Ο στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ είναι πλέον ο πραγματικός κριτής του μέλλοντος της Λιβύης. Δεν κατέχει κυβερνητικό αξίωμα, δεν αναγνωρίζεται επίσημα ως αρχηγός κράτους, αλλά ο Χαφτάρ είναι αυτός που συνάπτει στρατιωτικές συμφωνίες με τη Ρωσία, την Τουρκία και την Αίγυπτο.
«Η πολιτική και στρατιωτική επιρροή του Χαφτάρ εκτείνεται πολύ πέρα από τα σύνορα της Βεγγάζης και της Κυρηναϊκής», λένε στη «Ναυτεμπορική» Ευρωπαίοι διπλωμάτες στις Βρυξέλλες. «Ο Χαφτάρ ενεργεί ως de facto αρχηγός κράτους, ακόμη και χωρίς να είναι, και το όνομά του είναι πλέον απαραίτητο στις πιο σημαντικές διπλωματικές συζητήσεις», προσθέτουν.
Ως παραδοσιακός «φύλαρχος» μάλιστα, ο γηραιός Χαφτάρ έχει φροντίσει να μοιράσει την εξουσία στους γιους του, τον Σαντάμ και τον Χαλέντ, που έχουν αναλάβει και την ηγεσία του Λιβυκού Εθνικού Στρατού. Ο Σαντάμ Χαφτάρ, ως αναπληρωτής αρχηγός, ο Χαλέντ ως αρχηγός του Επιτελείου. «Μια πραγματική στρατιωτική δυναστεία, που θυμίζει περισσότερο μηχανισμούς φυλάρχων, παρά σύγχρονα θεσμικά μοντέλα, αλλά που ουσιαστικά εγγυάται τη συνέχεια της διοίκησης και την αφοσίωση εντός του στρατού», τονίζουν οι ίδιες πηγές. «Αυτή η οικογενειακή επιχείρηση μπορεί να φαίνεται εύθραυστη στα δυτικά μάτια, αλλά, σε ένα κατακερματισμένο λιβυκό πλαίσιο, έχει φτάσει να αντιπροσωπεύει έναν παράγοντα σταθερότητας», σημειώνουν.
Η ενίσχυση του Χαφτάρ και των γιων του στον στρατό της Λιβύης σηματοδοτεί μια κρίσιμη μετατόπιση στην ισορροπία δυνάμεων στην ευρύτερη Μεσόγειο. «Η οικογένεια Χαφτάρ γίνεται, έτσι, το σημείο σύγκλισης πολλαπλών συμφερόντων: Συνεργασία με την Τουρκία στην ενέργεια και στις έρευνες για φυσικό αέριο στη Μεσόγειο, εγγυήσεις ασφαλείας με την Αίγυπτο, οικονομική διασύνδεση με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αλλά και παραχώρηση ναυτικής βάσης στη Ρωσία, είναι οι πέντε άξονες στους οποίους κινείται πλέον η Λιβύη», αναφέρουν ευρωπαϊκές πηγές.
«Εάν εφαρμοστεί ο οδικός χάρτης του ΟΗΕ για την προκήρυξη εκλογών για την ανάδειξη μιας ενιαίας κυβέρνησης στη Λιβύη, αυτό αναπόφευκτα θα γίνει με τη συγκατάθεση του Χαφτάρ και των εξωτερικών συμμάχων του. Διαφορετικά, η Λιβύη κινδυνεύει να γίνει ένα άτυπο προτεκτοράτο, διαιρεμένο μεταξύ περιφερειακών δυνάμεων, με την Ευρώπη να περιορίζεται στον ρόλο του παράπλευρου θύματος των νέων συμφωνιών», σημειώνουν οι ίδιες πηγές. Η ανατολική Λιβύη κατέχει το μεγαλύτερο μέρος των πετρελαϊκών πόρων της χώρας, ενώ η Τρίπολη φιλοξενεί τους διεθνώς αναγνωρισμένους θεσμούς.
Το διπλό παιχνίδι της Τουρκίας
Η Άγκυρα, η οποία υποστηρίζει στρατιωτικά την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας στην Τρίπολη του πρωθυπουργού Αμπντελχαμίντ Ντμπέιμπα, εδώ και χρόνια, επέλεξε να επεκτείνει τις επαφές της στην ανατολική Λιβύη και τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, παίζοντας διπλό παιχνίδι. «Πρόκειται για μια στρατηγική διπλού μετώπου, που αντανακλά τη φιλοδοξία της Άγκυρας να γίνει μια μεσογειακή δύναμη, ικανή να επικοινωνεί με όλους και να εκμεταλλεύεται όποιον αναδειχθεί νικητής. Σε μια κατακερματισμένη και ασταθή χώρα, αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να αποδειχθεί η μόνη πραγματικά αποτελεσματική», λένε Ευρωπαίοι διπλωμάτες.
