στην εκμετάλλευση των ορυκτών καυσίμων που κρύβει η ελληνική γη και κυρίως, οι ελληνικές θάλασσες, ο Γιάννης Μπασιάς πέτυχε να συνδέσει το όνομά του με αυτή ακριβώς την επιδίωξη που μοιάζει, σήμερα, να αποκτά σάρκα και οστά.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο energia.gr διατρέχει με χειμαρρώδη λόγο και τρόπο, όλες τις κομβικές στιγμές αυτής της αγωνιώδους (στιγμές-στιγμές) εθνικής προσπάθειας, επισημαίνει τις “υποσημειώσεις” της υπόθεσης και εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο μας βλέπουν οι ξένοι ενεργειακοί όμιλοι που αποτόλμησαν να κατέβουν στα μέρη μας και να αναζητήσουν μια ακόμη διέξοδο στους ευρύτερους επιχειρηματικούς σχεδιασμούς τους, και το πώς κάποιοι εξ αυτών «έφαγαν τα μούτρα τους» και έφυγαν νύχτα από τη χώρα.
Μας μιλά ακόμη έστω και μια δόση πικρίας για τις δύσκολες πρώτες ημέρες του στην ΕΔΕΥ που όπως μας εκμυστηρεύεται όταν ανέλαβε την διεύθυνσή της "δεν υπήρχαν γραφεία, δεν υπήρχε τεχνικό, νομικό και οικονομικό προσωπικό, ούτε ένας υπολογιστής και τα έσοδα ήταν 6 χιλιάδες ευρώ!"
Ο Γιάννης Μπασιάς επιδαψιλεύει τα εύσημα για την περίφημη "μέση γραμμή" στην ΑΟΖ με την Λιβύη, στη δουλειά του πρώην υπουργού Ενέργειας, Γιάννη Μανιάτη, "αυτό που αποκαλούμε εν συντομία, νόμο Μανιάτη", και ομολογεί ότι ήταν αυτή η εξέλιξη που επέτρεψε στην ΕΔΕΥ να μεθοδεύσει και να διαχειριστεί 13 παραχωρήσεις, χερσαίες και υπεράκτιες με διεθνείς παίκτες.
Aς δούμε όμως τί έχει να απαντήσει ο ίδιος στις ερωτήσεις που του υποβάλλαμε:
Κύριε Μπασιά να μπούμε κατ’ ευθείαν στα "βαθιά νερά", των ερευνών για υδρογονάνθρακες στον ελληνικό υποθαλάσσιο χώρο.
Τα νερά είναι βαθιά σήμερα, και ξεπερνούν τα 3.000 μέτρα, με επιπλέον ένα με δύο χιλιόμετρα πέτρα. Το φυσικό αέριο, που κάποτε θεωρούταν «πονοκέφαλος» και συχνά καιγόταν στις πετρελαιοπηγές, έγινε ιδιαίτερα περιζήτητο και παίζει σημαντικό ρόλο στο διεθνές ενεργειακό μείγμα, ιδιαίτερα στις δυτικές κοινωνίες.
Παρατηρούμε, μια γενικότερη στροφή της επενδυτικής προσοχής νοτίως της Κρήτης και της Πελοποννήσου και ανοιχτά της Λιβύης, σε αντίθεση με την έως τώρα έντονη δραστηριότητα που καταγράφηκε στην ΝΑ Μεσόγειο, κατά το παρελθόν.
Η στροφή σχετίζεται με το αυξανόμενο γεωπολιτικό ενδιαφέρον της Β Αφρικής και μεταφράζεται με την αύξηση των επενδύσεων στην Β Αφρική όλο και πιο δυτικά από Αίγυπτο σε Λιβύη, Αλγερία και Μαρόκο.
Πού οφείλεται αυτό, κατά τη γνώμη σας και τί αποτελέσματα, οικονομικά και γεωπολιτικά, παράγει αυτή η στροφή;
Η Β. Αφρική είναι φάτσα στην Ευρώπη όπως οι ΗΠΑ είναι φάτσα στην Ευρώπη. Συνεπώς η Β. Αφρική παρουσιάζει ενεργειακά, εμπορικά και γεωπολιτικά πλεονεκτήματα για την συνέχιση της τροφοδοσίας της Ευρώπης με πετρέλαιο και φυσικό αέριο και είναι μια πηγή όχι τόσο μακρινή όσο η ανατολική ακτή των ΗΠΑ.
