Με βάση την τρέχουσα τάση, έως το 2030, οι μισοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με βάση την καύση άνθρακα θα έχουν κλείσει, αν και θα παραμείνουν για ένα μικρό διάστημα ως ογκώδη τσιμεντένια απομεινάρια μιας περασμένης εποχής, προτού κατεδαφιστούν και ξεχαστούν.
Μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία ηγήθηκε αυτής της μετάβασης, ανακοινώνοντας στις αρχές Απριλίου τα σχέδια για το κλείσιμο άλλων 15 σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με βάση την καύση άνθρακα, λέγοντας ότι δεν είναι «ούτε απαραίτητοι ούτε οικονομικά συμφέροντες».
Ωστόσο, το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία και ο αντίκτυπός του στις ροές ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη οδήγησαν σε ένα προσωρινό πισωγύρισμα όσον αφορά τις πηγές πηγή ενέργειας, με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από άνθρακα να αυξάνεται κατά 1,5% το 2022.
Στο 26ο Παγκόσμιο Ενεργειακό Συνέδριο (26th World Energy Congress), την μεγάλη διοργάνωση του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ενέργειας (World Energy Council -WEC), που πραγματοποιήθηκε εφέτος στο Ρόττερνταμ της Ολλανδίας από τις 22 έως τις 25 Απριλίου, ο Alfie Shaw, εκ μέρους της εταιρείας ανάλυσης δεδομένων και συμβουλευτικών υπηρεσιών GlobalData, με έδρα το Λονδίνο, συνομίλησε με τον Andy Brogan, επικεφαλής του ενεργειακού τομέα της EY Parthenon. Συζήτησαν για την πρόοδο της εν εξελίξει σταδιακής κατάργησης της ηλεκτρικής ενέργειας με βάση την καύση άνθρακα στην Ευρώπη και τον βαθμό στον οποίο ο πόλεμος στην Ουκρανία την έχει διαταράξει.
Alfie Shaw: Γενικά, πώς προχωρά η σταδιακή κατάργηση της ενέργειας με βάση την καύση άνθρακα στην Ευρώπη;
Andy Brogan: Παρά τις πρόσφατες αναταράξεις, λόγω προβλημάτων με τις προμήθειες φυσικού αερίου κ.λπ., δεν βλέπω κάτι που να αλλάζει την πορεία της σταδιακής κατάργησης της ηλεκτροπαραγωγής από καύση άνθρακα. Εννοώ, μπορεί να χρειαστούν μερικά χρόνια περισσότερο για τη σταδιακή κατάργηση, αλλά το τελικό σημείο και ο προορισμός δεν αμφισβητούνται.
Ενδέχεται να υπάρχει μια μικρή διαφορά στον επείγοντα χαρακτήρα μεταξύ της Βόρειας Ευρώπης και της Νότιας Ευρώπης, αλλά αυτή είναι αρκετά μικρή. Οι χώρες έχουν θέσει τους στόχους τους και απλώς φαίνεται να κινούνται προς αυτούς.
AS: Είναι σε καλό δρόμο η Γερμανία για να ολοκληρώσει τη σταδιακή κατάργησή της έως το 2030;
Andy Brogan: Μπορεί να πάρει μερικά χρόνια παραπάνω, αλλά έχει πραγματικά σημασία αυτό; Είναι σαφές ότι η σταδιακή κατάργηση είναι η κατεύθυνση που ακολουθούν.
Andy Brogan: Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι στις προσπάθειές της να απομακρυνθεί από τον άνθρακα, η Γερμανία αγνόησε απερίσκεπτα τη δική της ενεργειακή ασφάλεια. Πιστεύετε ότι αυτό είναι αλήθεια;
AB: Η σταδιακή κατάργηση από μόνη της δεν θα επηρεάσει αρνητικά την ενεργειακή ασφάλεια. Η σταδιακή κατάργηση χωρίς να σκεφτούμε το πώς θα μοιάζει το ενεργειακό σύστημα στη συνέχεια θα μπορούσε [επηρεάσει αρνητικά την ενεργειακή ασφάλεια]. Νομίζω ότι οι περισσότεροι το γνωρίζουν πλέον αυτό. Εάν πρόκειται να έχεις ένα σύστημα που κυριαρχείται από ΑΠΕ, πρέπει να έχεις ηλεκτροπαραγωγή εφεδρείας ή αποθήκευση. Κανείς δεν το αρνείται αυτό. Έχει να κάνει με την ηλεκτροπαραγωγή εφεδρείας που θα επιλέξεις να έχεις, τι είδους αποθήκευση και τι είδους διασυνδέσεις πρόκειται να δημιουργήσεις.