Για την Άγκυρα, η σύναψη σχέσεων και με τους δύο πόλους της Λιβύης σημαίνει εξασφάλιση πρόσβασης τόσο σε ενεργειακές επενδύσεις όσο και σε συμβόλαια ανοικοδόμησης. «Είναι ένας μακροπρόθεσμος υπολογισμός: σε μια Λιβύη που εξακολουθεί να είναι ασταθής, όσοι καταφέρουν να διατηρήσουν σχέσεις με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη θα βρεθούν σε προνομιακή θέση, όταν έρθει η ώρα να διανείμουν πόρους και συμβόλαια», τονίζουν οι ίδιες πηγές.
Το παράνομο μνημόνιο
Τη Βεγγάζη επισκέφθηκε, πρόσφατα, ο αρχηγός των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών, Ιμπραήμ Καλίν, αλλά και τουρκική στρατιωτική αντιπροσωπεία, την οποία αποδέχτηκε ο Σαντάμ Χαφτάρ.
Στο επίκεντρο της λιβυκής «εκστρατείας της Άγκυρας βρίσκεται βέβαια το παράνομο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, με το οποίο ο πρόεδρος Ερντογάν προσπαθεί να ‘‘νομιμοποιήσει’’ τις έρευνες για πετρέλαιο και φυσικό αέριο, νότια της Κρήτης. Στο πλαίσιο αυτό, το ελεγχόμενο από τον Χαφτάρ κοινοβούλιο της Λιβύης πρόκειται να επικυρώσει το μνημόνιο το αμέσως επόμενο διάστημα, αγνοώντας προκλητικά τις αντιδράσεις της Αθήνας. «Ο Χαφτάρ ανοίγει ένα νέο μέτωπο με την Ελλάδα και την Κύπρο, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο όχι μόνο την ασφάλεια, αλλά και τον έλεγχο των ενεργειακών πόρων της ανατολικής Μεσογείου, που είναι κρίσιμοι για το μέλλον της Ευρώπης», τονίζουν Ευρωπαίοι διπλωμάτες. «Αυτή η ναυτική εκστρατεία της Άγκυρας αντικατοπτρίζει τη λογική της προβολής ισχύος του Ερντογάν στη Μεσόγειο, τα τελευταία χρόνια, αλλά και από το Αιγαίο μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα», προσθέτουν.
«Αγκαλιά» με τον Σαντάμ Χαφτάρ
Η Τουρκία έχει «αγκαλιάσει» περισσότερο τον μεγαλύτερο γιο του Χαφτάρ, Σαντάμ, ο οποίος παρουσιάζεται ως το νέο πρόσωπο του στρατιωτικού κατεστημένου, υποσχόμενος πίστη στον πατέρα του αλλά και ανοιχτό πνεύμα στη διεθνή συνεργασία. «Οι δηλώσεις του Σαντάμ Χαφτάρ για τον ‘‘ειρηνευτικό’’ ρόλο του στρατού και η επιθυμία του να προσελκύσει επενδύσεις στις απελευθερωμένες ζώνες της Λιβύης, αποτελούν μια προσπάθεια να παρουσιάσει τον στρατό ως έναν νόμιμο και αξιόπιστο παράγοντα στα μάτια του έξω κόσμου. Η Άγκυρα φαίνεται να αρπάζει την ευκαιρία, δημιουργώντας μια άμεση σύνδεση με εκείνους που θα μπορούσαν να εκπροσωπήσουν το μέλλον της στρατιωτικής ηγεσίας στη Λιβύη»
Απούσα η Ευρωπαϊκή Ενωση
Ο Χαφτάρ ενισχύει ταυτόχρονα τη σχέση του με το Κάιρο αλλά και το Ριάντ. Η Αίγυπτος όχι μόνο προσφέρει πολιτική υποστήριξη αλλά οικοδομεί και μακροπρόθεσμη στρατιωτική συνεργασία με τη Βεγγάζη.
Η εικόνα που διαμορφώνεται είναι ότι η Λιβύη, 15 χρόνια μετά την πτώση του Καντάφι, πλησιάζει πιο κοντά σε μια πιθανή επανένωση, χάρη στον άξονα που χτίστηκε γύρω από τον Χαφτάρ. Αλλά η διαδικασία λαμβάνει χώρα με μια κραυγαλέα απουσία, της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ενεργειακό παιχνίδι στην ανατολική Μεσόγειο, μεταξύ υδρογονανθράκων και μεταναστευτικών οδών, παίζεται τώρα χωρίς την Ευρώπη.
(από την εφημερίδα "ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ")