Ο φόβος από την τεχνολογική εξέλιξη, τις επιπτώσεις της στην παραγωγή και τις απώλειες σε θέσεις εργασίας δεν είναι σημερινός. Έχει μια προϊστορία περίπου δύο αιώνων, που ξεκινά από το μακρινό 1811 σε συγκεκριμένες βιομηχανικές περιοχές της Βρετανίας (Lancashire και Wiltshire 1826) και διαπερνά όλο τον 19ο και 20ο αιώνα, για να φτάσει στις μέρες μας με την έκρηξη της πληροφορικής και της μαζικής ένταξης των βιομηχανικών ρομπότ στην παραγωγή. Όμως, ποια είναι κατάσταση σήμερα;
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία επίσημων διεθνών οργανισμών, η ταχεία εξάπλωση των βιομηχανικών ρομπότ δεν φαίνεται να έχει επιδεινώσει τα στοιχεία για την απασχόληση. Η εξήγηση που δίνεται είναι ότι σήμερα έχουν δημιουργηθεί νέα καθήκοντα και ειδικότητες για το εργατικό δυναμικό, παράλληλα με τις λειτουργίες που εκτελούνται από μηχανές. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει η τελευταία μελέτη του Κέντρου Ευρωπαϊκών Οικονομικών Ερευνών (ZEW) για λογαριασμό του ομοσπονδιακού υπουργείου Παιδείας και Έρευνας της Γερμανίας ( BMBF) που δημοσιοποιήθηκε τον περασμένο Απρίλιο στη Φραγκφούρτη.
Την εκτίμηση αυτή ενισχύει και η πρόσφατη έκθεση του World Economic Forum (Σεπτέμβριος 2018), σύμφωνα με την οποία οι θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν θα είναι περισσότερες από αυτές που θα χαθούν. Μάλιστα, το WEF προβλέπει ότι τα ρομπότ θα εξαφανίσουν 75 εκατομμύρια θέσεις εργασίας παγκοσμίως έως το 2022, αλλά θα δημιουργήσουν 133 καινούργιες θέσεις εργασίας, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο θετικό πρόσημο στο ισοζύγιο απωλειών και δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας.
Ως επιχείρημα που ενισχύει αυτή την εκτίμηση αναφέρεται η μείωση της ανεργίας σε δύο από τις τρεις χώρες παγκοσμίως που πρωτοπορούν στην ένταξη των ρομπότ στην παραγωγή, δηλαδή στις ΗΠΑ (ποσοστό ανεργίας 3,7%, το χαμηλότερο από το 1969) και στην Γερμανία (ανεργία 3,4%, η χαμηλότερη σε βάθος εικοσαετίας). Η τρίτη χώρα είναι η Κίνα, για την οποία δεν υπάρχουν συγκρίσιμα στοιχεία που να αφορούν την ανεργία.
Μια τρίτη μελέτη, που έγινε από το London School of Economics με στοιχεία μέχρι το 2015, εκτιμά μεταξύ άλλων σε ό,τι αφορά τις επιπτώσεις στην απασχόληση από τη ραγδαία ένταξη των ρομπότ στην παραγωγή ότι «η άνοδος των ρομπότ δεν είναι ευλογία για όλους», προειδοποιώντας ότι οι εργαζόμενοι με χαμηλή και μεσαία ειδίκευση έχουν τις μεγαλύτερες πιθανότητες να χάσουν τις δουλειές τους. Η μελέτη με τίτλο «Robots at Work» αφορούσε τη χρήση βιομηχανικών ρομπότ σε 17 ανεπτυγμένες οικονομίες μεταξύ 1993 και 2007 και περιελάμβανε 14 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αυστραλία και τη Νότια Κορέα.
1,6 εκατ. ρομπότ στην παραγωγή
Τα αποτελέσματα αυτών των τελευταίων μελετών εγείρουν σοβαρούς προβληματισμούς σχετικά με τις αλλαγές που συντελούνται στην οργάνωση και λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας, καθώς στις ανεπτυγμένες χώρες έχουν ήδη τεθεί σε λειτουργία τα τελευταία χρόνια 1,6 εκατ.ρομπότ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ρομποτικής , σήμερα στις ΗΠΑ ο αριθμός των ρομπότ στην βιομηχανία ανέρχεται σε 300.000. Στις πέντε μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Αγγλία) ο αριθμός, σύμφωνα με τη Διεθνή Ομοσπονδία Ρομποτικής, ανέρχεται σε 340.000 και στην Κίνα ο αριθμός των ρομπότ εκτιμάται ότι στα τέλη του 2017 έφθανε τα 420.000. Με άλλα λόγια, στο σύνολο της βιομηχανίας αντιστοιχούν στη Ν. Κορέα και στις ΗΠΑ 411 ρομπότ ανά 10.000 εργαζόμενους.