Με ένα διακοπτόμενο δίκτυο, ο άνθρακας δεν ήταν ποτέ εφεδρική πηγή ενέργειας ούτως ή άλλως, είναι περισσότερο φορτίο βάσης. Η ενεργειακή ασφάλεια καθορίζεται από το πόσες εφεδρικές μονάδες αερίου έχεις – είναι αρκετές; Ειδικά για τη Γερμανία, το θέμα είναι πόση δυναμικότητα πρέπει να εισαγάγει από τη Γαλλία.
Το άλλο θέμα όσον αφορά το ζήτημα της ασφάλειας είναι το δίκτυο και οι προκλήσεις της δημιουργίας του δικτύου. Ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο διασύνδεσης θα συμβάλει πραγματικά στην ενίσχυση της ασφάλειας. Όταν έχεις ένα τέτοιο δίκτυο, χρειάζεσαι πολλά περισσότερα σημεία εισόδου για πολύ μικρότερα σημεία παραγωγής, που σημαίνει ότι θα χρειαστεί να δαπανηθούν πολύ περισσότερα χρήματα.
AS: Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες αντιμετώπισαν το ίδιο ζήτημα ασφάλειας του εφοδιασμού;
Andy Brogan: Η Γαλλία δεν έχει αντιμετωπίσει αυτήν την πρόκληση για την ασφάλεια εφοδιασμού επειδή πήρε την απόφαση να χρησιμοποίησει την πυρηνική ενέργεια. Όλοι οι άλλοι, που μεταβαίνουν στις ΑΠΕ, όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια, έχουν όλοι διαφορετική γεύση από το ίδιο θέμα ασφάλειας. Αυτή τη στιγμή, όλοι καταφεύγουν στην παραγωγή αερίου.
Ένα από τα πράγματα που έδειξε η μετάβαση στο φυσικό αέριο είναι το πόσο γρήγορα μπορείς να δημιουργήσεις την υποδομή εάν το έχεις πραγματικά ανάγκη. Αδειδότησαν την υπεράκτια αποθήκευση αεριοποίησης στη Γερμανία εντός μιας εβδομάδας.
Έτσι, το φυσικό αέριο είναι επί του παρόντος το καύσιμο εφεδρείας, αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει και να αντικατασταθεί από περισσότερες διασυνδέσεις όταν θα υπάρχει μεγαλύτερη χωρητικότητα στις ΑΠΕ. Οι μικροί αρθρωτοί πυρηνικοί αντιδραστήρες, αν γίνουν ποτέ πραγματικότητα, θα μπορούσαν να παίξουν κάποιο ρόλο.
AS: Η ηλεκτροπαραγωγή με βάση την καύση άνθρακα εξακολουθούσε να συνεισφέρει το 69% της συνολικής παραγωγής ενέργειας της Πολωνίας το 2022. Ποιες είναι οι σκέψεις σας για την κατάσταση εκεί;
Andy Brogan: Η Πολωνία δεν φαίνεται να έχει κίνητρο να κινηθεί πολύ γρήγορα. Δεν είναι στην ίδια κλίμακα, αλλά είναι κάπως μια αντανάκλαση της κατάστασης στην Κίνα και την Ινδία, όπου ο άνθρακας δεν χρησιμοποιείται μόνο για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και για θέρμανση. Η βιομηχανία άνθρακα απασχολεί επίσης πολύ κόσμο, επομένως υπάρχουν πολιτικοί παράγοντες.
Επομένως, η απομάκρυνση από τον άνθρακα παρουσιάζει πολλαπλές προκλήσεις και γι' αυτό είναι τόσο ακανθώδες στην Πολωνία.
Επιπλέον, δεν είναι απλώς πολύ φθηνή η χρήση ενέργειας με καύση άνθρακα. είναι επίσης προϊόν εγχώριας παραγωγής, επομένως δεν υπάρχει θέμα ασφάλειας εφοδιασμού. Για να αντικαταστήσουν τον άνθρακα, όχι μόνο πρέπει να κατασκευάσουν μονάδες ΑΠΕ, αλλά πρέπει επίσης να δημιουργήσουν εφεδρική παραγωγή αερίου ή τουλάχιστον να εισάγουν αέριο. Ωστόσο, δεν υπάρχει ακόμη η συνδεσιμότητα για να εισάγουν αέριο από κάποιο πλοίο που θα έχει αποβιβαστεί κάπου αλλού εντός Ευρώπης.
Έτσι, επί του παρόντος υπάρχουν μερικά εμπόδια που τους εμποδίζουν να απομακρυνθούν από την ηλεκτρική ενέργεια με βάση την καύση άνθρακα. Με τον καιρό, όπως όλοι οι άλλοι στην Ευρώπη, θα μετακινηθούν σε ένα δίκτυο ΑΠΕ - θα μπορούσε απλώς να είναι η περίπτωση όπου ο άνθρακας θα παραμείνει σε χρήση για λίγο περισσότερο ακόμη.
AS: Ο πόλεμος στην Ουκρανία λειτούργησε ως καταλύτης για τη σταδιακή κατάργηση της ηλεκτροπαραγωγής με βάση την καύση άνθρακα στην Ευρώπη ή την καθυστέρησε;
Andy Brogan: Αντικειμενικά, έχει καθυστερήσει τη σταδιακή κατάργηση. Το καταλάβαμε αυτό από τη στιγμή που η Γερμανία κατεδάφισε ένα αιολικό πάρκο για να ανοίξει ξανά ένα ανθρακωρυχείο.
Η ενεργειακή μετάβαση είναι ένα πρόγραμμα 25-30 ετών. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, ή γεγονότα σαν αυτόν, θα έχουν αντίκτυπο διάρκειας δύο ή τριών ετών στη χρήση ενέργειας, επομένως μπορεί να προκαλέσουν καθυστέρηση, αλλά δεν αλλάζουν την κατεύθυνση της πορείας.
Τούτου λεχθέντος, το καλό με τις ΑΠΕ είναι ότι μόλις κατασκευαστούν, χρειάζεται να εισάγεται λιγότερη ενέργεια. Με αυτόν τον τρόπο, ο πόλεμος στην Ουκρανία ενθάρρυνε την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Ωστόσο, από την άποψη της ασφάλειας του εφοδιασμού, ο άνθρακας είναι τόσο φθηνός και εύκολος να παραχθεί. Δεν έχει κανένα από τα θέματα αποθήκευσης που έχει το φυσικό αέριο. Μπορείτε να το αφήσετε σε ένα σωρό και μπορεί εύκολα να διαρκέσει για 20 χρόνια.
AS: Δηλαδή άλλα γεωπολιτικά γεγονότα στο μέλλον θα μπορούσαν να έχουν παρόμοιες επιπτώσεις;
Andy Brogan: Ναι, σίγουρα. Στην ενεργειακή βιομηχανία δεν περνάνε πέντε χρόνια χωρίς κάποια μορφή γεωπολιτικού συμβ'άντος να τη διαταράξει. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι σημαντικό να έχουμε ένα σύστημα που να είναι ανθεκτικό, με πολλαπλές πηγές τροφοδοσίας.
AS: Για να θίξουμε εν συντομία την Ασία, γιατί η Κίνα και η Ινδία δεν προχωρούν με τη σταδιακή κατάργηση της ηλεκτροπαραγωγής από καύση άνθρακα;
Andy Brogan: Το θέμα είναι οικονομικό: η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με βάση την καύση άνθρακα εκεί πέρα είναι πολύ φθηνή. Είναι επίσης θέμα ασφάλειας εφοδιασμού. Έχουν τεράστιες ενεργειακές απαιτήσεις: ο άνθρακας είναι η μόνη επιλογή με λογικό κόστος που μπορούν να κάνουν στο εσωτερικό. Αποτελεί, επίσης, μια βιομηχανική πολιτική. Αυτές οι χώρες [Κίνα και Ινδία] απασχολούν εκατομμύρια ανθρώπους στα ανθρακωρυχεία τους.
Δημιουργούμε ένα μοντέλο εδώ στην EY και ο μεγαλύτερος κινητήριος μοχλός στη χρήση ενέργειας μιας χώρας είναι οι υποδομές που εγκαθίστανται για την παραγωγή ενέργειας σε οποιαδήποτε δεδομένη χώρα. Στην Κίνα, υπάρχει υποδομή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με βάση την καύση άνθρακα, μεγάλο μέρος της οποίας είναι αρκετά καινούργια και πρόκειται απλώς να συνεχίσει να λειτουργεί. Η κατάσταση στην Ινδία είναι πολύ παρόμοια.
Αυτές τις χώρες, η απόλυτη μέριμνα είναι η ασφάλεια του εφοδιασμού και το κόστος. Η βιωσιμότητα, αν και δεν την αμελούν, έρχεται δεύτερη ως προτεραιότητα πίσω από αυτούς τους δύο παράγοντες. Μην έχετε την εντύπωση ότι αυτό θα αλλάξει σύντομα.