιγαλάς, Σκάλα,
Κατσαρός, Σολάκι, Ζευγολατιό και Τσουκαλαίικα.
Εκτός από τα αιωρούμενα σωματίδια, έντονες είναι και οι οσμές που
εκλύονται από τον συγκεντρωμένο ελαιοπυρήνα και την καύση του. Ο
ελαιοπυρήνας δεν πρέπει να παραμένει σε υπαίθριες εγκαταστάσεις για
μεγάλα χρονικά διαστήματα αλλά σε κλειστούς χώρους, με κατάλληλο
εξαερισμό και φίλτρα.
Οπως αναφέρει ο αναπληρωτής διευθυντής του Κέντρου Υγείας Μελιγαλά κ.
Ηλίας Σακελλαριάδης, αν και δεν έχει γίνει επιδημιολογική μελέτη,
σύμφωνα με τις παρατηρήσεις του τα τελευταία 15 χρόνια, έχει σημειωθεί
αύξηση σε πνευμονοπάθειες σε δύο-τρία χωριά της περιοχής (Τσουκαλαίικα,
Κατσαρό, Ανθούσα και Σκάλα), όπως και καρκίνου του λάρυγγα στη Σκάλα, σε
σύγκριση με τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής.
Ακτινογραφία
Σήμερα στον Νομό Μεσσηνίας λειτουργούν περί τα 285 ελαιοτριβεία, από τα
οποία τα 88 είναι διφασικά. Τα απόβλητά τους οδηγούνται στα πέντε
πυρηνελαιουργεία. Ενδεικτικό του προβλήματος είναι ότι για κάθε τόνο
ελαιολάδου που παράγεται από ελαιοτριβείο τριφασικής λειτουργίας
προκύπτουν 2,5 τόνοι ελαιοπυρήνα και πέντε τόνοι φυτικά υγρά.
Αντιστοίχως, για κάθε παραγόμενο τόνο ελαιολάδου από διφασικής
λειτουργίας ελαιοτριβεία παράγονται πέντε τόνοι ελαιοπυρήνα.
(tovima.gr, 19/11/2015)