Μέσα σε 24 ώρες το ραδιενεργό νέφος που προκλήθηκε έπειτα
από ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό του Ακουγιου φτάνει στα νησιά του
Νοτιανατολικού Αιγαίου, ενώ απαιτούνται μόλις 36 ώρες για να κάνει την εμφάνισή
του στα νησιά του Κεντρικού Αιγαίου και σε τμήμα της ηπειρωτικής χώρας. Οχι,
δεν πρόκειται για έργο επιστημονικής φαντασίας, αλλά για σενάριο επιστημονικής
έρευνας, η οποία μπορεί να ολοκληρώθηκε πριν από 20 χρόνια (το 1998), αλλά
φαντάζει πιο επίκαιρη από ποτέ.
Την έρευνα που έγινε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών για λογαριασμό
τού - τότε - υπουργείου Αιγαίου (επί υπουργίας Ελισάβετ Παπαζώη) ανέσυραν από
το συρτάρι «ΤΑ ΝΕΑ», με αφορμή τη δρομολόγηση της κατασκευής του πυρηνικού σταθμού
στο Ακουγιου στη Νότια Τουρκία. Οι ερευνητές είχαν αποτιμήσει (μελετώντας πέντε
σενάρια) τους κινδύνους που δημιουργούνται στο ενδεχόμενο ενός ατυχήματος στον
πυρηνικό σταθμό. Και από τις προσομοιώσεις της διασποράς του ραδιενεργού νέφους
είχε βρεθεί ότι σχεδόν σε όλες τις επικρατούσες συνθήκες επηρεάζεται άμεσα η
Κύπρος.
Είκοσι χρόνια μετά, μπορεί ο νέος σχεδιασμός του πυρηνικού
σταθμού - που αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία το 2023 - να έχει αλλάξει
(έγινε πολύ μεγαλύτερος: αυξήθηκε η ισχύς των αντιδραστήρων, το ίδιο και η
σχεδιαζόμενη κάλυψη της εγχώριας ζήτησης σε ηλεκτρική ενέργεια), ωστόσο οι
προσομοιώσεις εξακολουθούν και παραμένουν επίκαιρες καθώς δεν έχει σημειωθεί
κάποια σημαντική αλλαγή στις επικρατούσες καιρικές συνθήκες στην ευρύτερη
περιοχή.
Και όπως σημειώνει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών
Κώστας Καρτάλης, σε κάθε περίπτωση προκαλεί σοβαρά ερωτηματικά η πρόθεση της
Τουρκίας να κατασκευάσει σταθμό πυρηνικής ενέργειας, την ίδια στιγμή που η
διεθνής κοινότητα διακόπτει ή περιορίζει τη λειτουργία πυρηνικών σταθμών και
στρέφεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Το χειρότερο σενάριο
Μια συνηθισμένη χειμωνιάτικη μέρα. Πάνω από την Κεντρική και
Νότια Ελλάδα - στα υψηλότερα στρώματα της ατμόσφαιρας - ένα ισχυρό νότιο ρεύμα
κάνει την εμφάνισή του, με συνέπεια οι αέριες μάζες που μεταφέρονται στην
περιοχή να προκαλούν πυκνές νεφώσεις και ισχυρές βροχοπτώσεις. Τη
Νοτιοανατολική Μεσόγειο καλύπτει ένα χαμηλό βαρομετρικό. Σύμφωνα με τη μελέτη,
υπό αυτές τις συνθήκες, το ραδιενεργό νέφος - από το υποθετικό πυρηνικό ατύχημα
στο Ακουγιου - θα έφτανε μέσα σε 24 ώρες στην Κύπρο αλλά και στο Αιγαίο(!).
Δώδεκα ώρες αργότερα (συνολικά 36 ώρες από την πρόκληση του ατυχήματος) το
ραδιενεργό νέφος θα εντοπιζόταν πάνω από το Κεντρικό Αιγαίο και την ηπειρωτική
Ελλάδα, ενώ στο ίδιο διάστημα, μόνο ένα μικρό μέρος του νέφους θα επηρέαζε τη
Δυτική Τουρκία.
Το χειρότερο σενάριο περιλαμβάνει και ισχυρές βροχοπτώσεις
πάνω από το Αιγαίο αλλά και τα ηπειρωτικά, με συνέπεια να επιταχύνεται η
απόθεση των ραδιενεργών σωματιδίων στην επιφάνεια. Με αυτές τις συνθήκες, μετά
το πρώτο 24ωρο, το ραδιενεργό νέφος μεταφέρεται και προς τη Βουλγαρία, την
Αλβανία και την Ιταλία.
Τα υπόλοιπα σενάρια. Οπως προαναφέρθηκε, οι μελετητές, με
βάση τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή, εξέτασαν κι άλλα
τέσσερα σενάρια, σύμφωνα με τα οποία το ραδιενεργό νέφος από ένα - υποθετικό -
ατύχημα στο Ακουγιου εξαπλώνεται κυρίως στη Συρία και σε ένα μικρό κομμάτι της
Νοτιοανατολικής Τουρκίας. Με βάση τα όσα μελετήθηκαν, σε όλα τα σενάρια
πλήττεται η Κύπρος, αν και σοβαρότερα σε δύο από αυτά. Η εγγύτητα της Κύπρου με
το σημείο όπου επρόκειτο - και πλέον πρόκειται - να κατασκευαστεί ο σταθμός
καθιστά τις επιπτώσεις άμεσες.
Οπως προέκυψε από τις υπολογιστικές προσομοιώσεις, εξαιτίας
των κινήσεων των αέριων μαζών στην περιοχή, αναμένεται η εξάπλωση του
ραδιενεργού νέφους σε μεγάλα ύψη που φθάνουν τα 13 χιλιόμετρα. Γι' αυτόν τον
λόγο, αναφέρεται στη μελέτη, τα ραδιενεργά σωματίδια μπορεί να επηρεάσουν,
εκτός από τις προαναφερόμενες περιοχές, τον Λίβανο, το Ισραήλ, την Αίγυπτο,
καθώς και πιο μακρινές μετά την τρίτη μέρα της διαρροής.
Σε σεισμογενή περιοχή. Η κατασκευή του πυρηνικού σταθμού στο
Ακουγιου προκαλεί έντονες αντιδράσεις σε Ελλάδα και Κύπρο για το γεγονός ότι
χτίζεται σε σεισμογενή περιοχή. Κι αυτός είναι ένας από τους λόγους που οι
ερευνητές εξέτασαν και τη σεισμικότητα της ευρύτερης περιοχής, από τον κόλπο
του Ακουγιου έως την Κύπρο και το Αιγαίο. Ετσι, όπως προέκυψε, η βύθιση της
αφρικανικής πλάκας στη συγκεκριμένη περιοχή μπορεί να προκαλέσει επιφανειακούς
και πολύ ισχυρούς σεισμούς μεγέθους έως 8,3 βαθμών.
Ο μεγαλύτερος σεισμός που έχει καταγραφεί στα τελευταία -
περίπου - 100 χρόνια προκλήθηκε το 1926 στ' ανοιχτά της Ρόδου. Το μέγεθός του
ήταν 8 βαθμοί και το εστιακό του βάθος 100 χιλιόμετρα. Στο θέμα της σεισμικότητας
της περιοχής στέκεται ιδιαίτερα - και - σήμερα ο καθηγητής Γεωλογίας του
Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και
Προστασίας (ΟΑΣΠ) Ευθύμιος Λέκκας. Οπως λέει, «στην ευρύτερη περιοχή βρίσκεται
ένα πολύπλοκο σύστημα ρηγμάτων, το οποίο μπορεί να δώσει μεγάλους επιφανειακούς
σεισμούς μέχρι και 7,5 βαθμών, ενώ παράλληλα μπορεί να εκδηλωθεί και σεισμός μεγάλου
βάθους, όπως αυτός που σημειώθηκε το 1926».
Η ακτινογραφία του
έργου
Σύμφωνα με τον καθηγητή Πυρηνικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο
Αθηνών Αθανάσιο Γεράνιο, ο προϋπολογισμός του έργου που προβλέπει την κατασκευή
πυρηνικού συγκροτήματος τεσσάρων αντιδραστήρων συνολικής ισχύος 4.800 Mwatt
ανέρχεται σε 22 δισ. ευρώ. Η ισχύς τού κάθε αντιδραστήρα θα είναι στα 1.200
Mwatt. Ο προγραμματισμός προβλέπει την παράδοση του πρώτου αντιδραστήρα το
2023. Στη συνέχεια, κάθε χρόνο θα παραδίδεται και από ένας νέος αντιδραστήρας.
Το ποσό των 22 δισ. ευρώ για την κατασκευή των τεσσάρων αντιδραστήρων στο
Ακουγιου είναι ελάχιστο σε σύγκριση με το κόστος της ραδιενεργού απολύμανσης
στη Φουκουσίμα από το τριπλό πυρηνικό ατύχημα τον Μάρτιο του 2011, που έφτασε
τα 200 δισ. ευρώ, αναφέρει ο Αθανάσιος Γεράνιος.
Η Λευκωσία και η Μερσίνα
Οπως επισημαίνει στα «ΝΕΑ» ο επίκουρος καθηγητής του
Ινστιτούτου Κύπρου (ΙΚυ) Θεόδωρος Χριστούδιας, μελέτες που εξετάζουν το ρίσκο
από ενδεχόμενο ατύχημα δείχνουν ότι η Λευκωσία διατρέχει αντίστοιχο ρίσκο με
την τουρκική πόλη Μερσίνα, που βρίσκεται κοντά στο Ακουγιου. Σύμφωνα με τον
ίδιο, ο υψηλός βαθμός επικινδυνότητας για την Κύπρο προκύπτει τόσο λόγω της μικρής
απόστασης από το Ακουγιου όσο και των καιρικών συνθηκών.
Πυρηνικά απόβλητα
Οπως εξηγεί ο καθηγητής Πυρηνικής Φυσικής Αθανάσιος
Γεράνιος, είναι γνωστό ότι και ο πιο «άψογος» πυρηνικός αντιδραστήρας, έπειτα
από περίπου 40 χρόνια λειτουργίας του, πρέπει να κλείσει οριστικά, να διαλυθεί
και να γίνει ο ίδιος πυρηνικό απόβλητο. Κι αυτό, γιατί, όπως λέει, ακτινοβολεί
επικίνδυνα για το προσωπικό που τον χειρίζεται. Σήμερα, από τους περίπου 440
πυρηνικούς σταθμούς έχουν γεράσει οι 300 και ήδη 50 έχουν διαλυθεί ή κλείσει
οριστικά. «Η διάλυση ενός αντιδραστήρα, που ο ίδιος έχει γίνει πυρηνικό
απόβλητο, κοστίζει περίπου το μισό από το κόστος της κατασκευής του», τονίζει
χαρακτηριστικά.
Πυρηνικό οπλοστάσιο
Σύμφωνα με τον Αθανάσιο Γεράνιο, η πρόθεση της Τουρκίας να
αποκτήσει πυρηνικά όπλα από τη λειτουργία πυρηνικού αντιδραστήρα φαίνεται με
την πρώτη ματιά ότι είναι ανέφικτη. Κι αυτό επειδή η Τουρκία δεσμεύεται από τη
συνθήκη ΝΡΤ (Non Proliferation Treaty) που έχει συνυπογράψει. Η συνθήκη όμως,
κατά τον καθηγητή Πυρηνικής Φυσικής, αφήνει ένα παράθυρο παράκαμψης της
απαγόρευσης με το άρθρο 10. Σύμφωνα με αυτό, «κάθε χώρα - μέλος που επιθυμεί
για λόγους εθνικής άμυνας να αποσύρει την υπογραφή της από τη συνθήκη οφείλει
να το γνωστοποιήσει σε όλα τα κράτη - μέλη της συνθήκης και στο Συμβούλιο
Ασφαλείας του ΟΗΕ τρεις μήνες πριν».
Με τον τρόπο αυτόν, μπορεί το κράτος να απαγορεύσει κάθε
έλεγχο των πυρηνικών μονάδων από τους επιθεωρητές της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής
Ενέργειας. «Ετσι, ύστερα από πέντε χρόνια λειτουργίας των αντιδραστήρων τους,
το πλουτώνιο που θα έχει παραχθεί ως πυρηνικό απόβλητο, με κατάλληλο καθαρισμό
και εμπλουτισμό, θα είναι έτοιμο για την πρώτη ύλη στην κατασκευή τουρκικού
πυρηνικού όπλου», συμπληρώνει.
Σημείωση: Η έκθεση προετοιμάστηκε υπό τον συντονισμό
του καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Κώστα Καρτάλη (που αργότερα διετέλεσε
πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής), ενώ στην ομάδα των επιστημόνων
συμμετείχαν ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργος Κάλλος και, μεταξύ
άλλων, οι ερευνητές Κώστας Λαγουβάρδος, Βάσω Κοτρώνη και Ιωάννα Παπούλια.
(«ΤΑ ΝΕΑ»)