«Τα αποτελέσματα της μελέτης του Κέντρου Ευρωπαϊκών Οικονομικών Ερευνών (ZEW) για την αγορά εργασίας επιβεβαιώνουν αυτό που παρατηρούμε στα κορυφαία βιομηχανικά έθνη σε όλο τον κόσμο», σχολιάζει ο Junji Tsuda, πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ρομποτικής. «Ο εκσυγχρονισμός της παραγωγής μετατοπίζει επικίνδυνα, ανθυγιεινά και μονότονα έργα στις μηχανές. Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, μόνο ορισμένες δραστηριότητες μιας εργασίας είναι αυτοματοποιημένες και όχι ολόκληρο το φάσμα των εργασιών ενός εργαζομένου. Ωστόσο, εάν μειωθούν οι θέσεις εργασίας – το ZEW αναφέρει ότι το 5% των εργαζομένων αντικαταστάθηκε μέσα σε πέντε χρόνια-, αυτές οι ζημίες αντισταθμίζονται από τις νέες θέσεις εργασίας συνολικά».
Στη Γερμανία , η αύξηση της χρήσης μηχανών επέτρεψε την αύξηση της απασχόλησης κατά 1%. Η εξέλιξη αυτή αναμένεται να συνεχιστεί και στο μέλλον : με βάση τις λεπτομέρειες από τις εταιρείες που ερευνήθηκαν, η ZEW εκτιμά ότι η περαιτέρω αυτοματοποίηση και ψηφιοποίηση στη βιομηχανία θα οδηγήσει σε αύξηση της απασχόλησης κατά 1,8 % έως το 2021. Η εξέλιξη αυτή συμβαδίζει με την εμπειρία από τη δεκαετία του 1990 και μετά, με την έκρηξη του υπολογιστή. Η μεγάλης κλίμακας χρήση της πληροφορικής στις εταιρείες καθιστούσε περιττή την παραδοσιακή μεταποίηση. Ωστόσο, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ZEW, από το 1995 έως το 2011 η απασχόληση αυξήθηκε κατά μόλις 0,2% ετησίως.
Η πυκνότητα των ρομπότ στη γερμανική μεταποιητική βιομηχανία είναι η τρίτη υψηλότερη παγκοσμίως, καθώς αντιστοιχούν 309 ρομποτικές μονάδες ανά 10.000 εργαζόμενους.
Ταυτόχρονα, ο αριθμός των απασχολούμενων στη Γερμανία ανήλθε σε 44 εκατομμύρια το 2017, ο υψηλότερος αριθμός μετά την επανένωση.
Στον γερμανικό τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας ο αριθμός των ρομπότ σε λειτουργία αυξήθηκε σε περισσότερες από 93.000 μονάδες το 2015, δηλαδή αύξηση περίπου κατά 14.000 σε σύγκριση με το 2010. Την ίδια περίοδο, η απασχόληση αυξήθηκε κατά περίπου 93.000 θέσεις εργασίας σε 813.000 (2010-2015).
Η συζήτηση άνοιξε
Στις αρχές του 2017 (16 Φεβρουαρίου) το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε κατά πλειοψηφία την απόρριψη της πρότασης φορολόγησης των ιδιοκτητών των ρομπότ, θεωρώντας ότι «το ζήτημα είναι πρόωρο και πολύπλοκο και κάτι τέτοιο θα μπορούσε να υλοποιηθεί σε πενήντα χρόνια». Παρά την απόρριψη της πρότασης φορολόγησης των ιδιοκτητών των ρομπότ από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, διαπιστώνεται ότι άνοιξε για τα καλά η συζήτηση του σοβαρού, σύνθετου και περίπλοκου αυτού ζητήματος της παραγωγής, της τεχνολογίας και της εργασίας σε διεθνές επίπεδο, δεδομένου τόσο του ενδιαφέροντος της τεχνολογικής επιστημονικής και ερευνητικής κοινότητας, όσο και των επιχειρήσεων παραγωγής τεχνολογίας, ρομπότ και τεχνητής νοημονύνης.
(από την εφημερίδα "ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ")