Πού εντοπίζεται το πρόβλημα; Καταρχάς, η προσωρινή συμφωνία για τον ευρωπαϊκό κλιματικό νόμο υιοθετήθηκε προσφάτως ως ένα από τα βασικά «εργαλεία» της ευρωπαϊκής πράσινης συμφωνίας για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 και ενδιάμεσο στόχο τη μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 (σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990). Σύμφωνα με τη δεξαμενή σκέψης “Institute for European Environmental Policy”, η κινητοποίηση ιδιωτικής χρηματοδότησης κρίνεται απαραίτητη για την επίτευξη των συγκριμένων στόχων, με το εκτιμώμενο ετήσιο επενδυτικό κενό να προσδιορίζεται στα 175 – 290 δισ. ευρώ.
Για την κάλυψη του συγκεκριμένου κενού «ορόσημο» ήταν η έγκριση από την Κομισιόν των κατ΄εξουσιοδότηση πράξεων του Κανονισμού Ταξινόμησης βιώσιμων επενδύσεων (Taxonomy Regulation), δηλαδή των τεχνικών κριτηρίων για περισσότερες από 70 δραστηριότητες, οι οποίες ευθύνονται περίπου για το 80% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ.
Βάσει των συγκεκριμένων κριτηρίων θα κρίνεται κατά πόσο μια δραστηριότητα συμβάλλει στους στόχους συγκράτησης της κλιματικής αλλαγής, γεγονός που θα της ανοίγει τις …πόρτες για χρηματοδοτήσεις.
Όμως από τη λίστα των κριτηρίων απουσιάζει ο τομέας της γεωργίας παρότι οι επιστημονικές συστάσεις που διατυπώθηκαν από την Ομάδα Τεχνικών Εμπειρογνωμόνων, εάν υιοθετούνταν θα οδηγούσαν τη γεωργία σε ένα νέο επίπεδο βιωσιμότητας και θα την έφερναν πιο κοντά στις φιλοδοξίες της Πράσινης Συμφωνίας.
«Αγκάθι» η εκκρεμότητα της ΚΑΠ
Γιατί έμεινε η γεωργία στο περιθώριο; Με δεδομένο ότι ακόμη δεν έχουν ολοκληρωθεί οι διαπραγματεύσεις για τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), οι λομπίστες της βιομηχανίας, αλλά και ορισμένα κράτη μέλη πέτυχαν να μην περιληφθεί ο αγροτικός τομέας στις κατ΄ εξουσιοδότηση πράξεις, τουλάχιστον για την ώρα.
Άλλωστε το πρασίνισμα της ΚΑΠ δεν είναι διόλου εύκολη υπόθεση. Ο δρόμος προς την οριστική συμφωνία της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, η οποία θα τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2023, παραμένει γεμάτος εμπόδια, με μεγαλύτερο εκείνο των «πράσινων δικαιωμάτων». Ολοένα και περισσότερα κράτη μέλη πιέζουν ώστε να περιοριστεί, έτι περαιτέρω, το ποσοστό πρασινίσματος των αγροτικών επιδοτήσεων, από το 30% που προτείνουν Κομισιόν και Ευρωβουλή στο 22% που εισηγείται η πορτογαλική προεδρία, ή και ακόμη χαμηλότερα. Υπάρχει βεβαίως και πρόταση που βάζει στο τραπέζι τη σταδιακή μετατροπή των άμεσων ενισχύσεων σε πράσινα δικαιώματα έως το 2025.
Η πράσινη στροφή της ΚΑΠ – εάν στο μεταξύ δεν γίνουν περαιτέρω …εκπτώσεις – αναμένεται ότι, έως το 2030, θα οδηγήσει σε περιορισμό των τοξικών εισροών στις καλλιέργειες, αλλά και στην επέκταση της βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας στο 25% των εκτάσεων. Αυτό για την Ελλάδα σημαίνει ότι θα πρέπει να αυξηθούν οι εκτάσεις που φιλοξενούν βιολογικές παραγωγές τουλάχιστον κατά 15%.
«Φρένο» στην εισροή ιδιωτικών κεφαλαίων στη γεωργία
Έτσι, την ίδια ώρα που το κεφάλαιο «ΚΑΠ» παραμένει ανοιχτό, η γεωργία παραμένει και εκτός των κριτηρίων ταξινόμησης, την ίδια ώρα που πολλοί άλλοι τομείς πιέζουν να υπαχθούν στον ευρωπαϊκό κανονισμό ταξινόμησης των βιώσιμων επενδύσεων ώστε να αποκτήσουν πρόσβαση σε πράσινες χρηματοδοτήσεις για να στηρίξουν τη μετάβασή τους προς τη βιωσιμότητα. Όπως αναφέρει σε άρθρο του ο Διευθυντής Ερευνών στο IEEP Μπεν Αλεν, ο αγροτικός τομέας κινδυνεύει να κόψει τους …δεσμούς του με τα ιδιωτικά κεφάλαια που θα μπορούσαν να στηρίξουν τη μετάβαση στην αειφορία και την κλιματική ουδετερότητα για περίπου το 40% της ευρωπαϊκής γης.
Ίσως ο κίνδυνος να μοιάζει μικρός, όταν ευρωπαϊκά κονδύλια πάνω από 58 δισ. ευρώ κατευθύνονται προς τη γεωργία ετησίως. Όμως, η ιδιωτική χρηματοδότηση είναι εξίσου σημαντική. Μια πρόσφατη μελέτη (από τη «fi-compass») σε 24 κράτη μέλη εντόπισε ένα σημαντικό κενό χρηματοδότησης ύψους 19,7 – 46,6 δισ. ευρώ για τη γεωργία και πάνω από 12,8 δισ. ευρώ για τον αγροδιατροφικό τομέα.