Πρέπει να δούμε ότι το δυναμικό των ΗΠΑ σαν χώρα σε σχιστολιθικό αέριο δεν ξεπερνά τα 10 χιλιάδες BCM ενώ αυτό της Β. Αφρικής ξεπερνά τις 20 χιλιάδες BCM, είναι πιο κοντά στην Ευρώπη και υπάρχουν ήδη υποδομές. Παράλληλα το δυναμικό της ΝΑ Μεσογείου σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο αντιπροσωπεύει σήμερα γύρω στο 2% των παγκόσμιων εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Δηλαδή είναι περιορισμένο και με την είσοδο της Ελλάδας και της Λιβύης στο παιχνίδι η περιοχή μπορεί να αντιπροσωπεύσει το 5%. Οι πολιτικές ηγεσίες της Ελλάδας εύχομαι να αρχίσουν να καταλαβαίνουν αυτά τα ενεργειακά θέματα που είναι απόλυτα συνδεδεμένα με την ενεργειακή αυτάρκεια.
Είναι σαφές ότι καμία Chevron και καμία ExxonMobil δεν έρχονται να ρίξουν ζεστό χρήμα σε ένα πηγάδι χωρίς πάτο. Είναι επόμενο, λοιπόν, να θεωρούμε ότι το ελληνικό υποθαλάσσιο «πηγάδι» είναι στέρεο και κρύβει ανεξερεύνητο πλούτο. Η ερώτησή μας είναι: Εφόσον βρεθεί φυσικό αέριο –επειδή αυτό υποκρύπτεται πίσω από την απόφαση για τα έρευνες – τα οφέλη για τη χώρα από τί θα εξαρτηθούν; Το μέγεθος των κοιτασμάτων διαφοροποιεί το δυνητικό μέρισμα που θα προσποριστεί η Ελλάδα, ή υπάρχουν συγκεκριμένα δικαιώματα που επιμερίζονται μεταξύ του κράτους και των εταιρειών;
Για να λέμε τα πράγματα όπως έχουν, προς το παρόν ρίχνουν χρήμα σε Αλγερία και Λιβύη διότι υπάρχουν υποδομές και πιστοποιημένα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου που ξεπερνάνε κατά πολύ τα υποτιθέμενα της ΝΑ Μεσογείου. Άλλο υπογραφές 800 εκατομμυρίων δολαρίων στην Αλγερία και άλλο 5 εκατομμύρια δολάρια σε σεισμικά και στρεμματικές αποζημιώσεις 600-700 χιλιάδων το χρόνο στην Ελλάδα. Χάθηκαν πολύτιμα χρόνια από το 2020 με την ιερή προσήλωση στα φωτοβολταϊκά και τις ανεμογεννήτριες, κατηγορώντας τον λιγνίτη, το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, και την πυρηνική ενέργεια.
Από την άλλη πλευρά, μην ξεχνάτε ότι οι ανειλημμένες υποχρεώσεις των εταιρειών σε Αίγυπτο, Ισραήλ και Κύπρο δεν αφήνουν περιθώρια για γεωτρήσεις στην Ελλάδα πριν από την παρέλευση μερικών ετών, δηλαδή κατά το 2031. Το 2031 είναι θεωρητικά ορόσημο για τις ηλεκτρικές καλωδιώσεις μεταξύ Ελλάδας, Αιγύπτου και Κύπρου. Η χρονική συγκυρία δεν μπορεί παρά να είναι ωφέλιμη για την Ελλάδα.
Όσον αφορά στα οικονομικά οφέλη, θα εξαρτηθεί από τον όγκο εκμεταλλευσιμότητας μιας ανακάλυψης. Τα έσοδα του μερίσματος, της φορολογίας και του δευτερογενούς τομέα θα φτάνουν το 1/3 των εσόδων αλλά θα είναι μηδενικά τα πρώτα χρόνια και αυξανόμενα σταδιακά. Τα πρώτα χρόνια η παραγωγή θα είναι μικρή και θα γίνεται απόσβεση των δαπανών στην έρευνα. Οι εκμεταλλεύσιμοι όγκοι και τα έσοδα θα μπορέσουν να προσδιοριστούν μετά τις πρώτες γεωτρήσεις.
Οι παρατάσεις που ζητά και παίρνει η ExxonMobil υποδηλώνουν κάτι το ανησυχητικό για την περαιτέρω ή θεωρείτε ότι είναι κάτι το ας το χαρακτηρίσουμε, «φυσιολογικό» στο πλαίσιο του τρόπου με τον οποίο σκέπτονται, σχεδιάζουν και ενεργούν αυτού του μεγέθους οι εταιρείες; Θα ήταν εύλογο να αναμένουμε μα ανάλογη συμπεριφορά και από την Chevron, ή πρόκειται για μια νέα συνθήκη για τη χώρα.
