Μέτωπο στην Ουκρανία, αιματοχυσία στη Γάζα, χτύπημα στο Ιράν, εμπορικός πόλεμος. Οι εστίες γεωπολιτικής έντασης διαδέχονται η μία την άλλη και αποκτούν χαρακτηριστικά ρουτίνας για τη λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας, μέσα σε έναν αυξανόμενα πολυπολικό κόσμο. Αναταράξεις στις εφοδιαστικές αλυσίδες, αστάθεια στη διαμόρφωση των τιμών και σύγχυση στη στάση των επενδυτών φέρνουν σε πρώτο πλάνο τη διαχείριση κινδύνου ως απόρροια των διεθνών εξελίξεων, με τη γεωπολιτική να εισχωρεί στο DNA της επιχείρησης, δημιουργώντας νέους ρόλους και απαιτήσεις σε όρους εταιρικής διοίκησης.
Μέχρι πρότινος, η διαχείριση ρίσκου στις επιχειρήσεις λειτουργούσε με γνώμονα τη θεμελιώδη υπόθεση ότι η οικονομική δραστηριότητα θα εκτυλισσόταν μέσα σε ένα σχετικά σταθερό, βασισμένο σε κανόνες, εν πολλοίς προβλέψιμο διεθνές σύστημα. Επειτα από τουλάχιστον δύο δεκαετίες, το διεθνές επενδυτικό περιβάλλον με αυτά τα χαρακτηριστικά αποτελεί σήμερα παρελθόν. Ο δείκτης γεωπολιτικού κινδύνου στο εμπόριο (GPRT) αυξήθηκε κατά περίπου 30% από το 2020 έως το 2024. Στην ίδια περίοδο, σχεδόν τριπλασιάστηκε ο παγκόσμιος δείκτης πίεσης στην εφοδιαστική αλυσίδα (GSCPI).
Υπολογίζεται ότι οι ζημίες των ξένων εταιρειών που τερμάτισαν αιφνιδίως τη λειτουργία τους στη Ρωσία, μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, ξεπερνούν τα 170 δισ. δολάρια. Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση της BP, η οποία διέγραψε 25,5 δισ. δολάρια. Στο μεταξύ, η TikTok είναι αντιμέτωπη με την απειλή της εκποίησης στις ΗΠΑ, με την ByteDance να κατακερματίζει τις παγκόσμιες δραστηριότητες της εταιρείας.
Η αποδιοργάνωση της διεθνούς συνεργασίας έχει αντίκτυπο και στον τομέα της κυβερνοασφάλειας, με διαδικτυακές εγκληματικές οργανώσεις που συχνά εκφράζουν εθνικά συμφέροντα να στοχεύουν μια σειρά από επιχειρήσεις, προκαλώντας διαρροές σε οικονομικούς πόρους και δεδομένα. Στο πλαίσιο της γεωπολιτικής σύγκρουσης, κυρώσεις, δασμοί και έλεγχοι στις εξαγωγές αποτελούν πλέον συνήθη φαινόμενα αυξάνοντας τα κόστη και τις απώλειες για τον επιχειρηματικό τομέα.
Οι ρυθμίσεις των ΗΠΑ μόνο εις βάρος των smartphones της Huawei εκτιμάται ότι στοιχίζουν στην κινεζική εταιρεία περίπου 30 δισ. δολάρια ετησίως. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι οι ένοπλες συγκρούσεις και η γεωοικονομική αντιπαράθεση καταλαμβάνουν το 31% στους φόβους των επιχειρήσεων, όπως αυτοί διατυπώθηκαν στην έρευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για την περίοδο 2024-25.
Το γεωπολιτικό ρίσκο καταλαμβάνει το 31% στους φόβους των επιχειρήσεων, όπως αυτοί διατυπώθηκαν για το 2025.
Μέσα σ’ αυτό το σκηνικό, οι πιο σύγχρονες πρακτικές εταιρικής διοίκησης έχουν βασιστεί στο συμπέρασμα ότι οι προκλήσεις που εγείρει τώρα το γεωπολιτικό περιβάλλον δεν καλύπτονται απλώς από δομές όπως οι Chief Risk Officers οι οποίοι επικεντρώνονται σε οικονομικά και λειτουργικά ζητήματα ή τα τμήματα κυβερνητικών υποθέσεων τα οποία διαχειρίζονται τη συμμόρφωση και το λόμπινγκ.
