Τό παραπάνω ἐρώτημα πού θέτει τό περιοδικό «Δή Ἐκόνομιστ» στό προτελευταῖο τεῦχος του εἶναι ζωτικό, πραγματικό καί κρίσιμο.
Καί δέν ἀπασχολεῖ μόνον τό βρεταννικό περιοδικό. Ἐνῶ ἡ κρίση στήν Εὐρωζώνη βαθαίνει καί οἱ διεθνεῖς ἀγορές δέν πείθονται μέ τίποτε, ὁ Κλάιβ Κρούκ στό τελευταῖο «Μπίζνες Γουήκ» ἀναρωτιέται ἄν ἡ εὐρωπαϊκή ἑνοποίηση ὑπῆρξε ποτέ μιά ζωντανή πραγματικότητα. «Γιά ποιάν ἑνωμένη Εὐρώπη μιλᾶμε, ὅταν στήν Ἑλλάδα ἐφημερίδες δημοσιεύουν σκίτσα τῆς Ἄγγελα Μέρκελ μέ τήν σβάστικα, ἐνῶ στήν Ἱσπανία καί τήν Ἰταλία ὁ ἀντιγερμανισμός βρίσκεται σέ ἡμερήσια διάταξη», γράφει.
Ἀπό τήν πλευρά του τό «Ἐκόνομιστ» ὑπογραμμίζει ὅτι ἡ παροῦσα κρίση εἴτε θά ὁδηγήσει στήν διάλυση τῆς Εὐρωζώνης καί ἀργότερα σέ αὐτήν τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως (ΕΕ), εἴτε θά ἀποτελέσει σοβαρό ἔναυσμα γιά τήν οἰκοδόμηση μιᾶς εὐρωπαϊκῆς ὁμοσπονδίας μέ ἕνα εὐρωπαϊκό ὑπερκράτος. Καί στίς δύο περιπτώσεις, ὡστόσο, τό μέγα ἐρώτημα-πρόβλημα γιά τό μέλλον τῆς Εὐρώπης εἶναι ἡ γερμανική στάση ἀπέναντι στά τεκταινόμενα.
Ἕνα μεγάλο πρόβλημα τῆς Εὐρωζώνης στήν παροῦσα φάση, ἐπισημαίνει ὁ Μάρτιν Γουόλφ στήν ἐφημερίδα «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» εἶναι ἡ ἀντίληψη τῆς Γερμανίας γι᾽ αὐτήν. Πῶς θέλει ἡ Γερμανία νά ὀργανώσει τήν Εὐρωζώνη; Μέχρι στιγμῆς ἡ κυβέρνηση τῆς χώρας αὐτῆς μόνον ὄχι συνηθίζει νά λέει. Ὄχι σέ εὐρωομόλογα, ὄχι σέ αὔξηση τῶν διαθεσίμων κεφαλαίων τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Μηχανισμοῦ Σταθερότητος (ESM), ὄχι κοινή στήριξη τοῦ τραπεζικοῦ συστήματος, ὄχι ἀπόκλιση ἀπό τήν δημοσιονομική λιτότητα οὔτε καί στήν ἴδια τήν Γερμανία, ὄχι σέ νομισματική χρηματοδότηση τῶν κυβερνήσεων, ὄχι χαλάρωση τῆς νομισματικῆς πολιτικῆς τῆς Εὐρωζώνης, ὄχι καί σέ ἰσχυρή πιστωτική ἐπέκταση στήν Γερμανία, μέ στόχο τήν ἐνίσχυση τῆς ζητήσεως. Ἡ πιστώτρια χώρα, πού στήν κρίση ἔχει τήν δύναμη στά χέρια της, λέει «ὄχι» τουλάχιστον ἑπτά φορές. Γιατί, ὅμως; Στό ἐπίπεδο αὐτό οἱ «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» παραθέτουν δύο ἐκδοχές, ὑπό μορφήν σεναρίων.
Πρῶτον, φαντάζονται πώς οἱ Γερμανοί ὑπεύθυνοι δέν θέλουν νά σταματήσουν τήν πορεία τῆς Εὐρωζώνης πρός τήν διάλυση. Προφανῶς περιμένουν ὅτι ἡ ζωή σέ ὁρισμένες εὐάλωτες οἰκονομίες, ὅπως ἡ ἑλληνική, θά γίνει τόσο δύσκολη ὥστε οἱ χῶρες αὐτές νά ἀποχωρήσουν ἐθελοντικά ἀπό τήν Εὐρωζώνη –μέ ἀποτέλεσμα ἡ τελευταία νά περιοριστεῖ σέ ἕναν μικρότερο πυρήνα χωρῶν πού σκέπτονται ὅπως ἡ Γερμανία καί ἐφαρμόζουν δημοσιονομικές πολιτικές πού εὐνοοῦν τήν δημοσιονομική σταθερότητα, ἀπαλλάσσοντας τήν γερμανική πλευρά ἀπό τήν διάσωση πιό ἀδύναμων οἰκονομιῶν. Βέβαια, ἄν ἰσχύει τό σενάριο αὐτό, τότε οἱ γαλλο-γερμανικές σχέσεις θά εἰσέλθουν σταδιακά σέ περίοδο κρίσεως ἡ ὁποία θά ἦταν μοιραία γιά τό σύνολο τοῦ πενηνταπεντάχρονου εὐρωπαϊκοῦ οἰκοδομήματος.