Οι εταιρείες αποφασίζουν πότε θα μπουν σε μια χώρα και πότε θα φύγουν. Αυτό είναι ο κανόνας, τα υπόλοιπα είναι παραμύθια. Έτσι έγινε με την γαλλική Total και την ισπανική Repsol. Είχαν καθαρά τεχνικές και εμπορικές προτεραιότητες που μετά από ένα σημείο δεν συμβάδιζαν με τις ελληνικές προτεραιότητες που υπαγορεύονταν από την Ε.Ε. με την παρουσία εντεταλμένου εκπροσώπου στην Ελλάδα. Από την άλλη, οι συγκυρίες της αγοράς μπορεί να υπαγορεύουν να είσαι απλά παρών όπως έκανε η ExxonMobil, ή όταν οι γεωπολιτικές συνθήκες ωριμάσουν να κάνεις εμφάνιση όπως η Chevron. Για την καινούργια παράταση της ExxonMobil είναι ακόμα μια στην ανθοδέσμη, ίσως έως τη χρονιά των εκλογών στην Ελλάδα.
Οι εξελίξεις στον τομέα των ερευνών υδρογονανθράκων το τελευταίο χρονικό διάστημα, υποδηλώνουν σαφώς μια υπεύθυνη στροφή της κυβέρνησης προς τα ορυκτά καύσιμα.
Ναι για την στροφή, το υπεύθυνη είναι εύφημος μνεία. Μην ξεχνάτε ότι οι διαγωνισμοί ήταν έτοιμοι στα συρτάρια της ΕΔΕΥ από τις αρχές του 2019, και η περιβαλλοντική μελέτη για τα μεγάλα μπλοκ νότια της Κρήτης είχε κατατεθεί. Εταιρείες είχαν ενδιαφερθεί από Ευρώπη και Ασία. Είχε ξεκινήσει επίσης, η αίτηση επιστροφής παλαιών γεωφυσικών δεδομένων από εταιρείες και οργανισμούς ανατολικά της Κρήτης και νοτίως της Ρόδου, στην περιοχή που λίγο πολύ παραχωρήθηκε στην Αίγυπτο με την μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ.
Τον ίδιο καιρό η ΕΔΕΥ εργάζονταν σε ένα πρόγραμμα έρευνας φυσικού αερίου σε βαθιά στρώματα της Μεσοελληνικής αύλακας στην περιοχή των Γρεβενών και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα στα ρηχά στρώματα. Είχαμε εισάγει το πρόγραμμα σε ευρωπαϊκό πλαίσιο αλλά δεν προχώρησε. Εκείνο τον καιρό μόνο το πρώην κοίτασμα φυσικού αερίου στα νότια του Πρίνου ενδιέφερε για αποθήκευση εισαγόμενου φυσικού αερίου αλλά ήταν αντιοικονομικό.
Για να φθάσουμε μέχρι εδώ υπήρξαν πολλές παλινωδίες στην πολιτική και για τα χρόνια μετά το 2019 και έως και το 2024, η υπόθεση «υδρογονάνθρακες», έμοιαζε τελειωμένη.
Στα καλά καθούμενα το 2020 ανακοινώθηκε στον ΟΗΕ η γρήγορη εγκατάλειψη του λιγνίτη το 2023 και έτσι ανέβηκε ο πυρετός της απορρόφησης ευρωπαϊκών κονδυλίων για τις εγκαταστάσεις ανεμογεννητριών και φωτοβολταϊκών. Όχι ότι δεν είχε αρχίσει από το 2017, η συνέχιση της ίδιας πολιτικής ήταν.
Θεωρείτε ότι έλειψε ο «κοινός νους» στη λήψη των αποφάσεων, ή υπήρξαν άλλοι παράγοντες που συνέτειναν στο «πάγωμα» του ενδιαφέροντος;
Ήταν η εποχή που αν δεν έδειχνες «πράσινο δέρμα», δεν έπαιρνες δεκάρα από την Ε.Ε. Το φυσικό αέριο ήταν απαγορευμένο για επενδύσεις και έρευνα, το πετρέλαιο αποδιοπομπαίος τράγος και η πυρηνική ενέργεια, «θάνατος». Οι συζητήσεις για το Taxonomy ήταν ατέλειωτες στην Ε.Ε. Οι πολιτικοί, γαλάζιοι, πράσινοι, κόκκινοι ήταν καταπράσινοι, η ΕΔΕΥ μετονομασμένη εξηγούσε στο πρωτοσέλιδο του ιστότοπου την αναγκαιότητα των ανανεώσιμων, και η Ελλάδα παραχωρούσε μέρος των χωρικών της υδάτων στην Αίγυπτο εκεί που θα υπάρξει ενδιαφέρον για κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου. Βγάλε άκρη!
Για τον καλόπιστο παρατηρητή, είναι ο πρώην υπουργός Μανιάτης με τους νόμους που προώθησε πριν από περισσότερο από μια δεκαετία και εσείς προσωπικά, χάρη στα πρωτοβουλίες που αναλάβατε μέσω της πάλαι ποτέ ΕΔΕΥ.
Δεν βλέπω τί θα μπορούσε να πει ακόμα και ένας κακόπιστος. Η μέση γραμμή εμπεδώθηκε χάριν της δουλειάς του Γιάννη Μανιάτη, αυτό που αποκαλούμε εν συντομία, νόμος Μανιάτη, και που επέτρεψε στην ΕΔΕΥ να μεθοδεύσει και να διαχειριστεί 13 παραχωρήσεις, χερσαίες και υπεράκτιες με διεθνείς παίκτες.
Για το ανέκδοτο, όταν ανέλαβα την διεύθυνση της ΕΔΕΥ δεν υπήρχαν γραφεία, δεν υπήρχε τεχνικό, νομικό και οικονομικό προσωπικό, ούτε ένας υπολογιστής και τα έσοδα ήταν 6 χιλιάδες ευρώ! Η ΕΔΕΥ στήθηκε σιγά-σιγά στην αρχή με 4 συναδέλφους που γίνανε 10 και μετά 15, όλοι δυστυχώς με μπλοκάκια διότι η εκάστοτε κυβερνητική γραμμή δεν ήταν για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Και όμως έτσι φτάσαμε στις συμβάσεις με τα ΕΛΠΕ, Total, ExxonMobil, Repsol, Energean. Εκείνο τον καιρό επανα-δραστηριοποιήθηκε το πρόγραμμα παραγωγής του Κατάκολου και ο Πρίνος αύξησε την παραγωγή του, δίνοντας μέχρι το 2019 μέρισμα στην ΕΔΕΥ, δηλαδή στο κράτος, από το κατά τα άλλα απαγορευμένο πετρέλαιο.
Ποιες είναι οι σκέψεις σας για εκείνη την περίοδο και για τα χρόνια που μεσολάβησαν αφότου αποχωρήσατε από τη θέση σας στην Εταιρεία;
Ως δια μαγείας μια ημέρα πριν τα Χριστούγεννα του 2019 ο τότε υπουργός, μέσω της γραμματέως του, τηλεφωνικά, ζήτησε την παραίτησή μου. Δυστυχώς δεν είχε υπάρξει ενδιαφέρον για επικοινωνία και συνεργασία ενώ στα διοικητικά συμβούλια και τις τεχνικές επιτροπές με τις εταιρείες ερχόταν ένας κομισάριος που κρατούσε σημειώσεις. Τα υπόλοιπα απαντήθηκαν νομίζω στις προηγούμενες ερωτήσεις σας.
Νομίζω ότι η περίοδος 2019–2025 θα καταγραφεί ως μια χαμένη ευκαιρία για την Ελλάδα στον τομέα της ενεργειακής γεωπολιτικής. Σε μια εποχή που η Ανατολική Μεσόγειος μετατρεπόταν σε ενεργειακό κόμβο παγκόσμιου ενδιαφέροντος, η χώρα δεν αξιοποίησε την παγκόσμια αναδιάρθρωση των επενδυτικών πλάνων στον τομέα των υδρογονανθράκων και παρέμεινε θεατής.
Η υπογραφή του τουρκολυβικού μνημονίου το 2019, κατά την γνώμη μου μια εμπορική συμφωνία, αποτέλεσε σημείο καμπής, διότι η Τουρκία, με επιθετική διπλωματία, διεκδίκησε θαλάσσιες ζώνες που επηρεάζουν άμεσα την ελληνική επικράτεια. Η ελληνική αντίδραση υπήρξε χλιαρή, χωρίς διεθνείς συμμαχίες. Σε αυτή την χρονική στιγμή, η Total, η Repsol και η ExxonMobil είτε αποσύρθηκαν είτε περιόρισαν την παρουσία τους στην ελληνική ΑΟΖ. Η έλλειψη σταθερού πλαισίου και γεωπολιτικής αβεβαιότητας αποθάρρυνε επίσης την ENI και ασιατικές επενδύσεις. Νομίζω η Ελλάδα έχασε όχι μόνο κεφάλαια, αλλά και κύρος στις διεθνείς διαπραγματεύσεις. Βλέπετε τί συμβαίνει με τα καλώδια, και τη διατήρηση της εμπιστοσύνης μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου. Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να χάνει άλλο χρόνο. Η Ανατολική Μεσόγειος δεν περιμένει.