«Η επίδραση της γεωπολιτικής διεισδύει ολοένα και περισσότερο σε κάθε πτυχή των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Διαμορφώνει την καθημερινή λειτουργία των επιχειρηματικών οργανισμών και απαιτεί την ανάπτυξη και την αποτελεσματική αξιοποίηση της στρατηγικής πρόβλεψης ως βασικού μηχανισμού για τη διαχείριση αυτής της επίδρασης. Η αυξανόμενη πόλωση και η πολυπλοκότητα του διεθνούς συστήματος αναγκάζουν τις εταιρείες να κατανοήσουν τις γεωπολιτικές εξελίξεις, οι οποίες παρουσιάζουν τουλάχιστον έξι διαφορετικούς τύπους κινδύνων: λειτουργικούς, οικονομικούς, φήμης, ασφάλειας, πρόσβασης στην αγορά και συμμόρφωσης με κυρώσεις. Η γεωπολιτική αναταραχή εγείρει και έναν έβδομο τύπο ρίσκου για ορισμένες επιχειρήσεις: τον υπαρξιακό κίνδυνο», αναφέρεται χαρακτηριστικά σε report του κέντρου για την Πολιτική Ασφάλειας της Γενεύης – GCSP, το οποίο αναφέρεται στις συνθήκες που επιβάλλουν έναν Chief Geopolitical Officer στη διοίκηση κάθε μεγάλης επιχείρησης: «Η θέση του CGO θα πρέπει να είναι ισότιμη με άλλους ρόλους C-suite, όπως των Chief Risk Officer και Chief Security Officer. To χαρτοφυλάκιό του θα πρέπει να επικεντρώνεται στις διεθνείς υποθέσεις και τη στρατηγική πρόβλεψη και πρόληψη, παρά στις οικονομικές ή χρηματοοικονομικές πτυχές της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Ο CGO θα πρέπει να αναπτύσσει κανάλια επικοινωνίας και να διατηρεί ένα δίκτυο σχέσεων υψηλού επιπέδου με αξιωματούχους – κλειδιά σε κυβερνήσεις και διεθνείς οργανώσεις». Οι ερευνητές που εκπόνησαν τη μελέτη αναφέρονται μάλιστα σε κατηγοριοποιήσεις των διεθνών γεγονότων, όπως αυτές έχουν διατυπωθεί με βάση τον βαθμό δυσκολίας πρόγνωσης.
Μαύρος Κύκνος
Γεγονότα εξαιρετικά σπάνια, που έχουν ακραίες επιπτώσεις και είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθούν.
- Τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001
- Παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008
- Εφεύρεση του Διαδικτύου
- Εφεύρεση της δημιουργικής τεχνητής νοημοσύνης
Γκρίζος Ρινόκερος
Γεγονότα πολύ πιθανά, που έχουν υψηλό αντίκτυπο και πολύ συχνά παραμελούνται.
- Πανδημία COVID-19
- Κλιματική αλλαγή
- Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022
- Λειψυδρία
- Οικονομικές ανισότητες
Μαύρη Μέδουσα
Απρόβλεπτοι κίνδυνοι που προκύπτουν από, κατά τα άλλα, γνωστά φαινόμενα.
- Η έκρηξη του ηφαιστείου στην Ισλανδία το 2010, η οποία διέκοψε την εναέρια κυκλοφορία μεταξύ Ευρώπης και Βόρειας Αμερικής.
Σημειωτέον, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, το 2023 σηματοδότησε τον υψηλότερο αριθμό συγκρούσεων μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πέρα από τις απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, οι εχθροπραξίες έχουν αντίκτυπο στη λειτουργία των επιχειρήσεων και στη δυναμική για την ανάπτυξη, την ώρα που η όξυνση του γεωπολιτικού ανταγωνισμού οδηγεί σε αξιοσημείωτες αυξήσεις αμυντικών δαπανών με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα δημόσια οικονομικά των κρατών και κατ’ επέκταση τις προοπτικές των επιχειρήσεων – τουλάχιστον όσων δεν θα δραστηριοποιηθούν στο πεδίο της αμυντικής βιομηχανίας.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")