Τό δεύτερο σενάριο ἑδράζεται στήν ὑπόθεση ὅτι ἡ Γερμανία ὄντως πιστεύει πώς, λέγοντας ὄχι, συμβάλλει στήν ἐξυγίανση τῆς Εὐρωζώνης καί σταθεροποιεῖ μακροπροθέσμως τήν βιωσιμότητα. Στήν περίπτωση αὐτή, ὅμως, εἶναι προφανές ὅτι ἡ σταθεροποίηση αὐτή –ἡ ὁποία, βεβαίως, εἶναι σέ μεγάλο βαθμό ἀπαραίτητη– ἔχει ἤδη ὑψηλό καί ἀπρόβλεπτων ἐξελίξεων κόστος. Διότι, ἔτσι ὅπως ἐξελίσσεται ἡ κατάσταση, μία πιθανότητα εἶναι οἱ πιό ἀδύναμες οἰκονομίες νά ὑποστοῦν τόσο μεγάλη ἐσωτερική ὑποτίμηση ὥστε νά δημιουργήσουν μεγάλα ἐξωτερικά πλεονάσματα μέ τόν ὑπόλοιπο κόσμο, πού θά ἀποκαθιστοῦν ἔτσι τήν οἰκονομική δραστηριότητα. Μία ἄλλη πιθανότητα εἶναι ὅτι ὁ συνδυασμός δραστικῶν διαρθρωτικῶν μεταρρυθμίσεων μέ ἄμεσες ἐκποιήσεις ἐνεργητικῶν θά προκαλέσει κύμα εἰσροῶν ἄμεσων ἐπενδύσεων. Καί ἔτσι θά χρηματοδοτηθεῖ βραχυπρόθεσμα τό ἔλλειμμα τρεχουσῶν συναλλαγῶν καί θά παράγει νέα οἰκονομική δραστηριότητα πιό μακροπρόθεσμα.
Περιττόν νά τονιστεῖ ὅτι οἱ πιθανότητες αὐτές ναί μέν ἰσχύουν γιά τήν Ἰταλία, τήν Ἱσπανία καί τήν Πορτογαλία ἀλλά ὄχι καί γιά τήν Ἑλλάδα, ἄν ἡ χώρα μας δέν μεταβάλλει ἄρδην τήν παραγωγική της βάση καί διάρθρωση.
Πρέπει πάντως νά σημειωθεῖ ὅτι, ὅποιο καί ἀπό τά δύο σενάρια ἰσχύει, ἡ κατάσταση δέν παύει νά εἶναι κρίσιμη. Ἄν, μέ πρώτη τήν Ἑλλάδα, κάποιες χῶρες ἀρχίσουν νά ἀποχωροῦν ἀπό τήν Εὐρωζώνη, πολύ φοβούμεθα ὅτι οὔτε ὁ σκληρός πυρήνας της θά ἐπιβιώσει. Ἀπό τήν ἄλλη, ἄν λάβουμε ὑπ’ ὄψιν μας ὅτι σχεδόν τό 45% τῶν γερμανικῶν ἐξαγωγῶν κατευθύνεται πρός τήν Εὐρωζώνη, ἡ ἔξοδος ἀπό τήν τελευταία ὁρισμένων χωρῶν θά δημιουργήσει κρίση καί στήν ἴδια τήν Γερμανία, ὅπου ἡ ἐσωτερική ζήτηση εἶναι χαμηλή. Ὅμως, δύσκολες εἶναι καί οἱ βαθειές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στίς ἀδύναμες χῶρες τῆς Εὐρωζώνης –ἰδιαιτέρως στήν Ἑλλάδα τοῦ λαϊκισμοῦ, τῆς γραφειοκρατίας καί τῆς δημοσιολαγνείας, πού συντηροῦν διαφθορά καί παραοικονομία.
Ἑπομένως, τί μέλλει γενέσθαι γιά νά ἀποφευχθεῖ ἡ διάλυση τῆς Εὐρωζώνης; Ὅλοι πλέον συμφωνοῦν ὅτι ἡ Γερμανία θά πρέπει νά ἀρχίσει νά λέει λιγότερα «ὄχι», μέ σκοπό νά προωθηθεῖ μέ ταχύτερους ρυθμούς ἡ δημοσιονομική ἕνωση, ἡ ὁποία εἶναι καί ἡ μόνη ἱκανή διαδικασία πού θά ἐμπνεύσει κάποια ἐμπιστοσύνη στίς ἀγορές. Ὅταν ὅμως γίνεται λόγος γιά οἰκονομική ἕνωση, αὐτομάτως τίθεται τό θέμα καί τῆς πολιτικῆς ἑνοποιήσεως τῆς Εὐρώπης, ἡ ὁποία κάθε ἄλλο παρά εὔκολη εἶναι. Συμβαίνει ὅμως νά εἶναι σήμερα ὅλο καί περισσότερο ἀπαραίτητη, γιατί πρός τήν κατεύθυνση αὐτή πιέζουν οἱ συνθῆκες. Ἄρα, τό εὐρωπαϊκό ὑπερκράτος προβάλλει ὡς λύση σωτηρίας τῆς ΕΕ καί τό ἐρώτημα εἶναι πόσες ἐθνικές κυβερνήσεις εἶναι πρόθυμες νά τό δεχθοῦν.
Πολλά καί κρίσιμα τά ἐρωτήματα, μέ ἀπαντήσεις πού πρέπει πλέον νά παύσουν νά φαίνονται πειστικές, ἀλλά νά εἶναι.
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ", 05/06/2012)