Η συγκεκριμενοποίηση της προστασίας σε θαλάσσια πάρκα έγινε στην περσινή συνδιάσκεψη για τους ωκεανούς, που οργάνωσε η Ελλάδα, και ήλθε να συμπληρώσει την κύρωση από τη Βουλή της νέας Σύμβασης για τη βιοποικιλότητα και τις περιοχές πέραν της εθνικής κυριαρχίας (BBNJ), τρίτη συμπληρωματική στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας συμφωνία, η οποία χρειάζεται 60 επικυρώσεις για να τεθεί σε ισχύ.
Τα δικά μας θαλάσσια πάρκα, όμως, δεν βρίσκονται στην ανοικτή θάλασσα. Καλύπτουν περιοχές που βρίσκονται στην αιγιαλίτιδα ζώνη, στην οποία η Ελλάδα έχει κυριαρχία, και θα μπορούσαν να επεκταθούν και στην ΑΟΖ, στην οποία ασκούνται κυριαρχικά δικαιώματα.
Ο Πρωθυπουργός αναφέρθηκε στο θαλάσσιο πάρκο Νοτίων Κυκλάδων, αφήνοντας σαφώς να εννοηθεί ότι θα υπάρξουν και επεκτάσεις προς όλες τις κατευθύνσεις, συνδεόμενες επίσης με αλιευτικά καταφύγια, όπως αυτό που δημιουργείται ήδη γύρω από την Αμοργό. Παραλλήλως, δημιουργήθηκε ήδη ειδικό προστατευτικό καθεστώς για τα κοράλλια και τους κοραλλιογενείς υφάλους, που παρεπιδημούν στον βυθό του συμπλέγματος των Φούρνων Κορσεών στο Βόρειο Αιγαίο. Η Ελλάδα έχει ήδη ένα μεγάλο θαλάσσιο πάρκο στις Βόρειες Σποράδες γύρω από την Αλόννησο, το οποίο μάλιστα συμπληρώνεται από ζώνη αρχαιολογικής προστασίας στην ξηρά και στη θάλασσα για την προστασία της υποβρύχιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Κτίζεται έτσι σταδιακά ένα σύστημα προστασίας της βιοποικιλότητας, που καλύπτει τον βυθό και το νερό του Αιγαίου, εξασφαλίζοντας τη διατήρηση και βιώσιμη ανάπτυξη των όλων των πόρων του.
Οι προστατευόμενες αυτές περιοχές είναι ψηφίδες στο ήδη αναπτυσσόμενο μωσαϊκό του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού της χώρας . Όμως οι τέσσερις μεγάλες περιοχές που ορίστηκαν στον χάρτη του υπουργείου Περιβάλλοντος θα πρέπει, αφενός, να γεμίσουν με συγκεκριμένες χρήσεις και δραστηριότητες που θα είναι δυνατές σε καθεμία εξ αυτών και, αφετέρου, θα πρέπει να οριστούν οι όροι και οι προϋποθέσεις που θα καθιστούν τις χρήσεις αυτές δυνατές.
Ο ι αντιρρήσεις της Τουρκίας για τη δημιουργία του θαλάσσιου πάρκου στο Αιγαίο έχουν να κάνουν με την πιθανή συμπερίληψη σε αυτό νησίδων, το νομικό καθεστώς των οποίων η ίδια αποπειράται να αμφισβητήσει. Πρόκειται για την καθαρή κόκκινη γραμμή κάθε ελληνικής κυβέρνησης. Και είναι βεβαίως απολύτως ειρωνικό ότι οι δράσεις περιβαλλοντικής προστασίας του θαλασσίου περιβάλλοντος θα μπορούσαν να είναι οι κατεξοχήν πρωτοβουλίες, που θα μπορούσαν να αναλάβουν από κοινού οι δύο γειτόνισσες για να εμπεδώσουν συνθήκες καλής πίστης μεταξύ τους αλλά και να προστατεύσουν την κοινή μας θαλάσσια κληρονομιά στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι στο πλαίσιο του συστήματος της Σύμβασης της Βαρκελώνης για την προστασία της Μεσογείου , η δημιουργία Ειδικών Προστατευόμενων Περιοχών Μεσογειακής Σημασίας είναι δυνατή μόνο με από κοινού αίτηση δύο τουλάχιστον παράκτιων κρατών. Και εδώ έχουμε πολλή δουλειά ακόμη...
*Η Μαρία Γαβουνέλη είναι καθηγήτρια Διεθνούς Δικαίου στη Νομική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και γενική διευθύντρια του ΕΛΙΑΜΕΠ
(από την εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ»)