Ο κ. Λαζαρίδης αναφέρεται στα μηνύματα που έλαβαν από τους ξένους fund managers στο πρόσφατο Investment Forum στις ΗΠΑ αλλά και στον ευχάριστο αιφνιδιασμό που δέχθηκαν όταν χρηματιστηριακές εταιρείες του εξωτερικού τους προσέγγισαν εκδηλώνοντας ενδιαφέρον για την επικείμενη δραστηριοποίησή τους στα ενεργειακά παράγωγα.
Μιλώντας για την εγχώρια αγορά ομολόγων αναφέρεται στην ανάγκη φορολογικής ρύθμισης για τα εισηγμένα ομόλογα, μία κίνηση που όπως τονίζει δεν έχει δημοσιονομικό κόστος αλλά προσφέρει σημαντικά οφέλη στους συναλλασσόμενους. Δηλώνει πως έχει έρθει η ώρα που αξιολογείται από τους asset managers η δημιουργία ενός ETF oμολογιακών εκδόσεων, ενώ χαρακτηρίζει κατάλληλη τη χρονική στιγμή για την ανάπτυξη της αγοράς των Project Bonds. H σημασία της εταιρικής διακυβέρνησης, όπως αναδείχθηκε και από την υπόθεση Folli Follie, οι κινήσεις στο θέμα αυτό του χρηματιστηρίου αλλά και οι πρόσφατες νομοθετικές ρυθμίσεις που επί χρόνια ζητούσε η ΕΧΑΕ είναι επίσης σημεία στα οποία απαντά ο διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου Χρηματιστηρίου Αθηνών.
Θα ήθελα να ξεκινήσουμε ζητώντας σας μία αποτίμηση του πρόσφατου Investment Forum στις ΗΠΑ αλλά και των μηνυμάτων που λάβατε από τους ξένους επενδυτές τόσο για την εγχώρια αγορά όσο και για τη συνολική εικόνα που εκείνοι έχουν σήμερα για την ελληνική οικονομία.
«Το φετινό Investment Forum χαρακτηρίστηκε από την αυξημένη συμμετοχή εγχώριων εταιρειών και των στελεχών τους, ενώ ελαφρώς αυξημένος σε σχέση με τα περυσινά επίπεδα ήταν και ο αριθμός επαφών που πραγματοποιήθηκαν με fund managers.
Στις τράπεζες επικεντρώθηκε, όπως πάντα, το μεγαλύτερο ενδιαφέρον αλλά επιπλέον όπως παραδοσιακά επιδιώκουμε ένας -μεγαλύτερος από άλλες χρονιές- αριθμός από εταιρείες του mid cap συμμετείχαν και απέκτησαν την εμπειρία αυτής της διοργάνωσης. Φέτος, στη διοργάνωση της αποστολής στις ΗΠΑ προστέθηκε και επίσκεψη στο Σικάγο, που συντόνισε το Enterprise Greece με ιδιαίτερη επιτυχία.
Πιστεύω ότι οι επενδυτές δεν εξετάζουν πλέον λεπτομερώς κάθε πτυχή της πορείας της ελληνικής οικονομίας υπό το μακροοικονομικό πρίσμα, αλλά εστιάζουν στο κατά πόσο η κυβερνητική πολιτική μπορεί να είναι σταθερά market friendly. Ιδιαίτερη σημασία δίνουν στις προοπτικές των εταιρειών και στην ποιότητα του management, ενώ δεν παύουν να αναζητούν νέες επενδυτικές ευκαιρίες σε κλάδους που θεωρούν ότι παρουσιάζουν συγκριτικό πλεονέκτημα, όπως η τουρισμός, η διατροφή και η ενέργεια.
Στις ΗΠΑ διαφαίνεται μια στροφή αφενός στη διεύρυνση του χρονικού ορίζοντα των επενδυτικών επιλογών των private equities και των hedge funds, ενώ οι παραδοσιακοί επενδυτικοί κολοσσοί φαίνεται να αναπτύσσουν μια ευαισθησία στα ονομαζόμενα ESG (Environmental, Social and Governance) χαρακτηριστικά των εταιρειών. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι αξιολογούν τη ροπή των εταιρειών προς περιβαλλοντικές, κοινωνικές ευαισθησίες, καθώς και το επίπεδο της εταιρικής τους διακυβέρνησης και αναζητούν μεγαλύτερη πληροφόρηση σε τέτοια θέματα».
Μιλώντας για Εταιρική Διακυβέρνηση, η υπόθεση Folli Follie ανέδειξε -μεταξύ άλλων- τo πόσο υστερεί μεγάλο μέρος του ελληνικού επιχειρείν στην τήρηση του θεσμικού πλαισίου εταιρικής διακυβέρνησης. Το Ελληνικό Συμβούλιο Εταιρικής Διακυβέρνησης, αποτέλεσμα σύμπραξης του Χρηματιστηρίου και του ΣΕΒ, δημιούργησε Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης. Αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι εάν το Χρηματιστήριο παρακολουθεί με κάποιο τρόπο την εφαρμογή του Κώδικα από τις εισηγμένες εταιρείες και τι κάνει στις περιπτώσεις που διαπιστώνει απόλυτη ή συστηματική… αποχή.
«Η υπόθεση Foli Follie έφερε στο προσκήνιο τη σημασία της καλής εταιρικής διακυβέρνησης και έχει αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον των εταιρειών αλλά και των φορέων για βελτιώσεις και ευρύτερη διάχυση της προόδου που έχουν οι εταιρείες στον τομέα αυτόν. Μια πρώτη κίνηση από πλευράς Χρηματιστηρίου έγινε στα τέλη Ιουνίου με τη διοργάνωση εκδήλωσης με θέμα την αξία της εταιρικής διακυβέρνησης, με κεντρικό ομιλητή τον αναπληρωτή καθηγητή του Harvard Business School Γεώργιο Σεραφείμ. Στόχος της εκδήλωσης ήταν να αναδειχθεί το πώς η εταιρική διακυβέρνηση δεν αποτελεί αποκλειστικά θέμα κανονιστικής συμμόρφωσης αλλά ισχυρό εργαλείο για την προσέλκυση επενδυτών, τη βελτίωση της αποτίμησης και την αύξηση της εμπιστοσύνης στην κεφαλαιαγορά.
Έχοντας πλέον αυξημένη την προσοχή των εταιρειών πάνω σε ζητήματα εταιρικής διακυβέρνησης και μέσω της ανάδειξης καλών πρακτικών σε διεθνές επίπεδο, αλλά και την τεκμηρίωση του αντίκτυπου της καλής εταιρικής διακυβέρνησης στην εταιρική απόδοση πιστεύουμε πως το έδαφος είναι γόνιμο για την αναθέρμανση των δράσεων του ΕΣΕΔ στην κατεύθυνση που αναφέρετε. Οφείλω βέβαια να διευκρινίσω ότι η εφαρμογή των κωδίκων παγκοσμίως στηρίζεται στην αρχή της “συμμόρφωσης ή εξήγησης”. Όλες οι εταιρείες είναι υποχρεωμένες να δηλώνουν τον Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης που επιλέγουν να εφαρμόσουν.
Επιπλέον στην ετήσια έκθεσή τους θα πρέπει να ενσωματώνουν μια αναφορά των διατάξεων στις οποίες δεν συμμορφώνονται καθώς και τους λόγους για τη μη συμμόρφωση, αφήνοντας την αξιολόγηση στους επενδυτές. Στην κατεύθυνση αυτή κινείται άλλωστε και η συνεργασία που τα τελευταία χρόνια έχει ο ΣΕΔ με οικονομικά πανεπιστήμια και την παρουσία τους στις Γενικές Συνελεύσεις εισηγμένων εταιρειών.
Σε ό,τι αφορά τη θεσμική υποχρέωση, αυτή την ελέγχει η εποπτική αρχή και οφείλω να αναφέρω, από την εμπειρία της ΕΧΑΕ ως εισηγμένη, με περισσή επιμέλεια.
Θεωρώ επίσης ύψιστης αξίας πρόοδο -αλλά και διεθνές πρότυπο θεσμοθέτησης της καλής εταιρικής διακυβέρνησης- την ενσωμάτωση στον νέο νόμο για τις ανώνυμες εταιρείες, ο οποίος θα εφαρμοστεί από 1/1/2019, της διάταξης που καθορίζει πως το δικαίωμα εκλογής των εσωτερικών ελεγκτών κάθε χρήσης, κατά την τακτική Γ.Σ., θα ασκείται από εκείνους τους μετόχους που δεν συμμετέχουν στη διοίκηση της εταιρείας. Η λογική αυτής της διάταξης είναι προφανής, αφού οι ανεξάρτητοι ορκωτοί ελεγκτές εκλέγονται από τους μετόχους για να ελέγχουν τα πεπραγμένα της διοίκησης».
Αναφέρεστε υποθέτω στην τροπολογία που κατέθεσε ο κ. Χ. Θεοχάρης και έγινε τελικώς αποδεκτή από τον υφυπουργό Οικονομίας & Ανάπτυξης Στ. Πιτσιόρλα.
«Ακριβώς. Η αξιοποίηση αυτής της θεσμικής αλλαγής, σε συνδυασμό με τον τρόπο που προτείνονται οι ορκωτοί ελεγκτές από τις επιτροπές ελέγχου μπορεί να δημιουργήσει ένα διεθνές πρότυπο τόσο στη θεσμοθέτηση όσο και στην εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης».
Είναι προφανή τα οφέλη που προκύπτουν για τους μετόχους και είναι επίσης θετικό που μετά από περίπου 15 χρόνια (σ.σ.: ο τ. βουλευτής Μιχάλης Καρχιμάκης είχε για πρώτη φορά καταθέσει την τροπολογία αυτή) η θεσμική αυτή αλλαγή αποτελεί επιτέλους πραγματικότητα. Ας πάμε στην αγορά ομολόγων. Είστε ικανοποιημένοι από την έως τώρα πορεία αυτής;
«Η αγορά εταιρικών ομολόγων κατά γενική ομολογία έχει έως σήμερα αξιοπρεπώς στηρίξει τις ανάγκες τόσο των μεγάλων όσο και των μικρών επιχειρήσεων.
Επιπλέον, η λειτουργία της αγοράς αυτής έχει αναδείξει υψηλού επιπέδου επενδυτικό αισθητήριο του εγχώριου επενδυτικού κοινού και παράλληλα φαίνεται να επιταχύνει την αποκλιμάκωση των επιτοκίων με τον ‘’βουβό’’ ανταγωνισμό που εισήγαγε ως προς τις διεθνείς αγορές.
Το ενδιαφέρον αυτό θα μπορούσε κατά τη γνώμη μου να αξιοποιηθεί και για την ανάπτυξη της αγοράς των Project bonds. Πάντα υπό την προϋπόθεση του σωστού σχεδιασμού, τα project bonds θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν δημόσια ή δημοτικά έργα, κάτι που εδώ και πολλά χρόνια γίνεται στον Δυτικό κόσμο. Σας θυμίζω άλλωστε πως υφίσταται και ενεργοποιείται παγκοσμίως μια κατηγορία funds που συγκεντρώνει επενδυτικά κεφάλαια και τοποθετείται σε τέτοιας μορφής ομόλογα. Ενδιαφέρον παράδειγμα από την πρόσφατη επικαιρότητα θα μπορούσε να είναι η υποδομή για την ηλεκτρική διασύνδεση της Κρήτης. Για να επανέλθουμε στην εγχώρια αγορά ομολόγων για την οποία ρωτήσατε, έχοντας ήδη ξεπεράσει τα 10 εισηγμένα ομόλογα με συνολική κεφαλαιοποίηση 1 δισ. ευρώ πιστεύω ότι έχει έρθει η ώρα που αξιολογείται από τους asset managers η δυνατότητα δημιουργίας ενός ETF ομολογιακών εκδόσεων, πρωτοβουλία που θα διευρύνει την απήχηση και τη διείσδυση των προϊόντων αυτών στις διαθέσιμες επενδυτικές επιλογές της ελληνικής κεφαλαιαγοράς. Σε κάθε περίπτωση το μέλλον της αγοράς εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το track record που θα διαμορφώσουν οι εν Ελλάδι εκδόσεις σε σχέση με αυτές που έγιναν και συνεχίζουν να γίνονται στο εξωτερικό. Καταλυτικά σε ό,τι αφορά στην επέκταση των εργαλείων αυτών χρηματοδότησης σε μεγαλύτερες εκδόσεις, θα λειτουργήσει μία ρύθμιση για την κατάργηση της παρακράτησης του φόρου των κουπονιών για τα εισηγμένα ομόλογα.
Αυτή είναι μία κίνηση που έχει αναγνωριστεί πως δεν έχει δημοσιονομικό κόστος, αλλά δεν είναι ευρέως γνωστή η μεγάλη διαδικαστική ελάφρυνση που θα επιφέρει στους συναλλασσόμενους και τους διαμεσολαβητές. Γι’ αυτό άλλωστε δεν υπάρχουν ανάλογες διαδικασίες παρακράτησης του φόρου σε καμία από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές αγορές».
Είχατε προ καιρού αναφερθεί στη συμμετοχή του Χ.Α. στη διασυνοριακή πλατφόρμα συναλλαγών See Link και στη σύνδεση αυτής με το Χnet. Προχώρησαν όλα αυτά τα σχέδια;
«Το See Link είναι μια πλατφόρμα διασύνδεσης των βαλκανικών αγορών που προωθείται με πρωτοβουλία της EBRD στην περιοχή, η σύνδεση προχώρησε, αλλά όπως έχει καταδείξει η 15ετής προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ομογενοποίηση και απλοποίηση της πρόσβασης στο σύνολο των ευρωπαϊκών αγορών η συναλλακτική ευκολία περνάει μέσα από τη διασύνδεση των αποθετηρίων και γενικότερα των post-trading υπηρεσιών.
Με την επικείμενη πανευρωπαϊκή εφαρμογή της CSDR (Ευρωπαϊκού Κανονισμού για τα αποθετήρια) οι ευχέρειες διασύνδεσης θα απλοποιηθούν και θεωρητικά τουλάχιστον θα περιοριστούν, αν όχι μηδενιστούν, οι δυνατότητες των τοπικών εποπτικών αρχών να βάζουν προστατευτικούς περιορισμούς στις τοπικές αγορές.
Νομίζω όμως ότι η ταχύτητα εξέλιξης της παγκοσμιοποίησης των κεφαλαιαγορών σε συνδυασμό με την ολοκλήρωση των ευρωπαϊκών θεσμικών πρωτοβουλιών και την επικράτηση του επενδυτικού ενδιαφέροντος για τα επιχειρηματικά σχήματα που αξιοποιούν τις ευχέρειες της ψηφιακής επανάστασης έχουν αλλάξει το ενδιαφέρον και την ελκυστικότητα τέτοιων σχεδιασμών».
Η μελέτη για τις προϋποθέσεις αξιοποίησης των listed funds -στην οποία είχατε αναφερθεί προ έτους- ολοκληρώθηκε; Βλέπετε να υπάρχει ενδιαφέρον για αυτό το επενδυτικό εργαλείο στο οικοσύστημα της ελληνικής κεφαλαιαγοράς;
«Η αποδοχή του αιτήματος της CNL για εισαγωγή στην κύρια αγορά που εγκρίθηκε από τη Διοικούσα Επιτροπή την προηγούμενη εβδομάδα αποτελεί το πρώτο χειροπιαστό δείγμα τέτοιων εργαλείων. Η μελέτη που αναφέρετε είναι μια πρωτοβουλία της EBRD με στόχο να κινητοποιήσει Asset managers σε Ελλάδα και Πολωνία για την ανάδειξη των εργαλείων. Παρά τα φορολογικά πλεονεκτήματα αυτών των σχημάτων και την επικρατούσα εκτίμηση πως τέτοιου είδους επενδυτικά προϊόντα έχουν σημαντικές προοπτικές ενδιαφέροντος μέσο-μακροπρόθεσμα σε όλο τον ευρωπαϊκό Νότο κυρίως όσο συνειδητοποιείται η προοπτική στασιμότητας των συντάξεων στα νέα επίπεδα, ο ρυθμός με τον οποίο εξελίσσονται οι σχετικές συζητήσεις είναι ακόμα αργός.
Είναι πάντως χαρακτηριστικό και ελπιδοφόρο πως χώρες σαν τη Γαλλία και Ιταλία, ακολουθώντας πρότυπο της Βρετανίας, υιοθέτησαν πρόσφατα πρόσθετες φορολογικές απαλλαγές στο εισόδημα των νοικοκυριών που επενδύουν σε τέτοια σχήματα σε μια συνδυαστική προσπάθεια να διοχετευτούν επενδυτικά ίδια κεφάλαια σε μικρομεσαίες τοπικές επιχειρήσεις και παράλληλα να δοθεί αποταμιευτική διέξοδος στα νοικοκυριά. Και όλο αυτό αποκτά ιδιαίτερη αξία σε μια περίοδο που το ασφαλιστικό σύστημα αντιμετωπίζει περιορισμούς στις μελλοντικές συνταξιοδοτικές του δυνατότητες».
Ο πρόεδρος του ομίλου Γιώργος Χαντζηνικολάου προανήγγειλε στη «Ν» τη δημιουργία μιας νέας πλατφόρμας, το πρόγραμμα ROOTS, το οποίο θα εντοπίζει και θα προετοιμάζει για εισαγωγή στο Χ.Α. τη νέα φουρνιά εταιρειών. Θα μας εξηγήσετε πώς ακριβώς θα λειτουργεί η πλατφόρμα αυτή και με ποια κριτήρια θα προσεγγίζει εταιρείες;
«Το πρόγραμμα ROOTS είναι μια πρωτοβουλία που σχεδιάζει το χρηματιστήριο σε συνεργασία με το Ελληνοαμερικανικό Επιμελητήριο και την Παγκόσμια Ομοσπονδία Συμβουλίων Ανταγωνιστικότητας (GFCC), η οποία θα επιδιώξει να διευκολύνει την πρόσβαση σε χρηματοδότηση από καινοτόμες επιχειρήσεις.
Στο πλαίσιο της μετατροπής του παραγωγικού ιστού της παγκόσμιας οικονομίας και του ψηφιακού μετασχηματισμού, πρωταρχικός σκοπός είναι να γνωρίσουν οι εταιρείες τις διεθνώς διαμορφωνόμενες βέλτιστες πρακτικές σε θέματα επιχειρηματικότητας, εταιρικής διακυβέρνησης και αξιοποίησης της καινοτομίας, και να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον ανάδειξης, ενδυνάμωσης και ενίσχυσης της εξωστρέφειάς τους.
Μέσω διάφορων δράσεων σύνδεσης με διεθνή δίκτυα τεχνογνωσίας και με τη στήριξη κορυφαίων συνεργατών από το χώρο της κεφαλαιαγοράς και της επιχειρηματικότητας, το πρόγραμμα στοχεύει στη βελτίωση της εξοικείωσης των εταιρειών με διαφορετικά χρηματοπιστωτικά εργαλεία, και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων που θα τους επιτρέπουν να επικοινωνούν αποτελεσματικά το επενδυτικό προφίλ της επιχειρηματικής τους πρωτοβουλίας σε ενδιαφερόμενους επενδυτές. Ταυτόχρονα, το πρόγραμμα επιδιώκει την ενίσχυση του οικοσυστήματος της κεφαλαιαγοράς και την αξιοποίηση της δυναμικά διαμορφούμενης διεθνούς τάσης γύρω από την προετοιμασία χρηματοδότησης των εταιρειών.
Οι ενδιαφερόμενες εταιρείες θα έχουν την δυνατότητα να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα υποβάλλοντας την επιχειρηματική τους πρόταση που θα αξιολογείται από μια ανεξάρτητη επιτροπή με τεχνογνωσία στον τομέα που δραστηριοποιείται η εταιρεία, και εμπειρία στην αξιολόγηση επενδυτικών προτάσεων.
Το πρόγραμμα θα απευθύνεται σε καινοτόμες εταιρείες με υφιστάμενα προϊόντα ή υπηρεσίες, σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης και βιώσιμες προτάσεις που θα έχουν τη δυνατότητα να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των επενδυτών».
(συνέντευξη στην Ιουλία Ζαφόλια / naftemporiki.gr)